Καθώς προσγειωνόμασταν στο αεροδρόμιο της πρωτεύουσας της Κολομβίας, της Μπογκοτά, στα 2.640 μέτρα υψόμετρο, δεν γνώριζα ότι επί τρεις εβδομάδες θα περιπλανιόμουν σε μια χώρα που εδώ και 15 σχεδόν χρόνια έχει μετατραπεί σε ανοιχτή πινακοθήκη, με πολλές τεχνοτροπίες και συμβολισμούς. Πολύ περισσότερο δεν γνώριζα ότι προτού ξεκινήσει η καλλιτεχνική ανάδειξή της μέσα από την τέχνη του δρόμου, μια οδός της πρωτεύουσας βάφτηκε από το αίμα του Diego Felipe Becerra, ενός 16χρονου Κολομβιανού καλλιτέχνη, ο οποίος έπεσε νεκρός από τα πυρά της τοπικής αστυνομίας.
Ήταν 19 Αυγούστου του 2011 όταν ο Diego μαζί με φίλους του καλλιτέχνες του graffiti ζωγράφιζαν μέσα στη νύχτα σε δρόμο της πόλης. Όταν πρόβαλε ένα περιπολικό, οι άλλοι πρόλαβαν και την κοπάνησαν, όχι όμως και ο 16χρονος, που εκείνη την ώρα ζωγράφιζε τον Felix τον γάτο. Έλα, όμως, που ως τότε το να ζωγραφίζεις στους τοίχους θεωρείτο έγκλημα σύμφωνα με το ποινικό δίκαιο της Κολομβίας και επέσειε αυστηρότατες ποινές! Όταν ο Diego προσπάθησε κι αυτός να το σκάσει, δύο αστυνομικοί τον γάζωσαν με σφαίρες, με το αίμα του -και όχι πια το σπρέι- να βάφει τη γωνία των δρόμων Avenida Calle 116 & Avenida Boyacá. Η αστυνομία αρχικά υποστήριξε ότι ήταν ένοπλος ληστής, γεγονός που εξαγρίωσε την κοινωνία και την καλλιτεχνική κοινότητα της χώρας, που επί μέρες σείστηκε από μαζικές διαδηλώσεις. Αποτέλεσμα: οι δύο αστυνομικοί τιμωρήθηκαν, εκδιώχθηκαν από το Σώμα και η τέχνη του δρόμου αποποινικοποιήθηκε. Ο Diego θυσιάστηκε στον βωμό της τέχνης, που σήμερα ανθεί στην Κολομβία.
Στην Μπογκοτά επισκέφτηκα μόνη μου τη συνοικία La Candelaria, στο ιστορικό κέντρο, και έμεινα έκθαμβη! Σχεδόν κάθε τοίχος, από τα ξενοδοχεία, τα hostels, τα μικρομάγαζα, τα εστιατόρια και τα μπαράκια μέχρι τους πολιτιστικούς χώρους και τις τσιμεντένιες περιφράξεις των πάρκων, είναι ζωγραφισμένος. Και το πιο εντυπωσιακό είναι πόσο όμορφα συνδυάζεται η νεοκλασική αποικιακή αρχιτεκτονική με τις σύγχρονες απεικονίσεις της τέχνης του δρόμου.
Οι τοίχοι λειτουργούν σαν καμβάδες, όπου οι καλλιτέχνες εκφράζουν τα συναισθήματα και δημοσιοποιούν τις ιδέες τους, που αγγίζουν συχνά πολιτικά και κοινωνικά θέματα, όπως τα δικαιώματα των γυναικών, την απώλεια των αυτοχθόνων κοινοτήτων, τη διαφθορά, τον πόλεμο κατά των ναρκωτικών, την αντίσταση στη βία, την κλιματική αλλαγή.
Μετά τη βόλτα, μπορείτε να καθίσετε για ένα σνακ ή ποτό σε κάποιο από τα πολυάριθμα μπαράκια και café. Δείτε το σαν κυνήγι θησαυρού, αφού κάθε γωνιά θα σας αποκαλύψει εκπλήξεις. Μπορείτε όμως να ενταχθείτε και σε κάποιο από τα graffiti tour, μερικά από τα οποία δεν έχουν προκαθορισμένη τιμή, και να ξεναγηθείτε από φοιτητές της Σχολής Καλών Τεχνών, καλλιτέχνες ή γραφίστες οι οποίοι θα σας δώσουν περισσότερες πληροφορίες για τους δημιουργούς των έργων. Όπως τους ντόπιους Carlos Trilleras, LeDania, Stinkfish, Lik Mi, DjLu, Lili Cuca, αλλά και διεθνείς σαν τον Ciclope από την Αργεντινή, τον Kiptoe από τις ΗΠΑ, τον Amazon από τη Βραζιλία, τον Ericailcane από την Ιταλία. Καλλιτέχνες με επιρροές από τον ρεαλισμό, τον σουρεαλισμό, τον εξπρεσιονισμό, την pop art, την abstract art, την ψυχεδελική τέχνη, την καρικατούρα.
Ένας άλλος τρόπος να ξεναγηθείτε στην Κολομβιανή τέχνη του δρόμου είναι να πάτε στις διάφορες κομμούνες, στις φτωχογειτονιές έξω από τα μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας, και να συμβάλλετε με τον τρόπο σας στην αλλαγή που συντελείται σε αυτές. Ειδικά θα σας πρότεινα να επισκεφθείτε -με συνοδεία ξεναγού για μεγαλύτερη ασφάλεια- την Comuna 20 και τη γειτονιά Siloé στο Κάλι, τη δεύτερη μεγαλύτερη σε έκταση, τρίτη σε πληθυσμό και ταχύτερα οικονομικά αναπτυσσόμενη πόλη της Κολομβίας. Εκεί, το 1910 άρχισε να λειτουργεί ένα ανθρακωρυχείο και μαζεύτηκε πολύς κόσμος από άλλες περιοχές. Όταν έκλεισε, ο τόπος έμεινε στο έλεος της φτώχειας και της ανεργίας και γρήγορα έπεσε στα νύχια των καρτέλ της κοκαΐνης.
Σήμερα, και μετά τη λειτουργία του τελεφερίκ που συνδέει τη γειτονιά με το κέντρο της πόλης, γίνεται τεράστια προσπάθεια με τη συνδρομή και της τοπικής αυτοδιοίκησης να αναπτυχθούν προγράμματα εκπαίδευσης, πολιτιστικής έκφρασης και αθλητικών δραστηριοτήτων ώστε, όπως μας εξήγησε ο ξεναγός μας, Victor Perez, «Να ξεφύγουν οι νέοι από τον φαύλο κύκλο της βίας, του κοινωνικού αποκλεισμού και στιγματισμού, του εγκλωβισμού στην ανέχεια, τα ναρκωτικά και τις συμμορίες μέσα από το άνοιγμα στον έξω κόσμο και τους “ψαγμένους” ξένους επισκέπτες, οι οποίοι έρχονται ως εδώ για να δουν, μεταξύ άλλων, και την τέχνη του δρόμου, που αντλεί τα θέματά της από την ιστορία της περιοχής».
Αντίστοιχη είναι η Communa 13 στο Μεντεγίν -τη δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό πόλη της χώρας-, στους πρόποδες του λόφου, δυτικά του κέντρου. Εκεί, η τέχνη του δρόμου θυμίζει τις άγριες συγκρούσεις μεταξύ των συμμοριών των ναρκωτικών, των δεξιών παραστρατιωτικών οργανώσεων και των αριστερών ανταρτών στις αρχές της δεκαετίας του ’90, αλλά αντανακλά παράλληλα και την ελπίδα για ένα καλύτερο μέλλον μέσα από την ανάπτυξη, στην οποία ο τουρισμός διαδραματίζει σημαντικό ρόλο. Έχουν ανθίσει ομάδες ακτιβιστών μέσα και έξω από την κοινότητα, που αναζητούν δικαιοσύνη και αντίσταση στη βία. Κι εδώ η εγκατάσταση τελεφερίκ έχει παίξει σημαντικό ρόλο. Καλλιτέχνες με τη συνδρομή του δήμου φιλοτεχνούν μεγάλων διαστάσεων τοιχογραφίες και οι ξένοι επισκέπτες έρχονται να πιούν την μπύρα ή τον καφέ τους στα σοκάκια, να αγοράσουν σουβενίρ από τους υπαίθριους πάγκους και τα μικρομάγαζα. Οι ντόπιοι θέλουν τον τουρισμό, κρατούν τους δρόμους καθαρούς, σου χαμογελούν και σε καλοσωρίζουν, ενώ νεανικά συγκροτήματα παίζουν κολομβιανικη hip hop.
Άφησα τελευταία την επίσκεψη στη γειτονιά Simón Bolívar, στα νότια της Μπογκοτά, όπου πέρα από την τέχνη του δρόμου οι κάτοικοι έχουν βάψει και τα σπίτια τους. Περνώντας από πάνω με το τελεφερίκ, βλέπεις ένα τεράστιο patchwork από τούβλινες κατοικίες με τσίγκινες στέγες, βαμμένες σε έντονες αποχρώσεις του μπλε, του πορτοκαλί και του πράσινου. Είναι ο δικός τους τρόπος να αντισταθούν στη μιζέρια, μέσα από το χρώμα. Στα πρόσωπα των κατοίκων διακρίνεις μια περηφάνεια, ότι η περιοχή τους αξίζει, είναι ένα υπαίθριο μουσείο.
Ίσως είναι και μια καλή ευκαιρία, πίνοντας το τσάι σας με ένα κομμάτι κατσικίσιο τυρί μέσα -τοπική σπεσιαλιτέ- και βγάζοντας φωτογραφία με τους ιδιοκτήτες της μικρής καντίνας, να στοχαστείτε πώς θα ήταν οι δικές μας, υποβαθμισμένες αθηναϊκές γειτονιές, αν υπήρχε ένα τέτοιο όραμα…
