Ισαβέλλα Ζαμπετάκη, Φωτογραφίες: Περικλής Μεράκος
Αν τύχει και βρεθείς σε μια «δοκιμαστική» απογείωση αερόστατου στο Λεωνίδιο στις αρχές της άνοιξης, καταλαβαίνεις αμέσως την ιδιαίτερη σημασία που έχει το Πάσχα για τους κατοίκους του. Φαίνεται στον τρόπο που παραμένουν σηκωμένα τα χέρια τους προς τον ουρανό και τα πόδια στις μύτες τους, καθώς το βλέμμα ακολουθεί το χειροποίητο αερόστατο να ανυψώνεται στο απαλό γαλάζιο.
Ο Γιώργος Χρυσοχός και ο Χρήστος Πήλιουρας αφιερώνουν μεγάλο μέρος του ελεύθερου χρόνου τους προκειμένου να φτιάξουν στο χέρι περίπου 1.500 αερόστατα κάθε έτος. Χρησιμοποιούν ορθογώνια κομμάτια από μεταξόχαρτο δύο διαφορετικών χρωμάτων, τα οποία κολλούν προσεκτικά μεταξύ τους και μετά τα στερεώνουν γύρω από ένα στεφάνι από καλάμι του γειτονικού βάλτου. Συνδυάζουν το κόκκινο και το κίτρινο, τα οποία παραπέμπουν τόσο στην Τζουμπελού, την παραδοσιακή τσακώνικη φορεσιά, όσο και στα χρώματα του Κοκκινόβραχου, που αγκαλιάζει τη μικρή πόλη, και της ώχρας πολλών κτιρίων της. Οι δύο νεαροί κατασκευαστές, πέρα από το καθιερωμένο κιτρινοκόκκινο αερόστατο ύψους δύο μέτρων, πειραματίζονται και με άλλα χρώματα και σχήματα. Μάλιστα, κάθε Πάσχα έχει πλέον τη δική του θεματική, η οποία και ανακοινώνεται το πρωί του Μεγάλου Σαββάτου στην πλατεία του Δημαρχείου. Πέρυσι, ο Γιώργος και ο Χρήστος έφτιαξαν έναν γιγαντιαίο πύργο ρολογιού, ομοίωμα του γαλάζιου πύργου ύψους 18 μ. που ορθώνεται στο κέντρο του Λεωνιδίου. Τα επιμέρους κομμάτια χαρτιού χρειάστηκε να απλωθούν σε γήπεδο ποδοσφαίρου προκειμένου να σχηματιστεί το πελώριο αυτό αερόστατο. Μια άλλη χρονιά, ο Γιώργος κατασκεύασε ένα αερόστατο σε σχήμα κατακόκκινης καρδιάς και το συνόδευσε με πρόταση γάμου προς την αγαπημένη του. Ανεξάρτητα από το μήνυμα και την όψη της κατασκευής, βασική μέριμνα είναι να χρησιμοποιείται πάντα 100% βαμβακερό ύφασμα για την κολλημάρα του, όπως λέγεται το ύφασμα που ποτίζεται με βενζίνη και φλέγεται δίνοντας ανοδική ώθηση. Αυτή η μικρή λεπτομέρεια διασφαλίζει ότι, όταν πια το αερόστατο πέσει στο έδαφος, η φωτιά θα έχει σβήσει εντελώς και δεν θα υπάρχει κίνδυνος πυρκαγιάς. Η πτήση ενός αερόστατου μπορεί να διαρκέσει για ώρες ολόκληρες, όπως μας εξηγεί ο Κώστας Σουρλίγκας, που φτιάχνει κι αυτός πασχαλινά αερόστατα εδώ και δεκαετίες. Σχολιάζει μάλιστα με χαμόγελο ότι πολλοί ντόπιοι πηγαίνουν στην Ανάσταση με άνετα ρούχα, ώστε να μπορούν στη συνέχεια να κυνηγούν επί ώρες τα αερόστατα, μέχρι να πιάσουν κάποιο.
Σε αντίθεση με άλλες πόλεις της Ελλάδας που προσπάθησαν να μιμηθούν το εντυπωσιακό αυτό έθιμο, το Λεωνίδιο δεν επωφελείται μόνο της τεχνογνωσίας των κατοίκων του στην κατασκευή των αερόστατων, αλλά και των ήπιων ρευμάτων αέρα που επικρατούν στην κοιλάδα του Δαφνώνα τα μεσάνυχτα. Η συνθήκη αυτή δημιουργεί ένα φωτεινό «ποτάμι» που διασχίζει τον ουρανό και ρέει αργά προς τη θάλασσα. Στη γη, βέβαια, μαίνεται μια άτυπη «μάχη» μεταξύ των διαφορετικών ενοριών του Λεωνιδίου ως προς το ποια θα καταφέρει να απογειώσει τα περισσότερα αερόστατα με επιτυχία. Υπήρξε, λέγεται, και χρονιά που ο ιερέας είπε το «Χριστός Ανέστη» ένα τέταρτο νωρίτερα, προκειμένου να δώσει το προβάδισμα στην ενορία του.
Αρχοντικά με άρωμα νεραντζιού
Μια άλλη παράδοση που δημιουργήθηκε στην πόλη πριν από περίπου δεκατέσσερα χρόνια είναι αυτή των μικρών πορτοκαλί φαναριών από τα άφθονα νεράντζια του κάμπου. Η συνήθεια ξεκίνησε από την Αγγελική Χιώτη-Πουτσελά, η οποία ζούσε απέναντι από την εκκλησία της Αγίας Κυριακής. Με τη βοήθεια του γιου της Γιώργου, του Εμπορικού Συλλόγου και του Δήμου, τα φαναράκια εξαπλώθηκαν χρόνο με τον χρόνο σε όλους σχεδόν τους δρόμους της πόλης. Αρκετές εβδομάδες πριν από το Πάσχα, παρέες γυναικών συναντιούνται τα απογεύματα και αδειάζουν την ψίχα από χιλιάδες νεράντζια, τα οποία φυλάσσονται στη συνέχεια σε ψυγειοκαταψύκτες. Τη Μεγάλη Παρασκευή, όλες οι οικογένειες του Λεωνιδίου στολίζουν με αυτά τα φαναράκια την πρόσοψη των σπιτιών και των καταστημάτων τους, για να προετοιμαστούν για την περιφορά του Επιταφίου.
Εξίσου γοητευτικό με την όψη των δρόμων, που φωτίζονται υποβλητικά από τα κεριά, είναι και το γλυκό άρωμα που εκλύεται καθώς καψαλίζεται και «καραμελώνει» η φλούδα του νεραντζιού. Το σκηνικό αυτό στήνεται μάλιστα με φόντο τα πέτρινα παλιά αρχοντικά που χτίστηκαν στην πόλη κατά τον 19ο αιώνα. Όπως εξηγεί ο Κώστας Τροχάνης, πρώην πρόεδρος του συλλόγου «Αρχείο της Τσακωνιάς», το Λεωνίδιο υπήρξε ένας ιδιαίτερα πλούσιος τόπος, αφού πολλοί ντόπιοι καραβοκύρηδες ήταν μέτοχοι σε πλοία των Σπετσιωτών και επιδόθηκαν στο εμπόριο σε περιοχές γύρω από τον Δούναβη, τη Ρουμανία, την Κωνσταντινούπολη, τη Βάρνα, το Μπακού και αλλού.
Ενδεικτικό του ιδιότυπου τρόπου με τον οποίο το απομονωμένο αυτό κομμάτι της Πελοποννήσου βίωνε τον βαλκανικό κοσμοπολιτισμό του 19ου αιώνα είναι ότι υπήρχαν οικογένειες που είχαν στο σπίτι τους όχι μόνο ένα, αλλά δύο πιάνα.
Η τσακώνικη ταυτότητα
Ανταγωνιστικό πλεονέκτημα για την περιοχή αποτελούν και οι ιδιαιτερότητες της τσακώνικης ταυτότητας. Αν καθίσεις σε κάποιο από τα παραδοσιακά καφενεία του Τυρού, 17 χλμ. βόρεια του Λεωνιδίου, είναι πολύ πιθανό να ακούσεις τους μεγαλύτερους σε ηλικία να μιλούν μεταξύ τους στην τσακώνικη διάλεκτο. Όπως εξηγεί η Σωτηρία Λαλουδάκη, πρόεδρος του πολιτιστικού συλλόγου Τυρού, τη γλώσσα μιλούν και οι νεότεροι σε ηλικία, αφού σχεδόν όλα τα παιδιά του δημοτικού σχολείου παρακολουθούν σε εβδομαδιαία βάση τα σχετικά μαθήματα που παραδίδει ο σύλλογος «Τσακωνοπαρέα». Εκτός από την επαφή τους με τη γλώσσα, τους παραδοσιακούς τοπικούς χορούς και τη μουσική, οι νεότεροι αντιλαμβάνονται την ιδιαίτερη ταυτότητα του τόπου τους και μέσα από τη συμμετοχή σε παραδόσεις όπως η κατασκευή των εκατοντάδων πλωτών φαναριών που αφήνονται συμβολικά στη θάλασσα πριν από την Ανάσταση, τιμώντας τη μνήμη των παλιών ναυτικών του χωριού.
Εκατοντάδες πλωτά φανάρια αφήνονται συμβολικά στη θάλασσα πριν από την Ανάσταση, τιμώντας τη μνήμη των παλιών ναυτικών του χωριού.
Άλλο ένα μέρος στο οποίο η παράδοση αιώνων περνά στα χέρια της νέας γενιάς είναι το εργαστήρι «Τσακώνικα Υφαντά», που διατηρούν στον Τυρό η Θωμαΐς Ροδοπούλου και η κόρη της, Ελισάβετ. Η ύφανση κιλιμιών σε κάθετο αργαλειό ξεκίνησε στην περιοχή το 1890, όταν εγκαταστάθηκε στο Λεωνίδιο η Πολυξένη Δούνια, φέροντας μαζί της από το Αϊδίνι της Μικράς Ασίας τη σχετική τεχνογνωσία. Τις επόμενες δεκαετίες, δεκάδες γυναίκες διδάχτηκαν την ταπητουργία και δούλεψαν στις βιοτεχνίες και στα εργαστήρια που δημιουργήθηκαν, φτιάχνοντας κιλίμια όπου κυριαρχούν τα γεωμετρικά σχέδια και τα ζωηρά χρώματα. Η Ελισάβετ είναι μία από τις ελάχιστες υφάντρες στην Ελλάδα που εξακολουθούν να βάφουν μόνες τους το νήμα με φυσικά συστατικά αλλά και να γνέθουν το μαλλί των προβάτων για να φτιάξουν τις κλωστές τους. Για την ίδια, η υφαντική είναι ένας τρόπος δημιουργικής επαφής με την παράδοση αλλά και μια γέφυρα επικοινωνίας και αλληλεγγύης μεταξύ των γυναικών. Μετά από παρότρυνσή της, παίρνω θέση μπροστά σε έναν από τους μικρούς επιτραπέζιους αργαλειούς του εργαστηρίου και, μέσα από ένα δίωρο μάθημα, ανακαλύπτω τα βασικά της τσακώνικης υφαντικής. Ο κάθετος αργαλειός αποδεικνύεται ιδιαίτερα προσιτός στους αρχάριους, αφού η ύφανση γίνεται με τα δάχτυλα και όχι με σαΐτα. Το μοναδικό εργαλείο που χρησιμοποιείται είναι το χτένι με το οποίο πιέζουμε την κάθε γραμμή μαλλιού που υφαίνουμε στο στημόνι, ώστε να γίνει το υφαντό μας πιο κρουστό, δηλαδή σφιχτό. Στους επαγγελματικούς αργαλειούς του εργαστηρίου, οι οποίοι και αποτελούν πατέντα της γιαγιάς της Ελισάβετ, η μητέρα της υφαίνει εντυπωσιακούς τάπητες σε παραδοσιακά και μοντέρνα σχέδια, χωρίς περιορισμό ως προς το μέγεθός τους. Εξαιρετικά παλιά κιλίμια μπορεί κανείς να θαυμάσει και στο Αρχοντικό Τσούχλου στο Λεωνίδιο, όπου το «Αρχείο της Τσακωνιάς» διοργανώνει μαθήματα υφαντικής για ενήλικες και παιδιά.
Ο «Δρόμος των 100 ημερών»
Μία ακόμα ιστορία που σίγουρα αξίζει να ανακαλύψει κάθε επισκέπτης της ευρύτερης περιοχής του Λεωνιδίου είναι αυτή του επονομαζόμενου «Δρόμου των 100 ημερών». Η Αγγελική Καττή, φιλόλογος και ερευνήτρια προφορικών ιστοριών, έχει πραγματοποιήσει συνεντεύξεις με ηλικιωμένους που βίωσαν τη διάνοιξη αυτού του δρόμου όταν ήταν ακόμη παιδιά. Το όλο έργο αποτέλεσε πρωτοβουλία των κατοίκων του Κοσμά Αρκαδίας, με πρωτεργάτη τον Κυριάκο Τσερώνη. Στα δύσκολα χρόνια μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, το απομονωμένο και δυσπρόσιτο αυτό ορεινό χωριό απειλούνταν από εγκατάλειψη. Η μόνη οδική σύνδεση που διέθετε προς το Λεωνίδιο και το γειτονικό Γεράκι ήταν μέσω μονοπατιών και η δημιουργία ενός αμαξωτού δρόμου μήκους 17 χλμ. προς Λακωνία αποτέλεσε ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο όραμα για τα δεδομένα της εποχής. Τον Μάρτιο του 1951, οι κάτοικοι του Κοσμά αποφάσισαν ότι σε κάθε νέο άνδρα του χωριού αναλογούσαν δέκα ημέρες εθελοντικής εργασίας προκειμένου ο δρόμος να ολοκληρωθεί μέχρι τη γιορτή των πολιούχων Αγίων Αναργύρων.
Η εργασία αποδείχθηκε πιο δύσκολη από το αναμενόμενο, και έτσι στην πορεία ανέλαβαν ρόλο, με τη θέλησή τους, ηλικιωμένοι, γυναίκες και μικρά παιδιά. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες που κατέγραψε η Αγγελική, όταν τελικά επιτεύχθηκε ο στόχος και έφτασε στην πλατεία του Κοσμά το πρώτο αυτοκίνητο, οι κάτοικοι ήταν τόσο ενθουσιασμένοι, που χτυπούσαν τις καμπάνες τις εκκλησίας και φιλούσαν τα λάστιχα του οχήματος. Αξίζει να έχει κανείς στο μυαλό του αυτή την εικόνα όσο πίνει τον καφέ του κάτω από τα πελώρια πλατάνια της πλατείας. Ακολουθώντας αντίστροφη κατεύθυνση, οδηγούμε από τον Κοσμά προς τη Λακωνία. Διασχίζοντας τα δεκαεπτά αυτά χιλιόμετρα, προσπαθώ να υπολογίσω πόσα έλατα χρειάστηκε να κοπούν και πόσα βράχια να σπάσουν προκειμένου να ανοίξει με το χέρι ο δρόμος. Φαντάζει απίστευτο πως οι κάτοικοι ενός μεταπολεμικού χωριού κατάφεραν να τον φτιάξουν μέσα σε μόλις τρεις μήνες.
Ταιριαστό επίλογο στη διαδρομή δίνει η δημόσια δομή υφαντικής που λειτουργεί στο Γεράκι Λακωνίας, την οποία διευθύνει η Χρυσούλα Σταματοπούλου. Η ίδια υπήρξε κάποτε η τελευταία υφάντρα του χωριού, αλλά φροντίζει να ανατρέπει τους αριθμούς, διδάσκοντας την τέχνη σε δεκάδες μαθητές κάθε χρόνο. Αν και το Γεράκι βρίσκεται σε μικρή απόσταση από την Τσακωνιά, τα μοτίβα και οι τεχνικές εδώ είναι διαφορετικά. Βασικό σχέδιο του Γερακιού αποτελεί το επονομαζόμενο δέντρο της ζωής, το οποίο και φέρει συμβολισμούς σχετικούς με τη γονιμότητα και την ευημερία. Καθώς παρατηρώ ένα κιλίμι προσευχής, όπως λέγονται οι τάπητες που ύφαιναν παλιά οι γυναίκες για να αιτηθούν καλή υγεία για τους αγαπημένους τους ανθρώπους, σκέφτομαι ότι ίσως τελικά οι βαθύτερες ομοιότητες να υπερισχύουν των τεχνικών διαφορών. Μια βασική αξία που αποτυπώνεται τόσο στο μάλλινο υφάδι των κιλιμιών της νοτιοανατολικής Πελοποννήσου όσο και στη σκληρή πέτρα που έσπασαν με τα χέρια τους οι κάτοικοί της για να ανοίξουν δρόμους είναι η επιθυμία για το κοινό καλό. Κι ίσως αυτή ακριβώς η αξία να αποτελεί και το αθέατο «στημόνι» που στηρίζει το πολύχρωμο «υφαντό» του Πάσχα.
Το Λεωνίδιο του ύψους
Η γεωμορφολογία του Λεωνιδίου εξακολουθεί να δίνει ώθηση στην ανάπτυξή του, αλλά με διαφορετικό πλέον τρόπο. Τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια, ο λεωνιδιώτικος Κοκκινόβραχος, ύψους 240 μ., και οι απόκρημνες ασβεστολιθικές πλαγιές που εκτείνονται από το Κυπαρίσσι μέχρι τον Άγιο Ανδρέα προσελκύουν μεγάλο αριθμό αναρριχητών από την Ελλάδα και το εξωτερικό. Οι 2.500 διαδρομές που έχουν ανοιχτεί στην περιοχή καλύπτουν όλους τους διαφορετικούς βαθμούς δυσκολίας. Η Σοφία Γεωργαντώνη, η οποία διατηρεί κατάστημα με είδη αναρρίχησης στο Λεωνίδιο, εκτιμά ότι στην ευρύτερη περιοχή αναρριχώνται σε ημερήσια βάση από 200 έως 400 άτομα. Η αναρριχητική σεζόν κορυφώνεται από τον Οκτώβριο μέχρι τα Χριστούγεννα, οπότε ο αριθμός των επισκεπτών μπορεί καθημερινά να ξεπερνά τους χίλιους. Το γεγονός ότι αυτή η μορφή τουρισμού προσελκύει ξένο κοινό από το φθινόπωρο μέχρι την άνοιξη, σε συνδυασμό με τους παραδοσιακούς παραθεριστές, επιτρέπει στο Λεωνίδιο να απολαμβάνει μια δωδεκάμηνη τουριστική σεζόν και στηρίζει την οικονομία της πόλης ισορροπημένα.
Το Λεωνίδιο αναγνωρίζεται διεθνώς ως ο καλύτερος αναρριχητικός προορισμός για τους χειμερινούς μήνες.
Ο Κώστας Γραφανάκης, προπονητής αναρρίχησης και αρμόδιος για τη συντήρηση και την επιθεώρηση των διαδρομών για λογαριασμό του Δήμου, εξηγεί ότι το Λεωνίδιο αναγνωρίζεται διεθνώς ως ο καλύτερος αναρριχητικός προορισμός στην Ευρώπη για τους χειμερινούς μήνες. Η ικανοποίηση των επισκεπτών κάνει τους περισσότερους να επιστρέφουν ώστε να δοκιμάσουν νέες διαδρομές, με πλεονέκτημα τη μοναδική αίσθηση που έχει η αναρρίχηση επάνω ακριβώς από τον παραδοσιακό οικισμό. Χωρίς αυτό να αναιρεί τη γοητεία που έχουν τα πεδία που βρέχονται από το Μυρτώο πέλαγος ή εκείνα που απλώνονται κατά μήκος του φαραγγιού του Δαφνώνα. Στα σημεία του επαρχιακού δρόμου που συναντάς παρκαρισμένα βανάκια και αυτοκίνητα, αν αφιερώσεις λίγο χρόνο για να κοιτάξεις προσεκτικά τα βράχια, θα διακρίνεις τις ανθρώπινες μορφές που πασχίζουν να κατακτήσουν την κορυφή τους. Και το θέαμα είναι, συνήθως, ιδιαίτερα εντυπωσιακό.
Πριν ετοιμάσετε τη βαλίτσα σας
Διαμονή
Αρχοντικό Χιώτη (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-22332, achioti.gr). Αέρας κομψής πολυτέλειας στα προσεγμένα δωμάτια και στους κοινόχρηστους χώρους ενός μπουτίκ ξενοδοχείου που συνδυάζει την ατμόσφαιρα εποχής με τις σύγχρονες ανέσεις.
Αρχοντικό Χατζηπαναγιώτη (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-22476, hatzipanayiotis.gr). Άνετα δωμάτια σε ένα πανέμορφο, πετρόκτιστο, ιστορικό αρχοντικό με σπετσιώτικα βοτσαλωτά στην αυλή. Η ταράτσα του απολαμβάνει τη θέα του Κοκκινόβραχου, του πύργου του ρολογιού και της πόλης και λειτουργεί και ως καφέ-μπιστρό.
Αγρόκτημα (Πλάκα, τηλ. 27570-23244, agroktima.com). Μονάδα αγροτουρισμού που απαρτίζεται από σύγχρονα πετρόκτιστα σπιτάκια και απολαμβάνει τη θέα του Κοκκινόβραχου σε απόσταση 3 χλμ. από το Λεωνίδιο προς το λιμανάκι της Πλάκας.
Sampatiki Suites and Spa (Μύλος Σαμπατικής, τηλ. 27570-61156, sampatikisuites.com). Νεόδμητο, πολυτελές ξενοδοχείο στον κόλπο της Σαμπατικής με πανοραμική άποψη του Μυρτώου πελάγους, στα μισά περίπου της διαδρομής ανάμεσα στο Λεωνίδιο και τον Τυρό.
Κυπαρίσσι Studios & Spa (Σαπουνακαίικα, τηλ. 27570-41668, studios-kyparissi.eu). Σύγχρονος ξενώνας σκαρφαλωμένος στις απόκρημνες πλαγιές των Σαπουνακαίικων, ενός γοητευτικού μικρού οικισμού ακριβώς επάνω από τον Τυρό.
Φαγητό
Μητρόπολη (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-29115). Εξαιρετική ταβέρνα με πολλά μαγειρευτά που έχουν σαν κεντρικό τους συστατικό την τσακώνικη μελιτζάνα, όπως το ιμάμ, τα παπουτσάκια και το κατσίκι με μελιτζάνα.
Εν Λεωνιδίω (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-22068). Πίτσα ψημένη στον ξυλόφουρνο και ζυμαρικά σερβιρισμένα με χαμόγελο στην υποβλητική πέτρινη σάλα ενός παλιού πετρόκτιστου κτιρίου, που είναι διακοσμημένο με αμέτρητα αντικείμενα λαογραφικού ενδιαφέροντος.
Αγιελίδη (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-22140). Εμβληματικό παλιό καφενείο του Λεωνιδίου, που πέρασε φέτος στα χέρια νέων ιδιοκτητών. Το προνομιακό του πόστο, επάνω σε κεντρικό δίστρατο, του προσδίδει κινηματογραφική γοητεία, που ενισχύεται από τους μεζέδες και τα μαγειρευτά ημέρας που επιμελείται ο σεφ-ιδιοκτήτης του.
Kalye (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-23032). Προσεγμένο εστιατόριο, διακοσμημένο με τσακώνικα υφαντά που έχουν φτιάξει γυναίκες του Λεωνιδίου. Σερβίρει πιάτα σύγχρονης ελληνικής κουζίνας, τόσο στη σάλα όσο και στην όμορφη πλατεία της 25ης Μαρτίου.
Το κονάτσι (Σαπουνακαίικα, τηλ. 27570-41321). Η κυρία Λίτσα μαζί με τον σύζυγό της Γιώργο σερβίρουν πιάτα σπιτικής κουζίνας σε ένα όμορφο μπαλκόνι, που απολαμβάνει την πανοραμική θέα του Τυρού και της θάλασσας. Το ψωμί ζυμώνεται καθημερινά με προζύμι και χαρούπι, το τυρί φτιάχνεται με γάλα από την κατσίκα τους, τα αυγά προέρχονται από τις κότες τους, τα χόρτα και τα βότανα συλλέγονται από τον Πάρνωνα.
Καφές-Ποτό
Κασέτα (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-22165). Ιδανικό χώρο για ποτό αποτελεί η μπάρα, με θέα έναν τοίχο διακοσμημένο αποκλειστικά με παλιές κασέτες, ενώ για καφέ η all-day αυλή με θέα τον Κοκκινόβραχο.
Panjika (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-23115). Το καφέ-μπαρ της ομώνυμης κοοπερατίβας αποτελεί στέκι αναρριχητών όλων των εθνικοτήτων και φιλοξενεί περιοδικές εκθέσεις και άλλες καλλιτεχνικές εκδηλώσεις.
Αγκώνη (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-23200). Νεανικό καφέ-μπαρ. Στεγάζεται σε ένα κουκλίστικο μικρό οίκημα και σερβίρει σε τραπέζια δίπλα στην παλιά στέρνα, στην απέναντι μεριά του δρόμου.
Αγορές
Τσακώνικος Αγροτικός Συνεταιρισμός Γυναικών Λεωνιδίου (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-23507). Σε ένα ξύλινο σπιτάκι δίπλα στη γέφυρα, θα βρείτε το περίφημο γλυκό μελιτζανάκι μαζί με σπιτικά λικέρ, μέλι, μαρμελάδες, ζυμαρικά και ταγάρια φτιαγμένα στον αργαλειό.
Παραδοσιακά προϊόντα (Κοσμάς, τηλ. 27570-31355). Στο μικρό αυτό κατάστημα προμηθευόμαστε σπιτικά γλυκίσματα, όπως η καστανόπιτα και ο χαλβάς κάστανο, αλλά και προϊόντα οικοτεχνίας, όπως τα γλυκά του κουταλιού και οι χυλοπίτες.
Σημεία Ενδιαφέροντος
Αρχοντικό Τσούχλου (Λεωνίδιο, τηλ. 6937-898030). Στο υποβλητικό κτίριο που αποτέλεσε οικία του ζωγράφου Βρασίδα Τσούχλου στεγάζεται ο σύλλογος «Αρχείο της Τσακωνιάς», που διοργανώνει εδώ μαθήματα τσακώνικης γλώσσας και υφαντικής.
Πύργος Τσικαλιώτη (Λεωνίδιο, τηλ. 27573-60202). Ο εντυπωσιακός πύργος περιλαμβάνει αρχιτεκτονικά και διακοσμητικά στοιχεία από Δύση και Ανατολή, αντανακλώντας τον κοσμοπολιτισμό των εμπόρων του Λεωνιδίου του 19ου αιώνα. Στο εσωτερικό του φιλοξενεί και σύγχρονα, διαδραστικά εκθέματα.
Φάμπρικα Πολιτισμού (Λεωνίδιο, τηλ. 27570-22734). Ένας σύγχρονος πολυχώρος με εκθέματα που καλύπτουν όλους τους τομείς της ιστορίας και του πολιτισμού του Λεωνιδίου
Τσακώνικα Υφαντά (Τυρός, τηλ. 27570-41314). Το μοναδικό επαγγελματικό εργαστήριο, που συνεχίζει εδώ και 77 χρόνια να φτιάχνει στο χέρι παραδοσιακά και μοντέρνα υφαντά και να παραδίδει μαθήματα κάθετου αργαλειού σε μαθητές όλων των επιπέδων.
Πασχαλινά Έθιμα
Στο Λεωνίδιο, η περιφορά του Επιταφίου φωτίζεται με χιλιάδες φαναράκια φτιαγμένα από νεράντζια.
Το βράδυ της Ανάστασης αλλά και το πρωί της Κυριακής της Αγάπης, πολύχρωμα αερόστατα απογειώνονται από τα προαύλια των πέντε εκκλησιών και από την κεντρική πλατεία αντίστοιχα.
Στον Τυρό, η περιφορά του Επιτάφιου γίνεται δίπλα στη θάλασσα και συνοδεύεται από καΐκια στολισμένα με φώτα και σημαίες, ενώ το κάψιμο του Ιούδα γίνεται το Μ. Σάββατο μέσα στη θάλασσα. Την Κυριακή της Αγάπης, το Ευαγγέλιο διαβάζεται στην τσακώνικη διάλεκτο στην εκκλησία της Αγίας Μαρίνας.
