Η εμπειρία ενός ταξιδιού στην Τζέντα ξεκινά στην πραγματικότητα πριν πατήσεις το πόδι σου στην πόλη, τουλάχιστον για μένα που ταξίδεψα μέσω Καΐρου. Η περίπου δίωρη στάση μου στον μικρό χώρο αναμονής του αεροδρομίου από όπου αναχωρούσαν οι πτήσεις για τη Σαουδική Αραβία, έδωσε αμέσως το στίγμα του προορισμού. Η Τζέντα των σχεδόν τεσσάρων εκατομμυρίων κατοίκων, σημαντικό λιμάνι της Σαουδικής Αραβίας στην Ερυθρά Θάλασσα και σύγχρονος εμπορικός κόμβος, είναι παράλληλα η πύλη για προσκύνημα στις ισλαμικές ιερές πόλεις Μέκκα και Μεδίνα.
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό για τους επιβάτες που από κάθε γωνιά του ισλαμικού κόσμου κατευθύνονται στην Τζέντα; Το ανακάλυψα στα ράφια του μοναδικού καταστήματος που υπήρχε στην αίθουσα transit του αεροδρομίου. Η μεγάλη ποικιλία από ασπρόρουχα, που μέσα στη νάιλον θήκη τους έμοιαζαν με σετ λευκών ειδών για το σπίτι, προορίζονταν τελικά για άλλη χρήση. Ένας ένας, οι άνδρες επιβάτες της πτήσης για Τζέντα που έφταναν στην αίθουσα –νέοι ή ηλικιωμένοι, όλοι μέλη πολυπρόσωπων οικογενειών με μαυροφορεμένες γυναίκες που είχαν καλυμμένα τα μαλλιά, το σώμα και συχνά το πρόσωπο, και πολλά μικρά παιδιά– έμπαιναν στο κατάστημα φορώντας τα δυτικά ρούχα τους ή την αραβική κελεμπία και έβγαιναν ντυμένοι στα λευκά. Το ένδυμα κάλυπτε το γυμνό τους σώμα εκτός από το στήθος, ενώ οι ώμοι και τα άκρα τους τυλίγονταν με τα λευκά –σαν πετσέτες– υφάσματα που πωλούνταν στο μαγαζί.
Αν και βρισκόμασταν στην περίοδο του ετήσιου μεγάλου ισλαμικού προσκυνήματος, του Χατζ, αυτοί οι πιστοί ντύθηκαν με το συγκεκριμένο είδος «σχήματος», υπογραμμίζοντας την καθαρότητά τους και την ολοκλήρωση της προετοιμασίας για την επίσκεψη στις ιερές πόλεις. Το αεροπλάνο μετέφερε το ομοιογενές πλήθος στην Τζέντα, και οι λίγοι που ξεχωρίζαμε, κυριολεκτικά σαν τη μύγα μέσα στο γάλα, ήμασταν οι μη μουσουλμάνοι επιβάτες.
Το ταξίδι μου είχε σκοπό την επίσκεψη στη δεύτερη Μπιενάλε Ισλαμικών Τεχνών που διοργανώνεται στην πόλη, γι’ αυτό και η υποδοχή των ξένων δημοσιογραφικών αποστολών στο αεροδρόμιο δεν μου επέτρεψε να δω πού κατευθύνθηκαν οι προσκυνητές κι αν έφυγαν με λεωφορεία ή διανυκτέρευσαν στην πόλη.
Απαντώντας σε μια σειρά από εύλογα ερωτήματα, θα πω: Όχι, οι μη μουσουλμάνες γυναίκες δεν υποχρεωθήκαμε να έχουμε καλυμμένα τα μαλλιά, αλλά η ταξιδιωτική οδηγία ανέφερε ότι είναι καλό να έχουμε καλυμμένο το πάνω μέρος του σώματος –όχι κοντομάνικα πουκάμισα, όχι εξώπλατα φορέματα– και η φούστα μας να καλύπτει τα πόδια κάτω από το γόνατο. Ναι, μπορούσαμε να κινούμαστε μόνες και η προτροπή είναι να καλέσεις ένα ταξί με κατεύθυνση κάποιο τεράστιο mall και να ψωνίζεις μέχρι τελικής πτώσεως.
Χουρμάδες, τσάι και κολ
Η υποχρέωση της δημοσιογραφικής δουλειάς μού άφησε λίγο χρόνο για σεργιάνι, αλλά μια βόλτα στην ιστορική συνοικία Al-Balad, που χρονολογείται στον 7ο αιώνα, είναι επιβεβλημένη. Ένα άρθρο σε μεγάλο αμερικανικό ταξιδιωτικό περιοδικό που είχα διαβάσει, κατέγραφε την προσπάθεια μιας νέας γενιάς Σαουδαράβων να αποκαταστήσουν το Al-Balad ως χώρο ζωντανό που σέβεται το παρελθόν του. Οι ίδιοι υπογράμμιζαν ότι ο κίνδυνος να ανακατασκευαστεί η συνοικία, με στόχο να γίνει το απόλυτο, «πλαστικοποιημένο» αξιοθέατο, είναι υπαρκτός.
Ήδη πολλά από εκείνα που με απωθούν στην κακώς εννοούμενη τουριστική Ελλάδα –εμπορικά καταστήματα που κάνουν άγρα πελατών σε συνδυασμό με φτηνό ανατολίτικο φολκλόρ– υπάρχουν και σε αυτή τη γειτονιά, που κάποτε υπήρξε το κέντρο της πόλης γεμάτο εκπληκτικά ξύλινα κτίρια –μερικά από τα οποία έχουν συντηρηθεί– και μια πολυσύχναστη αγορά. Μετά την έκρηξη της τιμής του πετρελαίου και αφού η Τζέντα εκτοξεύτηκε οικονομικά και μετασχηματίστηκε σε μια σύγχρονη πόλη που διαρκώς χτίζεται και μεγαλώνει προς κάθε κατεύθυνση, το Al-Balad έγινε το μέρος όπου θα ζούσαν οι μετανάστες εργάτες. Υποβαθμίστηκε και ξεχάστηκε.
Το καλό που προέκυψε από αυτή τη χωροταξική μετακίνηση του πληθυσμού προς τις νεόδμητες περιοχές είναι πως το Al-Balad διατήρησε τα μικρά σοκάκια, όπου σήμερα μπορείς να περπατήσεις, και λίγα οχήματα, ενώ δίπλα στα κτίρια που φαίνεται να περιμένουν την αποκατάσταση στέκουν εκείνα που φροντίστηκαν, με πρόσοψη βαμμένη σε ένα γοητευτικό πράσινο χρώμα και με περίτεχνα μπαλκόνια με ξύλινα καφασωτά.
Υπάρχουν επίσης τζαμιά και κάποια μικρά καταστήματα, από όπου αγόρασα φρέσκους και κάθε λογής ξηρούς καρπούς και χουρμάδες, ενώ παντού πωλούν και καίνε ξύλο ουντ, που δίνει στη γειτονιά άρωμα… παραδείσου. Βρήκα επίσης κολ για τα μάτια, αλλά δεν κατάφερα να αγοράσω βαμβακερά και μάλλινα κιλίμια σε καλές τιμές – πώς θα τα μετέφερα στην Αθήνα;
Στο Al-Balad υπάρχουν πολλά τεϊοποτεία και μέρη για δροσερά ποτά. Υπάρχει επίσης μια μικρή πλατεία όπου συχνάζουν οι νέοι και, μολονότι τα ζευγάρια δεν κρατιούνται από το χέρι και τα κορίτσια φορούν χιτζάμπ, η γλυκύτητα της αραβικής νύχτας είναι εδώ πιο αισθητή από οπουδήποτε αλλού στην Τζέντα. Ναι, υπήρχαν κάμερες CCTV που κατέγραφαν την κίνηση στη γειτονιά. Ναι, οι γυναίκες έπιναν το τσάι τους σε παρέες κάθε ηλικίας, πολλές μαζί, και κουβέντιαζαν χωρίς η κατάμαυρη μπούρκα και τα μαύρα γάντια που έκρυβαν ακόμη και τα χέρια να φαίνονται βασανιστικά για τις ίδιες – εγώ όμως ένιωθα λύπη. Ναι, θα ξαναπήγαινα στο Al-Balad ένα πρωινό, όχι ακολουθώντας κάποιο γκρουπ τουριστών, αλλά με μικρή παρέα, για να περπατήσω γύρω από το ιστορικό τείχος που προστάτευε την παλιά πόλη, παρότι τα υπολείμματα δεν είναι πολύ ορατά. Θα ξαναγύριζα για να πιω τσάι και να ακούσω ένα γραμμόφωνο να παίζει παλιές αραβικές μελωδίες.
Κεντρική φωτογραφία: Xavier Arnau/Getty Images/Ideal Image
