Σαν αστικός καμβάς είναι τα Τρίκαλα. Με το που αρχίζεις να περπατάς στα στενά τους, η τέχνη του δρόμου αποκαλύπτεται σε κάθε γωνία – όχι διακριτικά, αλλά με τρόπο που απαιτεί την προσοχή σου. Πολυκατοικίες στολισμένες με εντυπωσιακές τοιχογραφίες, γκρίζοι τοίχοι που μεταμορφώνονται σε αφηγηματικά έργα, ακόμα και τα πιο αδιάφορα σημεία γεμίζουν χρώμα. Στο παιχνίδι έχουν μπει και τα καφέ της πόλης· τους τοίχους τους κοσμούν έργα ταλαντούχων Ελλήνων street art καλλιτεχνών. Κι έπειτα είναι τα ΚΑΦΑΟ, οι γκρίζοι θάλαμοι των τηλεπικοινωνιών που εδώ έχουν περάσει από τα χέρια δημιουργών με ανεξάντλητη φαντασία. Σχέδια παιχνιδιάρικα, σύγχρονα, συχνά με χιούμορ, δίνουν στην πόλη έναν χαρακτήρα που δεν συναντάς εύκολα αλλού. Και εκεί που νομίζεις ότι τα έχεις δει όλα, πέφτεις πάνω σε ένα περίτεχνο μωσαϊκό που απεικονίζει τον «σταρ» των Τρικάλων, τον Βασίλη Τσιτσάνη. Είναι σαν οι κάτοικοι της πόλης να κινούνται με σπρέι και πινέλα στις τσάντες τους, έτοιμοι ανά πάσα στιγμή να προσθέσουν κάτι καινούργιο στον δημόσιο χώρο.
Συνάντησα τους ανθρώπους που σε συνεργασία με τον Δήμο Τρικκαίων ξεκίνησαν τις δράσεις με καλλιτεχνικό όραμα και μεράκι, με στόχο να ομορφύνουν την αγαπημένη τους πόλη και να την κάνουν ελκυστική στους επισκέπτες.
Ο street artist Αλέξανδρος Κισκίνης, γνωστός στην κοινότητα του γκράφιτι ως Hoodspirit, ηγείται του πρότζεκτ με τις τοιχογραφίες, φέρνοντας κοντά καλλιτέχνες που συμπράττουν για να δώσουν χρώμα στα Τρίκαλα. Βρεθήκαμε στο κέντρο και ξεκινήσαμε μια διαδρομή ανάμεσα σε murals, γέφυρες, πολυκατοικίες και κρυφά σημεία που έχουν να αφηγηθούν τη δική τους ιστορία. «Είμαστε η ομάδα No Limit Styles», μου λέει. «Ξεκινήσαμε το 2007, τέσσερις φίλοι από το σχολείο, με ένα σπρέι στο χέρι και αγάπη για το γκράφιτι». Με τα χρόνια, η ομάδα άλλαξε, αλλά ο ίδιος παρέμεινε αφοσιωμένος στην τέχνη του δρόμου. Αν και σπούδασε οικονομικά, γρήγορα κατάλαβε πως η πραγματική του κλίση βρισκόταν αλλού. «Είχα κάτι στα χέρια μου, ένα ταλέντο, αλλά δεν το έπαιρνα στα σοβαρά», εξηγεί. Αλλάζοντας διάφορες δουλειές, αποφάσισε κάποια στιγμή να αφιερωθεί πλήρως στην τέχνη του, συνδυάζοντας το γκράφιτι με τον σχεδιασμό και τη δημιουργικότητα. Το 2021 συνεργάστηκε με τον Δήμο Τρικκαίων στο φιλόδοξο πρόγραμμα που έχει ως σκοπό τη βελτίωση της αισθητικής των κτιρίων και του αστικού τοπίου μέσω παρεμβάσεων με ζωγραφικές αποτυπώσεις.
Μια υπαίθρια γκαλερί
Φτάνουμε σε μία από τις πιο θεαματικές τοιχογραφίες, τον Παρατηρητή του Simple G στην οδό Ασκληπιού. Ένας νεαρός με κιάλια κοιτάζει τον κόσμο, πλαισιωμένος από ένα φανταστικό τοπίο με τα Μετέωρα στο βάθος. «Θέλαμε να εστιάσουμε το ενδιαφέρον στην αίσθηση του παλιού και του νέου, του ονειρικού και του ρεαλιστικού. Δόθηκε έμφαση στην τοπική χλωρίδα και πανίδα, γι’ αυτό και απεικονίζονται ως κύρια στοιχεία η βίδρα του Ληθαίου ποταμού, η οροσειρά του Κόζιακα και άλλοι ορεινοί όγκοι των Τρικάλων». Στη γέφυρα του Ασκληπιού, οι τοιχογραφίες αντλούν επίσης τη θεματική τους από την τοπική χλωρίδα και πανίδα. «Οι γέφυρες αυτές δεν ήταν φιλικές για βάψιμο, αλλά βρήκαμε τρόπο να τις αξιοποιήσουμε», λέει ο Αλέξανδρος.
Μια άλλη μεγάλη τοιχογραφία με τίτλο Η πόλη μέσα από τα μάτια ενός παιδιού βρίσκεται απέναντι από το Μουσείο Τσιτσάνη. Πρόκειται για ένα τρυφερό έργο τέχνης που αποτυπώνει με ζωηρά χρώματα και τόνους αισιοδοξίας τα Τρίκαλα όπως θα τα έβλεπε ένα παιδί, στρέφοντας το βλέμμα σε χαρακτηριστικά τοπόσημα και στοιχεία: τον Πύργο του Ρολογιού, τον Μύλο Ματσόπουλου, τα ποδήλατα, το σπάνιο πουλί ασπροπάρης. Το υπογράφει ο Epsilon, σε συνεργασία με τους No Limit Styles.
Από την κεντρική πλατεία παρατηρούμε το έργο που έχει ως θέμα την παλιά δημοτική αγορά. Χρησιμοποιεί ως καμβά ένα εμβληματικό κτίριο του ιστορικού εμπορικού κέντρου, αυτό των αδελφών Μπλουγούρα, που στέγασε το πρώτο πολυκατάστημα των Τρικάλων τη δεκαετία του 1970. Το Agora, που σχεδίασε ο Ashos, απεικονίζει την κεντρική πύλη της παλιάς δημοτικής αγοράς Τρικάλων, ενώ οι μορφές του σαλεπιτζή και του τσαγκάρη αποτίνουν φόρο τιμής στα παλιά επαγγέλματα. «Είναι μια ματιά στο παρελθόν, γι’ αυτό και επιλέξαμε το ασπρόμαυρο», λέει ο Αλέξανδρος. Στην τοιχογραφία Indigo Kids, στα δεξιά μας, δύο νεαρές μορφές αγκαλιάζονται σε ένα εκρηκτικό σκηνικό από χρώματα. «Το έργο μιλάει για την ενσυναίσθηση και τη δύναμη της σύνδεσης», εξηγεί. Λίγο πιο πέρα, στο Dream World, μια γυναικεία μορφή ταξιδεύει στον κόσμο των ονείρων, περιτριγυρισμένη από πουλιά και μουσικά σύμβολα.
Πιο κάτω συναντάμε το Art Forms, που αποτυπώνει μορφές τέχνης –τη μουσική, τη ζωγραφική, το θέατρο, τον χορό–, σε σχέδιο του Τρικαλινού ζωγράφου Χρήστου Καραμέρου. «Το κόκκινο είναι για τον χορό, το κίτρινο για τη δημιουργικότητα, το μπλε για τη μουσική», διευκρινίζει ο Αλέξανδρος Κισκίνης. Βρισκόμαστε στην αρχή του πεζόδρομου της Ασκληπιού. «Παλιά, εδώ ήταν τα μπαρ. Το έργο έχει αναφορές σε εκείνη την εποχή. Τα Τρίκαλα έχουν μουσική παράδοση, από τον Τσιτσάνη και τον Μητροπάνο μέχρι την τζαζ», προσθέτει.
Ο Αλέξανδρος Κισκίνης δεν περιορίζεται σε μεμονωμένα έργα. «Θέλω να φτιάξω μια υπαίθρια γκαλερί street art, ένα μέρος όπου ο κόσμος θα μπορεί να περπατήσει και να γνωρίσει την πόλη μέσα από την τέχνη», σημειώνει. Ήδη έχουν ολοκληρωθεί έξι πολυκατοικίες και δύο γέφυρες, ενώ έρχονται κι άλλα. Τον ρωτάω αν υπήρξαν αντιδράσεις από τους κατοίκους. «Στην αρχή πολλοί δεν καταλάβαιναν», λέει χαμογελώντας. «Αλλά τώρα βλέπω κόσμο να σταματά, να τραβά φωτογραφίες, να ρωτά για την ιστορία πίσω από τα έργα. Η τέχνη του δρόμου δεν είναι απλώς διακοσμητική. Μπορεί να προκαλέσει σκέψη, να εμπνεύσει, να δώσει ταυτότητα σε μια γειτονιά». Ο ίδιος σχεδιάζει να επεκτείνει τις δράσεις και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, ολοκληρώνοντας παράλληλα έναν ψηφιακό χάρτη που θα δίνει τη δυνατότητα διαδραστικών ξεναγήσεων.
Χρώμα στην πόλη
Τα Τρίκαλα, πέρα από τη street art, αγκαλιάζουν το χρώμα και με άλλους τρόπους. Ο δήμος υλοποιεί τα τελευταία χρόνια το πρόγραμμα Χρώμα στην πόλη, σε συνεργασία με τον Σύλλογο Τρικαλινών Ζωγράφων. Έργα ζωγραφικής κοσμούν ΚΑΦΑΟ, κολόνες και πεζοδρόμια. «Θέλουμε να δώσουμε ζωντάνια στις γκρίζες γωνιές», λέει η Γωγώ Ραγιά, εκπρόσωπος του συλλόγου, η οποία μαζί με τοπικούς καλλιτέχνες, όπως η Μαριάνθη Χαρίση, η Τζένη Κανίνα-Βάκα, ο Δημήτρης Τσίκος, η Έφη Ζαμπάκα και η Βάια Παπαχρήστου, εργάζονται για να γίνει η πόλη πιο όμορφη. Ανάμεσα στα έργα ξεχωρίζουν παραστάσεις εμπνευσμένες από την ιστορία των Τρικάλων, το κάστρο και την Παλιά Αγορά.
Μosaic art στον δημόσιο χώρο
Μία ακόμη μορφή δημόσιας τέχνης στα Τρίκαλα είναι τα μωσαϊκά. Οι δημιουργοί Γιώργος Κουρμέτζας και Μιχάλης Κουφογιάννης εξηγούν: «Ξεκινήσαμε πριν από 25 χρόνια, όταν το είδος δεν είχε ακόμα τη σημερινή του αναγνώριση». Αρχικά εργάζονταν σε ιδιωτικούς χώρους, όμως η αγάπη τους για την τέχνη τούς οδήγησε στον δημόσιο. Το εντυπωσιακό μωσαϊκό 18 τ.μ. έξω από το Κέντρο Έρευνας-Μουσείο Τσιτσάνη τιμά τον σπουδαίο συνθέτη.
«Ο Τσιτσάνης για εμάς είναι ένας ροκ σταρ. Το να φτιάξουμε το μωσαϊκό του ήταν κάτι που μας ενθουσίασε από την αρχή». Χρησιμοποίησαν υλικά όπως ο γρανίτης, που εξασφαλίζει αντοχή στον χρόνο, ενώ το έργο φωτίζεται τη νύχτα προσφέροντας ένα μοναδικό εφέ. Όπως λένε, όλα ξεκινούν πάντα με μια ιδέα, που εξελίσσεται μέσα από συζητήσεις και δοκιμές. «Καταγράφουμε τα εξελικτικά στάδια με φωτογραφίες. Θέλουμε να θυμόμαστε κάθε στιγμή, από το πρώτο σκίτσο μέχρι την τοποθέτηση της τελευταίας ψηφίδας».
Όταν πέφτει η νύχτα στα Τρίκαλα, οι φιγούρες στα murals μοιάζουν να ζωντανεύουν κάτω από το φως των φαναριών, οι πινελιές στα ψηφιδωτά λαμπυρίζουν διακριτικά και η πόλη κρατάει ακόμα κάτι από την ενέργεια της ημέρας. Εδώ η τέχνη δεν είναι στατική, αλλάζει με το φως, με τις εποχές, με τους ανθρώπους που τη συναντούν. Κάποιος σταματά για μια φωτογραφία, κάποιος άλλος χαράζει μια νέα γραμμή σε έναν τοίχο. Και έτσι οι δρόμοι συνεχίζουν να αφηγούνται κάθε μέρα μια νέα ιστορία.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο 11ο τεύχος της έκδοσης «Οι Τόποι μας-Τρίκαλα», Φεβρουάριος 2025.
