Το ανθρώπινο σώμα υπήρξε πάντοτε καθρέφτης των αξιών μιας κοινωνίας. Από την αρμονία των αρχαίων ελληνικών αγαλμάτων έως την «τέλεια» συμμετρία του Βιτρούβιου και τα σημερινά φίλτρα του Instagram, η αντίληψη για το τι θεωρείται «όμορφο» ή «ιδανικό» δεν ήταν ποτέ σταθερή. Κάθε εποχή διαμορφώνει το δικό της αισθητικό πρότυπο – και αυτό συχνά λέει περισσότερα για τις κοινωνικές της επιδιώξεις, παρά για την ίδια την ανθρώπινη φύση. Τούτο σημαίνει πως η οικειοποίηση του όρου «ιδανικό» αποτέλεσε για τις κοινωνίες μια μορφή επιβολής (συχνά και επιθετικής) και λιγότερο πρότασης.
Εδώ, βέβαια, θα πρέπει να τονιστεί πως, σε αντίθετη με την κρατούσα άποψη περί ομορφιάς, ο κόσμος της τέχνης (ειδικότερα στον 20ό αιώνα) πάντα προέτασσε μια διαφορετική οπτική του κάλλους και των ορίων του. Αίφνης, μπρος στο κυρίαρχο μέτρο της εποχής, οι ευτραφείς φιγούρες του Φερνάντο Μποτερό μοιάζουν να αντιστέκονται στην ομοιοτυπία, ενώ τα πρόσωπα του Φράνσις Μπέικον θα μπορούσαν να διαμορφώσουν ένα θέατρο καθημερινών ωμοτήτων. Τι από όλα αυτά είναι όμορφο και τι άσχημο; Ο Ουμπέρτο Έκο, στο βιβλίο του Ιστορία της ασχήμιας (εκδ. Καστανιώτη), σημειώνει με έμφαση: «Η ομορφιά είναι, κατά κάποιον τρόπο, βαρετή. Ακόμα κι αν τα πρότυπά της αλλάζουν με την πάροδο των αιώνων, ένα όμορφο αντικείμενο πρέπει πάντα να ακολουθεί ορισμένους κανόνες… Αντίθετα, η ασχήμια είναι απρόβλεπτη και προσφέρει άπειρες δυνατότητες. Η ομορφιά είναι πεπερασμένη. Η ασχήμια είναι μη πεπερασμένη, όπως ο Θεός».
Ο ιστορικός τέχνης και συγγραφέας Μάνος Στεφανίδης, μιλώντας στο «Κ», ορίζει την έννοια του κλασικού ως εξής: «Είναι εκείνη η μορφή τέχνης, πέρα και μακριά από θεωρίες ή καλλιτεχνικά κινήματα, της οποίας η διάρκεια –πιο σωστά, η αντοχή της στα μάτια ενός συνεχώς εναλλασσόμενου κοινού– την καθιστά συνεχώς μοντέρνα. Προσωπικά είμαι οπαδός εκείνου του μοντέρνου που δεν φιλοδοξεί να είναι εφήμερο, αλλά διαχρονικό, δηλαδή κλασικό. Έτσι, σκέφτομαι πως οφείλουμε πάντα να επιστρέφουμε στο κάλλος».
Διαβάστε περισσότερα στο νέο τεύχος του «Κ» που κυκλοφορεί την Κυριακή 3 Αυγούστου με την «Καθημερινή».
