Πάροχος ηλεκτρικής ενέργειας διαφημίζει την πώληση ηλεκτρικής ενέργειας σε τιμή 10 λεπτά ανά κιλοβατώρα, μέσω προγράμματος που υπόσχεται σταθερή τιμή για 12 μήνες. Ο καταναλωτής επιλέγει το συγκεκριμένο προϊόν, αλλά σε ανύποπτο χρόνο και διαβάζοντας τον λογαριασμό συνειδητοποιεί ότι έχει χρεωθεί με 17 λεπτά ανά κιλοβατώρα, δηλαδή 70% περισσότερο. Ο λόγος; Χάθηκε η ημερομηνία πληρωμής. Και όπως περιγραφόταν στους όρους του συγκεκριμένου προγράμματος, η τιμή των 10 λεπτών προκύπτει ύστερα από τη χορήγηση «έκπτωσης συνέπειας», μιας έκπτωσης η οποία προφανώς δεν προσφέρεται σε όσους πληρώνουν εκπρόθεσμα τους λογαριασμούς τους.
Είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα «ποινής» που επιβάλλεται σε περιπτώσεις εκπρόθεσμης πληρωμής. Μπορεί κανείς να το αντιμετωπίσει και διαφορετικά, μιλώντας για «κίνητρο εμπρόθεσμης καταβολής». Όπως και να ’χει, η διαφορά του 70% είναι μεγάλη, και σε ετήσια βάση η καθυστέρηση για μερικές ημέρες μπορεί να ισοδυναμεί με μια διόλου ευκαταφρόνητη ζημιά. Και μη νομίζουμε ότι αυτή η πρακτική συναντάται μόνο στην αγορά της ηλεκτρικής ενέργειας (ισχύει επίσης ότι τα παραδείγματα προγραμμάτων ρεύματος με «ρήτρα συνέπειας» είναι ουκ ολίγα). Αν βάλουμε στον κατάλογο τις πιστωτικές κάρτες και τα πάσης φύσεως δάνεια, οι πολίτες που έρχονται αντιμέτωποι κάθε μήνα με προσαυξήσεις λόγω καθυστερημένης πληρωμής υπολογίζονται σε δεκάδες ή και σε εκατοντάδες χιλιάδες.
Ο ιδιωτικός τομέας δεν έχει το αποκλειστικό προνόμιο. Το ίδιο παράδειγμα ακολουθεί και το κράτος. Αποκορύφωμα είναι τα τέλη κυκλοφορίας, η εκπρόθεσμη πληρωμή των οποίων επιφέρει προσαυξήσεις που ξεκινούν από το 25% για καθυστερήσεις μερικών ημερών και φτάνουν στο 100% αν η καθυστέρηση υπερβεί το δίμηνο. Πέναλτι με τον μήνα επιβάλλονται και σε όλες τις φορολογικές υποχρεώσεις –ΕΝΦΙΑ, φόρος εισοδήματος–, ενώ οι βαρύτερες «ποινές» επιβάλλονται όταν χάνονται αρκετές δόσεις στις ρυθμίσεις οφειλών. Εκεί, η καθυστερημένη πληρωμή τιμωρείται ακόμη και με κατάργηση της ρύθμισης και «αναγέννηση» όλου του χρέους.
Η καθυστέρηση μπορεί να πηγάζει από οικονομική αδυναμία ή και από αμέλεια. Στη δεύτερη περίπτωση, υπάρχουν τα εργαλεία πρόληψης. Κυριότερο η «πάγια εντολή». Έστω και με μια προμήθεια που εισπράττεται από την τράπεζα, διασφαλίζεται η έγκαιρη πληρωμή –αρκεί να υπάρχει το υπόλοιπο στον τραπεζικό λογαριασμό– άρα και η αποφυγή των προσαυξήσεων ή άλλων κυρώσεων. Οι πάγιες εντολές θέλουν και αυτές τη διαχείρισή τους. Συνδέονται με συγκεκριμένο λογαριασμό, κάτι που σημαίνει ότι οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να ελέγχουν δύο πράγματα:
1. Την τροφοδοσία του τραπεζικού λογαριασμού μέσω του οποίου θα καλύπτονται οι πάγιες εντολές. Ανεπαρκές υπόλοιπο σημαίνει ότι το ποσό δεν πληρώνεται εμπρόθεσμα, άρα ενεργοποιείται η «ποινή».
2. Τον ορισμό του «πλαφόν» της πάγιας εντολής σε επίπεδα που δεν θα ξεπεραστούν. Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να ορίσει –συνήθως για λόγους ασφαλείας– πλαφόν 200 ευρώ για την πληρωμή του λογαριασμού ηλεκτρικής ενέργειας και σε έναν συγκεκριμένο μήνα αυξημένων καταναλώσεων το ποσό της χρέωσης να είναι μεγαλύτερο. Αυτό σημαίνει ότι η πληρωμή δεν θα γίνει κανονικά.
