Τρίτη, 2.30 μ.μ. Βρίσκομαι στο νούμερο 5 της οδού Γκούρα, στην είσοδο του ARCH, του μη κερδοσκοπικού χώρου τέχνης της Αταλάντης Μαρτίνου κάτω από την Ακρόπολη. Η ιδέα ότι θα συναντήσω τη Λάιλα Γκοχάρ (Laila Gohar) με έφερε νωρίτερα από την ώρα που έχουμε ορίσει – πρωτόγνωρο για τον χαρακτήρα μου. Όχι τυχαία.
Εκτός από την προσωπική μου εκτίμηση, η γνωστή στο ευρύ κοινό ως lailacooks (χάρη στο προφίλ της στο Instagram) είναι από τις πιο περιζήτητες και επιδραστικές δημιουργούς στον χώρο του entertaining.
Με το φαγητό ως δημιουργικό της μέσο, η καλλιτέχνις έχει στο ενεργητικό της ένα έργο με παρουσία σε μουσεία και γκαλερί σε όλο τον κόσμο, ενώ έχει σφραγίσει με την προχωρημένη αισθητική της θρυλικά fashion parties, γαστρονομικά καλέσματα, ντιζάιν συνέργειες και δείπνα οίκων όπως οι Hermès, Prada, Comme des Garçons, Simone Rocha και Sotheby’s. Διατηρεί τη στήλη «How To Host It» στο How to Spend It των Financial Times, δίνοντας το insight της σε ό,τι αφορά το φαγητό και το entertaining, ενώ κάθε μήνα φιλοξενεί ένα «πάρτι» γύρω από μια επινοημένη παράδοση, όπως η πιο ηλιόλουστη ημέρα του χρόνου ή η «γιορτή» της πατάτας. Σε κάθε της πρότζεκτ μπλέκει αριστοτεχνικά το ντιζάιν, το φαγητό και την τέχνη.
Μαζί με την αδελφή της, Νάντια, μέσω του brand Gohar World μεταφέρουν αυτή την εκρηκτική έμπνευση σε αντικείμενα για το τραπέζι αλλά και σε αξεσουάρ που σχετίζονται με την προετοιμασία, το ένδυμα και τις συνήθειες που συνοδεύουν ένα κάλεσμα, ιδωμένο ως μια μορφή τελετουργίας: από το στρώσιμο του τραπεζομάντιλου, το άνοιγμα του κρασιού, το άναμμα των κεριών και την κοπή του γλυκού μέχρι το σερβίρισμα ή το πλύσιμο των πιάτων. Τα αντικείμενα, σχεδιασμένα στη Νέα Υόρκη, φτιάχνονται σε μικρά, οικογενειακά ατελιέ σε χώρες όπως το Βιετνάμ, η Αίγυπτος, η Ιταλία και η Αυστρία, μεταφέροντας και τα ίδια μια ιστορία – φέρνουν κοντά την παράδοση με το χιούμορ, το ντιζάιν με τη δεξιοτεχνία, εμποτισμένα με μια δόση σουρεαλισμού και μαγείας. Η Λάιλα, με μια ομορφιά που συνοδεύεται από υπέροχη απλότητα, σε κερδίζει αμέσως με την άνεση, την έμφυτη γοητεία, την καλαισθησία και την ευγένεια, χωρίς καμία επιτήδευση. Την παρακολουθώ καθώς κινείται στο ARCH για το Table For One, λίγες ώρες πριν το δρώμενο ανοίξει στο κοινό. Μαζί της ο δύο ετών γιος της, Παζ, που κινείται με μια κουτάλα –σχεδόν στο ύψος του– μέσα σε ένα δωμάτιο όπου περιμετρικά υπάρχουν στημένα πιάτα στους τοίχους, σχολικά μονά θρανία, κρεμαστά κολιέ-χάντρες από φασόλια που εκτείνονται από την οροφή έως το δάπεδο. Στο κέντρο δεσπόζει μια κατσαρόλα. Στην ουσία, το Table for One που πραγματοποιήθηκε μέσα στην εβδομάδα, ήταν ένα συνεχές γεύμα επικεντρωμένο γύρω από μια κατσαρόλα με φασόλια, σε μια γκαζιέρα όπου μαγειρεύονταν αδιάκοπα για τρεις ημέρες και προσφέρονταν επί 72 ώρες στους επισκέπτες. Έπαιρνες το πιάτο σου, το γέμιζες με φασολάδα και το απολάμβανες, με τη μόνη «απαίτηση» να το πλύνεις στο τέλος στη γούρνα της αυλής.
Τραπέζι για έναν
«Η Αταλάντη κι εγώ έχουμε κοινούς φίλους: τον καλλιτέχνη Πόλυ Πεσλίκα και τον ντιζάινερ Michael Anastassiades [σ.σ. που αυτό το διάστημα ανοίγει τη δική του έκθεση All Colours Will Agree In The Dark στην γκαλερί Melas Martinos της Πανδρόσου). Μας σύστησαν, με προσέγγισε και, με έναν τρόπο, μου έδωσε carte blanche», μου λέει η Λάιλα. «Η ιδέα ενός ανεξάντλητου μαγειρευτού ήταν κάτι που πάντοτε ήθελα να διερευνήσω και περίμενα τον κατάλληλο χώρο για να το υλοποιήσω. Στο ARCH ένιωσα ότι είναι ο ιδανικός τόπος να δοκιμάσω κάτι εντελώς μη εμπορικό και απρόσμενο. Ακολουθεί την παράδοση των “perpetual stews”. Το φαγητό κρατιέται σε διαρκές μαγείρεμα, με νέα συστατικά και υγρά να προστίθενται στην πορεία, αντί να αδειάζει εντελώς η κατσαρόλα. Μπορεί να σιγομαγειρεύεται για χρόνια… Το τελικό πιάτο λέγεται ότι αναπτύσσει μια πλούσια, σύνθετη γεύση, καθώς τα συστατικά σταδιακά δένουν μεταξύ τους. Η παράδοση αυτή είναι παρούσα σε όλο τον κόσμο, από την Ιταλία έως το Μεξικό», εξηγεί. Αντιλαμβάνομαι το Table for One ως ένα κόνσεπτ ανάμεσα στην τέχνη και στο φαγητό, ένα δρώμενο που λειτουργεί ως γέφυρα ανάμεσα στους δύο κόσμους. «Παλεύω λίγο με τις αυστηρές ταμπέλες, με το τι είναι τέχνη και τι όχι. Μάλλον, με έναν τρόπο, το έργο μου γεφυρώνει την τέχνη και το φαγητό, αλλά το βλέπω πιο ρέον, δεν χρησιμοποιώ ορισμούς για να εξηγήσω αυτό που κάνω. Εδώ είναι περισσότερο μια χειρονομία παρά φαγητό ή τέχνη. Και τα δύο φέρνουν τους ανθρώπους κοντά. Από την άλλη πλευρά, βέβαια, οι επισκέπτες προσκλήθηκαν να δειπνήσουν μόνοι τους, solo, με έναν τρόπο».
«Η ιδέα ενός ανεξάντλητου μαγειρευτού ήταν κάτι που πάντοτε ήθελα να διερευνήσω και περίμενα τον κατάλληλο χώρο για να το υλοποιήσω».
Η Λάιλα ασχολείται άλλωστε με το φαγητό και την κουλτούρα των τροφίμων για να καλλιεργήσει ένα αίσθημα περιπλάνησης, φέρνοντας τους ανθρώπους σε επαφή με το παιδί μέσα τους, και τη σύνδεση ανάμεσα στον έναν και τον άλλο. Η πρώτη της ανάμνηση είναι να μαγειρεύει σπαγκέτι πομοντόρο με την αδελφή και τον πατέρα της, ενώ ως γεύση των παιδικών της χρόνων θυμάται τα λούπινα με κύμινο, λεμόνι και αλάτι, από τους πλανόδιους στο Κάιρο, όπου μεγάλωσε. Η φασολάδα είναι ένα φαγητό που ετοιμάζει στο σπίτι για τον εαυτό της και τρώει όλη την εβδομάδα. «Μαγειρεύω για να ζω», μου λέει. «Μαγειρεύω το μεσημεριανό στο στούντιο και για την οικογένειά μου αργά το απόγευμα. Αλλά όταν είμαι μόνη μου στο σπίτι, μαγειρεύω με έναν διαφορετικό τρόπο, που τον κρατώ για μένα. Είναι ο πιο απλός, αλλά κάποιες φορές ο πιο ικανοποιητικός τύπος γεύματος. Καμιά φορά ντρέπομαι λίγο να μαγειρέψω έτσι για άλλους, αισθάνομαι ότι είναι πολύ απλό».
«Όλα έρχονται από μέσα μου»
Συνέχεια του δρώμενου αποτέλεσε ένα μικρό βιβλίο συνταγών με τον ίδιο τίτλο, Table for One, διαθέσιμο στο ARCH. «Είναι μια σειρά από απλά πιάτα που συνήθως φτιάχνω όταν είμαι μόνη. Ο σύντροφός μου [σ.σ. Ιγνάσιο Μάτος], που είναι σεφ, αλλά του αρέσει και να ζωγραφίζει, σχεδίασε μια σειρά από μικρά έργα που συνοδεύουν τις συνταγές», μου λέει. «Όταν μαγειρεύω για τον Παζ, κάνω περισσότερη προσπάθεια· με απασχολεί η διατροφή του και όλα όσα απασχολούν τις μαμάδες (γελάει). Αλλά για τον Ιγνάσιο δεν ανησυχώ με αυτόν τον τρόπο, έχει να κάνει με την αγνή τροφή ως θρέψη. Είναι κι εκείνος σεφ και συχνά ο κόσμος πιστεύει ότι πρέπει να τρώμε φάνσι φαγητό όλη την ώρα, αλλά αυτό που δεν γνωρίζουν είναι ότι, όταν είμαστε μόνοι οι δυο μας, τρώμε πολύ πολύ απλά».
«Παλεύω λίγο με τις αυστηρές ταμπέλες, με το τι είναι τέχνη και τι όχι. Μάλλον, με έναν τρόπο, το έργο μου γεφυρώνει την τέχνη και το φαγητό».
Ξεφυλλίζω το υπέροχο μικρό βιβλίο, μαζί με τους πολλούς επισκέπτες που ακολουθούν την τελετουργία. Ο Παζ, ντυμένος πλέον με κουστούμι –ένας μικρός κύριος–, με ένα γλειφιτζούρι στο χέρι, ακούει με προσοχή τη μητέρα του που τον συμβουλεύει με τρυφερότητα, καθισμένη στα γόνατα, να μην πιάσει την κατσαρόλα για να μην καεί. Ο κόσμος κινείται με άνεση στον χώρο· μπαίνοντας μετά από λίγα λεπτά στο πνεύμα, μοιάζει να απολαμβάνει την εμπειρία. «Οι επισκέπτες στην αρχή δίσταζαν, αλλά τελικά ένιωσα ότι αγκάλιασαν τη χειρονομία και χάρηκαν που έγιναν κομμάτι της», λέει η Αταλάντη.
«Παθιάζομαι με τη δουλειά μου», μου λέει η Λάιλα λίγο πριν την αποχαιρετήσω, «αλλά δεν έχω μια ιδιαίτερα προσεγμένη ή λεπτομερή διαδικασία που ακολουθώ. Ό,τι κάνω είναι περισσότερο ενστικτώδες. Η φαντασία, τα συναισθήματα, όλα έρχονται από μέσα μου. Οι άνθρωποι συχνά πιστεύουν ότι η έμπνευση είναι κάτι που συλλέγεις, αλλά για μένα δεν λειτουργεί έτσι». Μότο, μου λέει, δεν έχει. Και αν είχε, το πιθανότερο είναι πως θα άλλαζε κάθε μέρα. Φεύγω πλήρης σε τροφή, πραγματική αλλά και ψυχική. Ελπίζω να την ξαναδώ. Άλλωστε η Λάιλα διατηρεί έναν στενό δεσμό με τη χώρα μας. «Αισθάνομαι πολύ κοντά στην Ελλάδα, καθώς έρχομαι από την Αίγυπτο. Οι κουλτούρες μας είναι παρόμοιες και αισθάνομαι με έναν τρόπο σαν στο σπίτι μου. Το σπίτι μου είναι η Μεσόγειος».
*Περισσότερα για τη Λάιλα Γκοχάρ στο lailagohar.com και στο @lailacooks
