Πάνω από 60.000 γυναίκες, άνδρες, παιδιά και ηλικιωμένοι, με αθλητική περιβολή, βγήκαν πριν από έναν μήνα στους δρόμους της Αθήνας για να στείλουν ένα ηχηρό μήνυμα: ότι ο καρκίνος του μαστού είναι αντιμετωπίσιμος. Για τους περισσότερους δεν ήταν η πρώτη φορά που συμμετείχαν στον συμβολικό αγώνα δρόμου και περίπατο «Greece Race for the Cure», που διοργανώνει ο Πανελλήνιος Σύλλογος Γυναικών με Καρκίνο του Μαστού «Άλμα Ζωής» από το 2009. Τότε, μιάμιση δεκαετία πίσω, ήταν η εποχή που άρχιζε ο καρκίνος του μαστού να ονοματίζεται στον δημόσιο διάλογο. Ο κόσμος ήταν, ωστόσο, κάπως μουδιασμένος και οι συμμετέχοντες αισθητά λιγότεροι από τους φετινούς. Χρόνο με τον χρόνο, όμως, αυξάνονταν οι δρομείς, μαζί με την άνοδο του ποσοστού ίασης αλλά και την όλο και συχνότερη δημόσια αναφορά στη νόσο, τον πρώτο σε συχνότητα τύπο καρκίνου που πλήττει τις γυναίκες σε όλο τον κόσμο. Ας μην ξεχνάμε ότι από τη δεκαετία του ’90 έως σήμερα τα ποσοστά θνησιμότητας από τη νόσο έχουν πέσει κατά 30%, καθιστώντας τον εν λόγω καρκίνο έναν από τους πλέον ιάσιμους. Την επιστημονική πρόοδο, ωστόσο, βοήθησε και η κοινωνική αποδοχή της νόσου, για την οποία πλέον μιλάμε ανοιχτά, ξορκίζοντάς την.
Από τη δεκαετία του ’90 έως σήμερα, τα ποσοστά θνησιμότητας από τη νόσο έχουν πέσει κατά 30%, καθιστώντας τον εν λόγω καρκίνο έναν από τους πλέον ιάσιμους.
Η έρευνα είναι σύμμαχος
Η θεραπεία του καρκίνου βελτιώθηκε εντυπωσιακά με την εισαγωγή στοχευμένων θεραπειών στις αρχές της χιλιετίας και τις ανοσοθεραπείες, που βραβεύτηκαν με Νόμπελ τη δεκαετία του 2010. Όσο οι στοχευμένες θεραπείες επικεντρώνονται στην απαλοιφή των καρκινικών κυττάρων, οι ανοσοθεραπείες ενισχύουν την ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήματος να καταπολεμά τον καρκίνο. Η ανάπτυξη νέων φαρμάκων και κατηγοριών φαρμάκων στην ογκολογία επιταχύνεται συνεχώς. Οι δοκιμές ογκολογικών φαρμάκων αντιπροσώπευαν το 29% των δοκιμών που ξεκίνησαν σε όλους τους θεραπευτικούς τομείς το 2023 παγκοσμίως (από 27% το 2018). Τα επόμενα χρόνια αναμένονται νέες κυτταρικές θεραπείες, όπως και τα θεραπευτικά εμβόλια κατά του καρκίνου, που βασίζονται στην τεχνολογία mRNA.
(Πηγή: IHE REPORT 2025 – The Swedish Institute for Health Economics)
Χαρτογράφηση της νόσου
Μία στις 11 γυναίκες που κατοικεί στις χώρες της ΕΕ θα αναπτύξει μέχρι τα 74 έτη καρκίνο του μαστού – το είδος του καρκίνου που εκδηλώνεται περισσότερο στις γυναίκες.
(Πηγή: EUROPEAN COMMISSION – BREAST CANCER IN THE EU)
Το 2022 διαγνώστηκαν 374.800 γυναίκες. Το 50% είχε ηλικία από 45 έως 69, το 11,1% ήταν από 20 έως 44 ετών και το 38,9% άνω των 70. Τα μισά περιστατικά προκύπτουν στην ηλικιακή ομάδα 45 έως 69, για την οποία υπάρχει ισχυρή σύσταση για τακτικό απεικονιστικό έλεγχο (μαστογραφία και υπέρηχο). Την ίδια χρονιά, στην ΕΕ, 95.800 γυναίκες πέθαναν εξαιτίας του καρκίνου του μαστού. Εξ αυτών το 64,3% ήταν άνω των 70 ετών, ενώ το 31,7% ήταν μεταξύ 45 και 69 ετών.
(Πηγή: EUROPEAN COMMISSION – BREAST CANCER IN THE EU)
Η τάση εμφάνισης της νόσου είναι σαφώς ανοδική πανευρωπαϊκά, με ρυθμό ανόδου από 1% έως και 5% ανάλογα με τη χώρα. Αυτό σημαίνει ότι 398.037 νέες περιπτώσεις γυναικείου καρκίνου του μαστού προβλέπονται για όλο το 2025 στις χώρες της ΕΕ. Η Γερμανία είναι η χώρα της ΕΕ με τα περισσότερα κρούσματα και ακολουθούν η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία.
(Πηγή: Euronews, με στοιχεία από εκτιμήσεις των IARC GLOBOCAN και ECIS)
Είναι η πιο συχνή μορφή καρκίνου στις γυναίκες και στη χώρα μας, με περισσότερες από 7.000 νέες περιπτώσεις τον χρόνο. Υπολογίζεται ότι μία στις 8 γυναίκες στην Ελλάδα θα εμφανίσει στη διάρκεια της ζωής της.
(Πηγή: Άλμα Ζωής)
Η πρόγνωση κάθε ασθενούς συνδέεται άρρηκτα με τα υγιειονομικά δεδομένα της χώρας. Στις ανεπτυγμένες χώρες, μία στις 12 γυναίκες θα διαγνωστεί και μόλις μία στις 71 θα πεθάνει από αυτό. Στις αναπτυσσόμενες, μία στις 27 γυναίκες διαγιγνώσκεται και μία στις 48 θα πεθάνει από αυτό.
(Πηγή: Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας)
Μελέτη του Πανεπιστημίου του Μιλάνου αποκάλυψε ότι όλοι οι τύποι θανάτων από καρκίνο μειώνονται και στα δύο φύλα, εκτός από τους θανάτους από καρκίνο του παγκρέατος και του πνεύμονα. Τα ποσοστά θνησιμότητας από καρκίνο του μαστού έχουν μειωθεί κατά 30% στην ΕΕ από το 1990, χάρη στην έγκαιρη ανίχνευση, θεραπεία και πρόληψη. Ενώ τα ποσοστά θνησιμότητας για τις περισσότερες ηλικιακές ομάδες στην ΕΕ και στο Ηνωμένο Βασίλειο προβλέπεται να συνεχίσουν να μειώνονται το 2025, τα ποσοστά θανάτων για όσους είναι άνω των 80 ετών θα αυξηθούν κατά 10%. Καλύτερες είναι οι προοπτικές για τις ηλικιωμένες ασθενείς σε Μεγάλη Βρετανία και Ισπανία: στην πρώτη οι θάνατοι θα μειωθούν κατά 7% και στη δεύτερη κατά 4%. Η κακή πρόγνωση για τους άνω των 80 αποδίδεται στη μείωση του δωρεάν προληπτικού ελέγχου στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες.
(Πηγή: Oncology Central)
Παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της νόσου
Κακή διατροφή
Οι σύγχρονες διατροφικές συνήθειες έχει αποδειχθεί ότι συνδέονται με την αύξηση των κρουσμάτων. Οι γυναίκες που καταναλώνουν το μεγαλύτερο μέρος του ολικού λίπους είχαν 13% περισσότερες πιθανότητες να νοσήσουν από εκείνες που καταναλώνουν λιγότερο ολικό λίπος. Η πληροφορία έχει ιδιαίτερη αξία, καθώς στην Ελλάδα καταγράφεται πολύ υψηλό ποσοστό πρόσληψης κορεσμένων λιπαρών οξέων, πάνω από το συνιστώμενο όριο.
(Πηγή: Breast Cancer Hub)
Οι μετεμμηνοπαυσιακές γυναίκες που είναι υπέρβαρες ή παχύσαρκες, αν επιτύχουν ένα υγιές βάρος, μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού κατά 50%.
(Πηγή: europadonna.org)
Απουσία σωματικής άσκησης
Σύμφωνα με έρευνα, τόσο τα υψηλά όσο και τα μέτρια επίπεδα σωματικής δραστηριότητας, μέσω δραστηριοτήτων αναψυχής ή οικιακών εργασιών, συνδέονται με χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού πριν και μετά την εμμηνόπαυση. Στην πραγματικότητα, το 9% των περιπτώσεων καρκίνου του μαστού στην Ευρώπη οφείλεται σε ανεπαρκή σωματική δραστηριότητα. Η κακή διατροφή και η ανεπαρκής σωματική δραστηριότητα συμβάλλουν στην παχυσαρκία, η οποία έχει επίσης αποδειχθεί ότι συσχετίζεται. Μελέτες έχουν διαπιστώσει ότι η αύξηση βάρους στη μέση ενήλικη ζωή αύξησε τις πιθανότητες εμφάνισης καρκίνου του μαστού. Κάθε επιπλέον 5 κιλά στο βάρος μιας γυναίκας στη μετεμμηνόπυαση την θέτει σε κίνδυνο.
(Πηγή: Breast Cancer Hub)
H τακτική σωματική δραστηριότητα σε όλες τις ηλικίες μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού. Η σωματική δραστηριότητα για περισσότερα από 30 λεπτά την ημέρα μειώνει τον κίνδυνο καρκίνου του μαστού κατά 20%.
(Πηγή: europadonna.org)
Κατανάλωση αλκοόλ
Το αλκοόλ συμβάλλει στην αύξηση των επιπέδων οιστρογόνων, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού, καθώς τα οιστρογόνα διεγείρουν τη διαίρεση και τον πολλαπλασιασμό του ιστού του μαστού. Ο κίνδυνος καρκίνου του μαστού αυξάνεται κατά 4,2% για κάθε αύξηση 10 γρ./ημέρα στην κατανάλωση αλκοόλ και συνεχίζει να αυξάνεται για μεγαλύτερες ποσότητες συστηματικής πρόσληψης αλκοόλ.
(Πηγή: Breast Cancer Hub)
Συνθήκες εργασίας
Τα άτομα που υποχρεούνται να εργάζονται νυχτερινές βάρδιες διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του μαστού, καθώς η έκθεση σε τεχνητό φως συμβάλλει σε χαμηλότερα επίπεδα μελατονίνης, η οποία συνδέεται με τη μείωση της κυκλοφορίας των οιστρογόνων και την αναστολή της ανάπτυξης όγκων. Αντίστοιχα επικίνδυνη για τους εργαζομένους είναι η έκθεση σε επιβλαβείς χημικές ουσίες, όπως το οξείδιο του αιθυλενίου, που έχει αναγνωριστεί από τον Διεθνή Οργανισμό Έρευνας για τον Καρκίνο ως αιτία ανάπτυξης της νόσου.
(Πηγή: Breast Cancer Hub)
Ορμονικοί παράγοντες
Η συχνότητα εμφάνισης καρκίνου του μαστού αυξάνεται με τη χρήση αντισυλληπτικών χαπιών και ορμονικής υποκατάστασης. Μια μελέτη που διεξήχθη από την PRAC (Επιτροπή Αξιολόγησης Κινδύνου Φαρμακοεπαγρύπνησης της ΕΕ) έδειξε ότι, με εξαίρεση τα οιστρογόνα που χορηγούνται κολπικά, όλες οι μορφές ορμονικής υποκατάστασης (HRT) στην εμμηνόπαυση συνδέονταν με υψηλότερο κίνδυνο καρκίνου του μαστού.
(Πηγή: Breast Cancer Hub)
Η μακροχρόνια έκθεση του μαστού στα οιστρογόνα αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου. Για τον λόγο αυτόν, εάν η εμμηναρχή σημειωθεί πριν από τα 10 έτη και η εμμηνόπαυση έρθει καθυστερημένα μετά τα 55 χρόνια, εάν μια γυναίκα δεν έχει παιδιά ή γέννησε το πρώτο της παιδί σε ηλικία άνω των 35 ετών, η γυναίκα αυτή εμφανίζει αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου του μαστού.
(Πηγή: Άλμα Ζωής, almazois.gr)
Κληρονομικοί παράγοντες
Περίπου το 5 έως 10% των καρκίνων του μαστού θεωρούνται κληρονομικοί. Οι ανωμαλίες (ή μεταλλάξεις) σε δύο συγκεκριμένα γονίδια, τα BRCA1 και BRCA2, ευθύνονται για τους περισσότερους κληρονομικούς καρκίνους του μαστού υψηλού κινδύνου. Οι μεταλλάξεις BRCA1/2 είναι σπάνιες και προκαλούν περίπου το 3% των καρκίνων του μαστού συνολικά (και το 10 έως 15% των καρκίνων των ωοθηκών). Ο σωρευτικός κίνδυνος καρκίνου του μαστού έως την ηλικία των 80 ετών εκτιμάται ότι είναι 72% για το BRCA1 και 69% για τους φορείς της μετάλλαξης BRCA2. Υπάρχουν και άλλες μεταλλάξεις υψηλότερου κινδύνου, όπως στα TP53 και CHEK2, οι οποίες είναι σπάνιες, αλλά περιλαμβάνονται στη διαχείριση του οικογενούς καρκίνου του μαστού.
(Πηγή: Europadonna europadonna.org)
Μια καλύτερη ζωή
Η ψυχοθεραπεία, η σωματική άσκηση, η επαφή με τις τέχνες και η σύνδεση μεταξύ των ασθενών έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν σημαντικά τoυς καρκινοπαθείς. «Οι εναλλακτικές θεραπείες και δραστηριότητες, που λαμβάνουν χώρα παράλληλα με το θεραπευτικό σχήμα που ακολουθούν, συμπεριλαμβάνονται στις κατευθυντήριες γραμμές της ESMO (European Society For Medical Oncology) και στις διεθνείς οδηγίες», σημειώνει η Χριστιάνα Μήτση, ψυχολόγος και υπεύθυνη προγραμμάτων στο Άλμα Ζωής. «Παίζουν καθοριστικό ρόλο στην καλλιέργεια της ψυχικής τους ανθεκτικότητας, στην αναβάθμιση της ποιότητας ζωής τους κατά τη θεραπεία και μετά το πέρας αυτής, αλλά και στην ανάπτυξη των στρατηγικών διαχείρισης της νόσου». Ενδεικτικά, δε, οι γυναίκες με ιστορικό καρκίνου του μαστού οι οποίες ασκούνται, έχουν 28% μικρότερη πιθανότητα θανάτου από καρκίνο του μαστού και 48% μικρότερη πιθανότητα θανάτου από οποιαδήποτε άλλη αιτία! Προγράμματα σωματικής άσκησης (διά ζώσης ή διαδικτυακά), ατομικής συμβουλευτικής και ομαδικής ψυχολογικής υποστήριξης, συμβουλευτικής σε θέματα διατροφής, δραματοθεραπείας, χαρακτικής κ.λπ. θα βρείτε στον Σύλλογο Καρκινοπαθών Εθελοντών Φίλων Ιατρών Αθηνών (ΚΕΦΙ), στην ΕΛΛΟΚ (Ελληνική Ομοσπονδία Καρκίνου) και στο Άλμα Ζωής.
Η ψυχοθεραπεία, η σωματική άσκηση, η επαφή με τις τέχνες και η σύνδεση μεταξύ των ασθενών έχει αποδειχθεί ότι βοηθούν σημαντικά τoυς καρκινοπαθείς.
Οι γυναίκες που έχουν διαγνωστεί με καρκίνο του μαστού και ακολουθούν κάποιο θεραπευτικό σχήμα δικαιούνται να κάνουν αίτηση αξιολόγησης και πιστοποίησης αναπηρίας (ΚΕΠΑ). Ανάλογα με το ποσοστό αναπηρίας που θα τους αναγνωριστεί, δικαιούνται: μείωση συμμετοχής σε διαγνωστικές εξετάσεις και φάρμακα (φάρμακα υποστηρικτικά χημειοθεραπείας και ακτινοθεραπείας δωρεάν), μείωση φόρου, κάρτα απεριορίστων διαδρομών σε ΜΜΜ, πιθανή έκπτωση σε δημοτικά τέλη, δωρεάν νομική συμβουλευτική κ.ά. Η απόφαση του ΚΕΠΑ έχει ισχύ δύο ετών, κατόπιν απαιτείται νέα αξιολόγηση. Ανεξαρτήτως αυτής, όλες οι ασθενείς δικαιούνται παροχή ποσοστού για αγορά περούκας, παροχή ποσοστού για μια πρόθεση μαστού και δύο ειδικούς στηθόδεσμους κάθε έτος, φυσικοθεραπείες, αποκλειστική νοσηλεύτρια δωρεάν ή με συμμετοχή κ.ά.
(Πηγή: Κέντρο Καθοδήγησης Καρκινοπαθών Κ3)
Η αξία των προληπτικών εξετάσεων
Τον Ιούνιο του 2022, το υπουργείο Υγείας ξεκίνησε το πρόγραμμα προσυμπτωματικού ελέγχου για τον καρκίνο του μαστού «Φώφη Γεννηματά». Το πρόγραμμα αφορούσε τη δωρεάν εξέταση γυναικών από 50 έως 69 ετών. Περίπου δύο χρόνια αργότερα, το πρόγραμμα διεύρυνε την ηλικιακή ομάδα στην οποία απευθύνεται, προσφέροντας προληπτικές εξετάσεις σε γυναίκες από 45 έως 74 ετών. Συνολικά, οι ωφελούμενες υπολογίζονται σε 1,8 εκατομμύρια. Μέχρι σήμερα έχουν γίνει 900.000 μαστογραφίες, από τις οποίες σε 53.601 έχουν εντοπιστεί ευρήματα. Το πρόγραμμα αξιολογείται ως επιτυχημένο.
(Πηγή: Υπουργείο Υγείας)
