Οι άνθρωποι είμαστε φύσει κοινωνικά όντα και θέσει ψηφιακά. Από τη μακρινή πια έλευση του διαδικτύου μέχρι τον εθισμό μας στα social media, μάθαμε και μαθαίνουμε να υιοθετούμε άλλες συμπεριφορές. Ζούμε σε μια εποχή που οι μισές -αν όχι όλες- οι συναναστροφές μας περιορίζονται σε εκφραστικές φατσούλες. Τα emojis είναι σήμερα το νέο πρόσωπο της αστικής ευγένειας: Ένα πρόσωπο με καρδιές στα μάτια αντί για ευχή στα γενέθλια, ένα σχέδιο φωτιάς ως φλερτ, ένα δάκρυ ως σύμβολο στήριξης – σχήματα και χρώματα αντί για λέξεις. Σε κάθε περίπτωση το μήνυμα ελήφθη σε κλάσματα του δευτερολέπτου και χωρίς «λεκτικές» καθυστερήσεις. Τώρα, μπορούμε ξανά να βυθιστούμε στον αχανή κόσμο του σκρόλινγκ.
Το πρόβλημα με τον αλγόριθμο
Μπορούμε να επιστρέψουμε στα βίντεο σύντομης διάρκειας που μας χαλαρώνουν, χωρίς να μάθουμε ποτέ τι έκαναν οι «φίλοι» μας εκείνη τη μέρα. Ο αλγόριθμος, όμως, δεν είναι άξιος εμπιστοσύνης. Από όταν καταργήθηκε η παρουσίαση των αναρτήσεων κατά χρονολογική σειρά, υποτίθεται πως αυτές που εμφανίζονται πρώτες ανήκουν σε χρήστες με τους οποίους έχουμε τη μεγαλύτερη και πιο συχνή αλληλεπίδραση. Μια γρήγορη επίσκεψη στο προφίλ σας, αρκεί για να το διαψεύσετε.
Ανοίγω το Instagram και πάλι πρώτο είναι το προφίλ ενός ανθρώπου που αν τον έβλεπα στον δρόμο σίγουρα θα τον απέφευγα. Δεν είναι αγενής, ούτε αξίζει της αποστασιοποίησής μου, αλλά δεν είναι ένας άνθρωπος που με ενδιαφέρει και πόσω μάλλον το περιεχόμενο που μοιράζεται. Πώς, όμως, μπορώ να τον αποφύγω στα social media; Το unfollow φαντάζει προσβλητικό και το block, χωρίς αμφιβολία, απαγορευτικό. Υπάρχει, ωστόσο, ένα κουμπί που δεν θα πληγώσει κανέναν – κι αυτό λέγεται mute.
Ψηφιακά όρια για πιο υγιές περιβάλλον
Η δυνατότητα σίγασης (muting) διατίθεται σε κάθε πλατφόρμα και από τη στιγμή που ενεργοποιείται, οι αναρτήσεις του συγκεκριμένου προσώπου δεν εμφανίζονται πια στην αρχική μας σελίδα. Τα καλά; Πέρα από το ότι δεν αναγκαζόμαστε να καταναλώνουμε περιεχόμενο που δεν μας αφορά -ούτε και να μπαίνουμε στον πειρασμό- το άτομο «σε σίγαση» δεν μπορεί με κάποιον τρόπο να επιβεβαιώσει πως το έχουμε κάνει mute.
Μπορεί να το υποψιαστεί, καθώς το όνομά μας δεν βρίσκεται πια στις λίστες με τα likes και τις προβολές, αλλά δεν μπορεί να το αποδείξει. Η σίγαση είναι ένας αναίμακτος τρόπος διαχείρισης των διαδικτυακών μας σχέσεων, που δεν προσβάλλει και δεν μαρτυρά προθέσεις. Και μην αγχώνεστε. Σίγουρα έχει κάποιος κι εσάς στη σίγαση.
«Η σίγαση λογαριασμών που σας ενοχλούν λειτουργεί σαν ένα είδος ψηφιακών ορίων για ένα πιο υγιές ψηφιακό περιβάλλον», δήλωσε στον Guardian η Μπέιλι Πάρνελ, ιδρύτρια και πρόεδρος του Center for Digital Wellbeing του Οντάριο. Αυτό σημαίνει πως αποφεύγουμε ενοχλητικό περιεχόμενο χωρίς να διαταράσσουμε τις σχέσεις μας, σημειώνει η ίδια, σαν μια λύση για εκείνες τις περίπλοκες καταστάσεις στις οποίες η σχέση είναι σημαντική στον έξω κόσμο, παρά την ενοχλητική της διάσταση στο διαδίκτυο. «Αυτό μπορεί να προστατεύσει την ψυχική σας ευεξία, διατηρώντας παράλληλα τα κοινωνικά σας δίκτυα σώα και αβλαβή», προσθέτει.
Η αίσθηση ελέγχου
Έρευνα σπουδαστών κοινωνικής ψυχολογίας το 2023, απέδειξε πως ο περιορισμός του χρόνου που καταναλώνουμε στα social media μπορεί να έχει περισσότερα οφέλη από την πλήρη αποκοπή μας από αυτά. Απαντώντας σε μια τάση της περιόδου που ήθελε τους νέους να διαγράφουν τις εφαρμογές κοινωνικής δικτύωσης από τα κινητά τους, η ομάδα των φοιτητών κατέληξε πως ο έλεγχος επί του χρόνου παραμονής μας σε αυτές και λειτουργίες όπως το mute και το hide (απόκρυψη δικού μας περιεχομένου από άλλους) μπορούν να μειώσουν τα ποσοστά της κατάθλιψης. Παρά το βαρύγδουπο συμπέρασμά τους, η ουσία του πορίσματος παραμένει ορθή: το πρόβλημα δεν είναι ο χρόνος που σπαταλάμε στα social media, αλλά ο τρόπος με τον οποίον τον διαχειριζόμαστε και κυρίως το περιεχόμενο που επιλέγουμε.
Αυτό δεν σημαίνει πως πρέπει να δημιουργήσουμε ψηφιακές φούσκες πραγματικότητας, αποφεύγοντας διαφορετικές οπτικές γωνίες ή θλιβερές ειδήσεις για τρέχοντα γεγονότα. Τα social media είναι ένας πολυποίκιλος κόσμος, μια αντανάκλαση των κοινωνιών στις οποίες ζούμε. Σε έναν χώρο, ψηφιακό και μη, όπου η βουή υπερτερεί, νιώθουμε πολλές φορές την ανάγκη να ασκήσουμε έναν κάποιον έλεγχο.
Και ίσως αυτή είναι η πιο σημαντική διάσταση του mute: η αίσθηση του ελέγχου που προσφέρει. Ρυθμίζουμε τις αλληλεπιδράσεις μας και το περιεχόμενο που εμφανίζεται στην οθόνη μας, χωρίς να γινόμαστε αγενείς στους ανθρώπους που βρίσκονται πίσω από τα εικονίδια – γιατί, τελικά, όπως στον φυσικό έτσι και στον διαδικτυακό κόσμο χρειάζεται ένας οδηγός καλής συμπεριφοράς. Είναι μια «νέα ευγένεια» σε μια εποχή ακραίας πόλωσης και τοξικότητας, όπου όλο και περισσότεροι προσπαθούν να μας πείσουν ότι η ευγένεια δεν είναι καθόλου cool στο δημόσιο και τον ιδιωτικό λόγο.
