Όταν πρωτοταξίδεψα στην Ιαπωνία, στην προσπάθειά μου να την κατανοήσω, διάβασα μεταξύ άλλων και βιβλία του Λευκάδιου Χερν. Μελετώντας τη σκέψη του, συνειδητοποίησα ότι η πολιτισμική γέφυρα μεταξύ Ανατολής και Δύσης, που με τη συμβολή του άρχισε να χτίζεται στα τέλη του 19ου αιώνα, ήταν και ένας από τους λόγους που είχα βρεθεί στη μακρινή αυτή χώρα. Από τότε ήθελα να φωτογραφίσω την Ιαπωνία του, ανακαλύπτοντας ίχνη από μέρη και καταστάσεις για τα οποία έγραψε. Πολλά χρόνια αργότερα, κατάφερα να πραγματοποιήσω το οδοιπορικό που ονειρευόμουν στη νοτιοδυτική πλευρά του νησιού Χόνσου, στην επαρχία Σιμάνε –και κυρίως στο κομμάτι της που κάποτε λεγόταν Ιζούμο–, έναν τόπο γεμάτο μύθους και παραδόσεις που παραμένουν ισχυρές μέχρι σήμερα.
Ο Ελληνοϊρλανδός δημοσιογράφος και συγγραφέας Λευκάδιος Χερν (1850-1904) ήταν από τους πρώτους Δυτικούς που όχι μόνο έζησε και έκανε οικογένεια στην Ιαπωνία, αλλά και απέκτησε ιαπωνικό όνομα και υπηκοότητα. Στους Ιάπωνες είναι κυρίως γνωστός ως Κοϊζούμι Γιάκουμο. Κοϊζούμι από το επίθετο της συζύγου του, Σέτσου Κοϊζούμι, και Γιάκουμο, που θα πει «άπειρα σύννεφα». Επέλεξε το συγκεκριμένο όνομα λόγω της σύνδεσής του με την περιοχή του Ιζούμο, όπου έζησε για 15 μήνες όταν πρωτοήρθε στην Ιαπωνία το 1890, διδάσκοντας αγγλικά σε Γυμνάσιο της πόλης Ματσούε.
Το δικό μου ταξίδι ξεκίνησε από τα νησιά Όκι, Παγκόσμιo Γεωπάρκo της UNESCO, και συγκεκριμένα από το νησί Νακανοσίμα, πρώην τόπο εξορίας αυτοκρατόρων. Τον παραδοσιακό τρόπο ζωής σε αυτό, μακριά από τη δυτικοποίηση της Ιαπωνίας που είχε ήδη ξεκινήσει, είχε εκθειάσει ο Χερν. Αφήνοντας πίσω μου το σύμπλεγμα των καταπράσινων νησιών, αποβιβάστηκα από το πλοίο, όπου με υποδέχτηκε χαμογελαστή η Νάνα. Γεννημένη στο Χοκάιντο και με σπουδές στις ΗΠΑ, η Νάνα εγκαταστάθηκε στη Νακανοσίμα πριν από περίπου τρία χρόνια, για να εργαστεί στο ξενοδοχείο Έντο. Γρήγορα συνειδητοποίησε ότι η απλότητα, η αρμονία με τη φύση και η ποιότητα των ανθρώπινων σχέσεων στο ήσυχο και φιλόξενο νησί τής ταίριαζαν. Όπως έγραψε και ο Χερν, τα Όκι ανέκαθεν προσείλκυαν κατοίκους από άλλα μέρη της Ιαπωνίας. Εκτός από την ομορφιά τους, έχουν διατροφική αυτάρκεια, καθώς οι κάτοικοι είναι αγρότες και ψαράδες μαζί, παράγοντας οι ίδιοι το μεγαλύτερο μέρος της τροφής τους. Την επόμενη μέρα, γυρίζοντας το νησί με ποδήλατο, συνάντησα τον Λευκάδιο και τη Σέτσου, με τη μορφή αγαλμάτων, να αγναντεύουν τα ήρεμα νερά του λιμανιού. Πέρασα από βουδιστικούς και σιντοϊστικούς ναούς, παραδοσιακά σπίτια, ρυζοχώραφα, παραλίες με κόκκινους βράχους. Ήπια νερό απευθείας από την πηγή και επέστρεψα στο ξενοδοχείο εξαγνισμένη από τη φρενίτιδα του Τόκιο, με ένα μαρούλι δώρο από μια 92χρονη αγρότισσα.
Ο δισεγγονός Μπον Κοϊζούμι
Επόμενος προορισμός, το Ματσούε. Στη σχετικά μικρή αυτή πόλη, που έχει ταυτιστεί με τον Χερν, η ζωή κυλά με αργούς ρυθμούς. Επιγραφές στα μέρη που επισκέφθηκε ή για τα οποία έγραψε υπενθυμίζουν τη σύνδεση. Περιτριγυρισμένη από βουνά, βρίσκεται δίπλα στην τεράστια λίμνη Σίντζι, όπου κάθε χάραμα βγαίνουν με τις βάρκες τους οι ντόπιοι ψαράδες που αλιεύουν όστρακα. Στο κέντρο του Ματσούε δεσπόζει το μεγάλο πάρκο με το καλοδιατηρημένο κάστρο – από τα λίγα στην Ιαπωνία που σώζεται όπως χτίστηκε αρχικά, χωρίς μεταγενέστερες παρεμβάσεις. Στην τάφρο που το αγκαλιάζει, τουριστικές βάρκες μεταφέρουν τους λιγοστούς τουρίστες. Στη βόρεια πλευρά της βρίσκεται και ο δρόμος Σιόμι Ναγουάτε με τα διατηρημένα σπίτια σαμουράι. Θεωρείται από τους ομορφότερους σε ολόκληρη τη χώρα.
Το δικό μου ταξίδι ξεκίνησε από τα Νησιά Όκι και συγκεκριμένα από το Νακανοσίμα. Τον παραδοσιακό τρόπο ζωής εδώ, μακριά από τη δυτικοποίηση της Ιαπωνίας που είχε ήδη ξεκινήσει, είχε εκθειάσει ο Λευκάδιος Χερν.
Σε ένα τέτοιο σπίτι με κήπο, το οποίο σήμερα είναι ανοιχτό για το κοινό, έζησε και ο Λευκάδιος Χερν. Σε πολύ κοντινή απόσταση βρίσκεται και το αφιερωμένο στη ζωή και στο έργο του μουσείο (Lafcadio Hearn Memorial Museum), το οποίο μπορείτε να επισκεφθείτε με ενιαίο, συνδυαστικό εισιτήριο. Ανάμεσα στα πολλά εκθέματα ξεχωρίζει το γραφείο που χρησιμοποιούσε: ήταν υπερβολικά ψηλό, καθώς ο ίδιος υπέφερε από κακή όραση. Το μέγεθός του τον βοηθούσε να μη σκύβει όταν έγραφε.
Στο Μουσείο Λευκάδιου Χερν συνάντησα τον διευθυντή του, Μπον Κοϊζούμι, δισεγγονό του συγγραφέα, ο οποίος μου μίλησε για τον προπάππου του. «Ο Λευκάδιος ήταν ρομαντικός και οι απόψεις του κάθε άλλο παρά δυτικοκεντρικές ήταν. Είχε ανοιχτό μυαλό και προσπαθούσε να προσεγγίσει και να κατανοήσει τον ιαπωνικό λαό. Λίγα απτά πράγματα από την εποχή του παραμένουν ζωντανά μέχρι σήμερα. Η πρώην κατοικία και οι κήποι της στο Ματσούε έχουν, ωστόσο, χαρακτηριστεί “εθνικός ιστορικός τόπος” και είναι κομμάτια της αγνής Ιαπωνίας που αγαπούσε. Όπως επίσης αγαπούσε την ευσέβεια του ιαπωνικού λαού, ο οποίος πίστευε ότι τα πνεύματα κατοικούν στα δέντρα. Στο Ματσούε υπάρχουν και σήμερα ιερά δέντρα, που πιστεύεται ότι κατοικούνται από θεότητες της φωτιάς».
Kατά τη διάρκεια της κουβέντας μας, θυμήθηκε μια διάλεξη που είχε δώσει ο Χερν στο Πανεπιστήμιο του Τόκιο, στην οποία, μεταξύ άλλων, ανέφερε τα εξής: «Οι αρχαίοι Έλληνες, αν και χαρούμενοι σαν παιδιά και καλοσυνάτοι, ήταν πολύ μεγάλοι φιλόσοφοι, στους οποίους ανατρέχουμε ακόμη. Αυτό που ο κόσμος τώρα αισθάνεται ότι έχει περισσότερο ανάγκη είναι η επιστροφή του αρχαιοελληνικού πνεύματος της ευτυχίας και της καλοσύνης. Αν κάποιος μεγάλος κλασικός μελετητής εργαζόταν πάνω στον παραλληλισμό ελληνικής και ιαπωνικής ζωής και σκέψης, είμαι βέβαιος ότι το αποτέλεσμα θα ήταν τόσο εκπληκτικό όσο και γοητευτικό. Γιατί, παρότι οι δύο θρησκείες (σιντοϊσμός και δωδεκάθεο) παρουσιάζουν μεγάλες διαφορές, προσφέρουν και πολλές εξαιρετικές ομοιότητες».
Θεότητες-αλεπούδες και ριοκάν
Αργότερα, σε σιντοϊστικό ναό αφιερωμένο σε θεότητες αλεπούδες, γεμάτο με αλεπουδο-αγαλματάκια, συνάντησα τη Ναχόμι, που ως έφηβη φοίτησε στο Γυμνάσιο όπου κάποτε δίδαξε ο Λευκάδιος: «Οι κάτοικοι του Ματσούε είναι περήφανοι για τη σχέση τους μαζί του. Υπήρξε ο πρώτος (ξένος) που αγάπησε αυτόν τον τόπο και τον παρουσίασε στον υπόλοιπο κόσμο. Τους έδωσε υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση για την πόλη τους, τον τρόπο ζωής τους και το πνευματικό τους υπόβαθρο». Η Ναχόμι πιστεύει ότι ο τρόπος με τον οποίο οι άνθρωποι του Ματσούε συνάπτουν κοινωνικές σχέσεις έχει παραμείνει αναλλοίωτος στο πέρασμα του χρόνου.
«Ο Χερν υπήρξε ο πρώτος μη Ιάπωνας που αγάπησε το Ματσούε και το παρουσίασε στον υπόλοιπο κόσμο. Έδωσε στους ανθρώπους υπερηφάνεια και αυτοπεποίθηση για την πόλη τους».
Μαζί επισκεφθήκαμε το φαρμακείο παραδοσιακής ιατρικής Γιαμαγκούτσι, το οποίο στεγάζεται σε ιστορικό κτίριο του 1887, διακοσμημένο με παλιά έπιπλα και αντικείμενα. Η σημερινή του ιδιοκτήτρια μας ξενάγησε στους χώρους του και, ανατρέχοντας στα αρχεία της επιχείρησης, μας διάβασε σχετικά αποσπάσματα που ανέφεραν πως ο Λευκάδιος κάθε βράδυ έστελνε την υπηρέτριά του να του αγοράσει από το φαρμακείο δύο μπίρες, τις οποίες κατανάλωνε μετά το βραδινό φαγητό.
για την Ιαπωνία.
Από τις πιο δημοφιλείς οργανωμένες περιηγήσεις στην πόλη είναι οι νυχτερινές, κατά τη διάρκεια των οποίων οι ξεναγοί αφηγούνται ιστορίες με φαντάσματα από το διάσημο βιβλίο του Λευκάδιου Χερν, Kwaidan. Συνάντησα ένα απόγευμα την ξεναγό Ναόκο στο Γκέσοτζι, έναν από τους πολλούς βουδιστικούς ναούς του Ματσούε. Καθώς περπατούσαμε στο αρχαίο νεκροταφείο του, μου περιέγραψε τις νυχτερινές περιηγήσεις και τη δραματική τους ατμόσφαιρα. Σταθήκαμε μπροστά στο άγαλμα μιας τεράστιας πέτρινης χελώνας και μοιράστηκε μαζί μου τον μύθο: πρόκειται για το πρώτο από τα εννιά παιδιά ενός δράκοντα και κάποτε περιφερόταν στο νεκροταφείο τα βράδια.
Μία ακόμα περιοχή που θυμίζει την Ιαπωνία του Χερν είναι το προάστιο Ταματσουκούρι-όνσεν, γεμάτο με ξενοδοχεία τύπου ριοκάν με ιαματικά θερμά λουτρά. Ανάμεσα στα παραδοσιακά κτίρια περνά ένα μικρό ποτάμι και στις όχθες του απολαμβάνουν τον περίπατό τους οι πελάτες των ριοκάν, ντυμένοι με γιουκάτα (είδος κιμονό). Για τους πιο τολμηρούς, λειτουργούν και δημοτικά ποδόλουτρα με καυτό νερό.
Λίγη άμμος για φυλαχτό
Πολλά μέρη της περιοχής Ιζούμο αναφέρονται στους μύθους που έχουν ως θέμα τη γέννηση των θεών και της ιαπωνικής γης. Ως αξιοθέατο ξεχωρίζει ο σιντοϊστικός ναός Ιζούμο Τάισα, δυτικά του Ματσούε, από τους σημαντικότερους που επισκέφθηκε ο Λευκάδιος Χερν. Αφιερωμένος στον παντοδύναμο θεό-δημιουργό Ο-κουνινούσι-νο-οκάμι (μοιάζει με τον Δία, με πολλές ερωμένες και ζηλιάρα σύζυγο), αποτελείται από ένα επιβλητικό σύμπλεγμα κτιρίων. Σήμα κατατεθέν του είναι η σιμενάουα, μια γιρλάντα από σκοινί με μήκος 13 μ. και περίμετρο 9 μ., που ζυγίζει 9 τόνους. Ενθυμούμενη τα λόγια του Μπον, εντόπισα εκεί κοντά και ένα αρχαίο ιερό δέντρο-θεότητα, με ναό αφιερωμένο σε αυτό. Εκτός από τον ναό Ιζούμο Τάισα, οι Ιάπωνες επισκέπτες που φτάνουν έως εδώ δεν παραλείπουν να προσευχηθούν σε έναν τεράστιο βράχο στην κοντινή παραλία, από όπου παίρνουν και λίγη άμμο για το σπίτι ως φυλαχτό.
Οι σιντοϊστικές τελετουργίες περιλαμβάνουν και θεατρικές παραστάσεις με εντυπωσιακές φορεσιές εποχής, που αναβιώνουν σκηνές από μύθους και ονομάζονται «καγκούρα». Η περιοχή Ιζούμο φημίζεται γι’ αυτές και ένα βράδυ μπροστά στον ναό Σάντα, κοντά στο Ματσούε, είχα την τύχη να παρακολουθήσω το παραδοσιακό δρώμενο Σάντα Σιν Νο, ένα είδος τελετουργικού εξαγνιστικού χορού, που έχει αναγνωριστεί από την UNESCO ως Άυλη Πολιτιστική Κληρονομιά της Ανθρωπότητας.
Η τελευταία στάση μου, η κάποτε ακμάζουσα παραθαλάσσια πόλη Μιχονοσέκι, με έφερε σε ό,τι πιο κοντινό θα μπορούσα να βρω σήμερα στην εποχή του Λευκάδιου Χέρν. Ο πέτρινος δρόμος της Αοσιντατάμι με κτίρια του 19ου αιώνα διατηρεί την παλιά αίγλη της περιόδου κατά την οποία η πόλη αποτελούσε σημαντικό εμπορικό σταθμό. Εκεί με ξενάγησε ο Σιντάρο, που γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Οσάκα, ωστόσο τον γοήτευσε η πνευματικότητα αυτού του τόπου. Στο Μιχονοσέκι διατηρεί σήμερα μαγαζί, το οποίο εμπορεύεται καρυκεύματα και πίκλες που παρασκευάζει ο ίδιος. Στον σιντοϊστικό ναό Μίχο μού αφηγήθηκε μύθους των θεών και παρακολουθήσαμε μαζί τον αργό, τελετουργικό χορό των ιερειών, σε έναν χώρο ανοιχτό στο κοινό. Αποκορύφωμα αυτού του ταξιδιού στον χρόνο δεν ήταν άλλο από το παλιό κτίριο του ριοκάν Μιχοκάν, έργο του 1908 με αρχιτεκτονική που σπάνια βλέπει κανείς σήμερα. Η οικογένεια του ιδιοκτήτη Γιοσούκε Σανταχίντε το λειτουργεί εδώ και 800 χρόνια: κάθε γενιά παραδίδει τη σκυτάλη στην επόμενη. Προσπαθώντας να συμβάλει στην προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς του Μιχονοσέκι, ο Γιοσούκε έχει αγοράσει και άλλα ιστορικά κτίρια γειτονικά του ριοκάν. Τον προσεχή Δεκέμβριο, η πόλη θα ανακηρυχθεί προστατευόμενη πολιτιστική κληρονομιά της Ιαπωνίας.
Η στάση μου στο Μιχονοσέκι με έφερε σε ό,τι πιο κοντινό θα μπορούσα να βρω σήμερα στην εποχή του Λευκάδιου Χέρν: τον πέτρινο δρόμο της Αοσιντατάμι, με κτίρια του 19ου αιώνα.
Ο Λευκάδιος Χερν έζησε σε μια εποχή που ακόμα η Ιαπωνία διατηρούσε το μυστήριό της. Τελειώνοντας το ταξίδι αισθάνθηκα ότι, αν και οι πιο διάσημοι προορισμοί της Ιαπωνίας είναι πλέον αρκετά γνωστοί, η ευρύτερη περιοχή του Ιζούμο διατηρεί ακόμα αυτό το μυστήριο, που παραπέμπει σε αλλοτινούς καιρούς. Κι έφυγα με την υπόσχεση να επιστρέψω.
Σημειωματάριο
Μετάβαση
Αεροπορικώς, με πτήση από το αεροδρόμιο Haneda του Τόκιο προς το αεροδρόμιο Yonago (διάρκεια 80 λεπτά). Από εκεί, αν αποφασίσετε να ενοικιάσετε αυτοκίνητο, καλό θα ήταν να είστε εξοικειωμένοι με την οδήγηση στα αριστερά. Διαφορετικά, προτιμήστε τα μέσα μαζικής μεταφοράς.
Διαμονή
Στη Νακανοσίμα, το ξενοδοχείο Ento (ento-oki.jp, δίκλινο από 173 ευρώ με πρωινό) με μινιμαλιστικό ιαπωνικό ντιζάιν, θέα στη θάλασσα και θερμά λουτρά, περιλαμβάνει επίσης μουσείο και βιβλιοθήκη αφιερωμένα στο γεωπάρκο. Στα δωμάτια, οι γυάλινοι τοίχοι από το πάτωμα έως την οροφή καταργούν τα όρια εσωτερικού και εξωτερικού χώρου, επιτρέποντας στον επισκέπτη να απολαύσει το εντυπωσιακό φυσικό τοπίο. Το δείπνο (64 ευρώ/άτομο) συνδυάζει την ιαπωνική με την ιταλική κουζίνα και αξιοποιεί πρώτες ύλες από τα νησιά Όκι.
Κοντά στον σιδηροδρομικό σταθμό του Ματσούε, το ξενοδοχείο SEN (matsue-sen.com) απευθύνεται και σε ψηφιακούς νομάδες, διαθέτοντας κοινόχρηστους χώρους εργασίας και συνύπαρξης. Προσφέρει τη δυνατότητα για ολιγοήμερη αλλά και μεγαλύτερης διάρκειας διαμονή. Στον σχεδιασμό του συνδυάζει την επανάχρηση φυσικών υλικών και τον μινιμαλισμό. Κρατήσεις μπορούν να γίνουν μέσα από πλατφόρμες όπως η Booking. Οι τιμές ξεκινούν από 66 ευρώ το δίκλινο με κοινόχρηστο ντους, κουζίνα, lounge και τουαλέτα, μέχρι 107 ευρώ για το εμπνευσμένο από την τελετή του τσαγιού δωμάτιο, με τατάμι, ατμοσφαιρικό φωτισμό και ιδιωτικό μπάνιο και τουαλέτα.
Στο Ταματσουκούρι-όνσεν, το μεγάλο παραδοσιακό ξενοδοχείο τύπου ριοκάν Chorakuen (choraku.co.jp, από 142 ευρώ το δίκλινο με ημιδιατροφή) διαθέτει το μεγαλύτερο μεικτό εξωτερικό ιαματικό λουτρό στην Ιαπωνία. Έχει παραδοσιακό κήπο, ενοικιαζόμενα παραδοσιακά σπίτια με ιδιωτικά ιαματικά λουτρά και μουσειακό χώρο.
Στο Μιχονοσέκι, το ξενοδοχείο τύπου ριοκάν Mihokan (mihokan.co.jp, από 115 ευρώ το δίκλινο) συνδυάζει την παράδοση των θερμών λουτρών με τις σύγχρονες ανέσεις. Δείπνο από 38 ευρώ/άτομο.
Φαγητό
Τα ξενοδοχεία τύπου ριοκάν προσφέρουν συνήθως πολύ καλά γεύματα για πρωινό και βραδινό. Το Ματσούε είναι γνωστό για τα σόμπα (νουντλς από φαγόπυρο) και θα τα γευτείτε σε ωραιότατες εκδοχές τους στο Yakumoan (308 Kitahoricho, Matsue, Shimane 690-0888), που λειτουργεί σε πρώην σπίτι σαμουράι. Για νόστιμο ιαπωνικό κάρι, δοκιμάστε το Karly (karly.jp) στο ισόγειο του SEN. Δημιουργική κουζίνα με θαλασσινά προσφέρει το Itoga (itoga.jp), ενώ στο παραδοσιακό ριοκάν Minamikan (minami-g.co.jp/minamikan) θα απολαύσετε το μεσημεριανό σας σε ιαπωνικό κήπο μπροστά στη λίμνη.
Αναγνώσματα
Τα έργα του Λευκάδιου Χερν Glimpses of Unfamiliar Japan (εκδόσεις Book Jungle) και Ιστορίες φαντασμάτων από την Ιαπωνία / Kwaidan (εκδόσεις Ars Nocturna) είναι η ιδανική εισαγωγή για το ταξίδι σας στη δική του Ιαπωνία.
Χρήσιμες διευθύνσεις στο web
Για τη Νακανοσίμα: oki-ama.org
Για το Ματσούε: visit-matsue.com
Για τον ναό Ιζούμο Τάισα: izumooyashiro.or.jp
Για το Μουσείο Λευκάδιου Χερν: hearn-museum-matsue.jp
Για τις νυχτερινές ξεναγήσεις στο Ματσούε, επικοινωνήστε με τη Ναόκο Φουτζίι στο [email protected]
