«Έχει αρχίσει πραγματικά να μου αρέσει αυτή η πόλη», λέει ο Ρόμπερτ Μακόλ (Ντένζελ Ουάσινγκτον), καθώς ακινητοποιεί με μια ξαφνική λαβή τον Ιταλό μαφιόζο που βρίσκεται απέναντί του. Οι θαμώνες της γραφικής ιταλικής ταβέρνας του που παρακολουθούν τη διένεξη μένουν άναυδοι. Αυτή είναι μία μόνο από τις σκηνές δράσης που κατέκλυσαν τον τελευταίο καιρό τα shorts (videos) του YouTube από τη σειρά ταινιών «The Equalizer». Ο λόγος; Οι ταινίες ανέβηκαν στο Netflix, το κοινό τις «τίμησε» και οι αλγόριθμοι τις μοίρασαν παντού. Βέβαια, δεν χρειαζόταν να τις δεις ολόκληρες. Μπορούσες απλά να πατάς το play στις σκηνές δράσης· εκεί που είναι όλο το «ζουμί». Το ζήτημα, βέβαια, είναι μήπως έτσι χανόταν η ουσία…
Αποσπασματικότητα, η απόλυτη τάση
Η τάση των μικρών αποσπασματικών βίντεο δεν είναι καινούργια. Ξεκίνησε κυρίως μέσα από την ξεχασμένη πια πλατφόρμα του Vine το 2013, για να γιγαντωθεί και να κυριαρχήσει σε όλο το παγκόσμιο ίντερνετ μέσω του κινεζικής προέλευσης TikTok. Φυσικά, από αυτήν την τάση για αποσπασματικότητα δεν θα μπορούσε να λείψει και το YouTube, το οποίο πειραματίζεται με τα shorts ήδη από τα τέλη του 2020. Σύντομα clips από δημοφιλείς ταινίες, μίνι ντοκιμαντέρ που προσπαθούν να δώσουν λύσεις σε άλυτα μυστήρια της ανθρώπινης ζωής, highlights αντί για ολόκληρο αγώνα ποδοσφαίρου. Ιδανικές συνθήκες, δηλαδή, για κάποιον σαν και μένα με ελάχιστο ελεύθερο χρόνο λόγω οικογενειακών υποχρεώσεων (έχω δύο πολύ μικρά παιδιά).
Φυσικά, το YouTube δεν είναι μόνο αυτό, αφού χρησιμοποιεί και την ακριβώς αντίθετη φόρμα: οι εκπομπές των διάσημων YouTubers -όπως ο IShowSpeed- διαρκούν για πάνω από δυο ώρες χωρίς να έχουν καν σενάριο, ενώ παρατηρείται πια και το φαινόμενο κάποιες ταινίες να γυρίζονται κατευθείαν για την εν λόγω πλατφόρμα – όπως, για παράδειγμα, έκανε πρόσφατα το πολύ επιτυχημένο θρίλερ Milk and Serial (2024). Στις πολύ νεαρές ηλικίες, το YouTube κάνει θραύση, με περσινή βρετανική έρευνα να καταγράφει πως το 88% των ηλικιών 5-16 το προτιμά και το επιλέγει. Στο μυαλό τους είναι κάτι πολύ περισσότερο από «τηλεόραση»: κινούμενα σχέδια, βιντεοκλίπ, βίντεο για gaming (ναι τα e-sports είναι μεγάλη “τάση”, μη με ρωτάτε το γιατί, δεν καταλαβαίνω), vidcasts ενημέρωσης (συχνά αμφιβόλου ποιότητας), reviews για χόμπι (από μινιατούρες μέχρι μουσική).
Από το «μέρος» στον «όλον»
Μιλάμε για μια φουρνιά που μεγαλώνει με χιλιάδες ερεθίσματα και αντιμετωπίζει το YouTube ως την απόλυτη -ή μήπως μοναδική;- πηγή διασκέδασης. Αυτό, βέβαια, έρχεται με ένα τίμημα: αδυνατούν ή σχεδόν δεν ξέρουν πως είναι να παρακολουθείς μια ολόκληρη ταινία με αρχή-μέση-τέλος. Την ίδια, όμως, στιγμή το video on demand του YouTube, το οποίο μετατρέπει το σαλόνι σε σινεμά, παρουσιάζει σημαντική αύξηση, με το Fortune να υπολογίζει ότι ο κλάδος του on demand θα τριπλασιάσει (!) τον κύκλο εργασιών του μέχρι το 2032. Είναι σχήμα οξύμωρο, αλλά οι «αποσπασματικοί» θεατές του σήμερα, ίσως σύντομα γνωρίσουν τη μαγεία του κινηματογράφου μέσα από μια streaming πλατφόρμα, περνώντας κάπως μοιραία από το «μέρος» στο «όλον»,
Τι συμβαίνει όμως εμάς, τους ανθρώπους που είναι άνω των 40; Μπορούμε άραγε να ξεπεράσουμε το τσουνάμι υπερπροσφοράς/υπερπληροφόρησης/ που οδηγεί στην απόσπαση προσοχής; Δυστυχώς, οι ενδείξεις δεν είναι ενθαρρυντικές, μιας και όσοι «εθιστήκαμε» σε όψιμη ηλικία στο doomscrolling (οι Times του Λονδίνου αναφέρουν ότι το 78% των ηλικιών 45-54 κάνει καθημερινή χρήση, επηρεάζοντας αρνητικά την ψυχολογίας και τα επίπεδα στρες) μοιάζουμε ανίκανοι πια να παρακολουθήσουμε ταινία με τον «παραδοσιακό» τρόπο.
Ακόμα, όμως, και αν το κάνουμε θα ψάξουμε συνήθως περισσότερο από μια φορές το κινητό μας για να «χαζέψουμε» κάτι. Θυμίζουμε τους πληθυσμούς της Νοτίου Αμερικής που έπεσαν θύμα του αλκοόλ, καθώς το τελευταίο εισέβαλλε ξαφνικά και μαζικά στις ζωές τους από τους Ευρωπαίους. Όπως εκείνοι βυθίστηκαν στην υπερβολή ενός «καινού δαιμόνιου», έτσι και εμείς. Μήπως, λοιπόν, οι ελπίδες για πιο λελογισμένη χρήση πέφτουν όλες στις νέες γενιές; Σε κάθε περίπτωση, ένα είναι σίγουρο: το YouTube εξελίσσεται στη νέα μεγάλη αλλά και μικρή οθόνη, υπενθυμίζοντας ότι σχεδόν ποτέ δεν φταίει το μέσο αλλά η (μη ορθή) χρήση του.
