Στις 23 Αυγούστου, σε μια από τις κεντρικές πλατείες του Σαν Φρανσίσκο, εκατοντάδες νέοι άνδρες, πανομοιότυπα ντυμένοι, συνέκριναν αναγνώσματα και μουσικές λίστες. Μιλούσαν για γυναικεία δικαιώματα και για την ανάγκη δωρεάν χορήγησης προϊόντων περιόδου. Στοχάζονταν πάνω στον πολιτιστικό αντίκτυπο της brat Charli XCX και τις ταινίες του Ταρκόφσκι. Απαντούσαν σε ερωτήσεις σχετικές με αποφθέγματα γυναικών φιλοσόφων και σημεία σταθμούς της θεωρίας φύλου. Ένας, όμως, μόνο θα κέρδιζε.
Αντίστοιχοι διαγωνισμοί-συναντήσεις έλαβαν χώρα σε Νέα Υόρκη, Τορόντο, Σιάτλ και Σίδνεϋ. Το κοινό τους; Πάσης φύσεως θηλυκότητες που χειροκροτούσαν, φωτογράφιζαν και δημοσίευαν τους αγαπημένους τους διαγωνιζόμενους στα social media. Τα φλας τελείωναν, τα φώτα της πλατείας έπεφταν και τα νεότευκτα ζευγάρια έπαιρναν σιγά σιγά τον δρόμο της επιστροφής. Κάποια στιγμή στην ιστορία της ανθρωπότητας, οι άνδρες θα πρέπει να κατάλαβαν πως αν θέλουν να προσεγγίσουν τις γυναίκες θα πρέπει να τους μοιάσουν. Και σήμερα, την εποχή των ανελέητων τάσεων και hashtags, το καταφέρνουν καλύτερα από ποτέ.
Νέος όρος για ένα νέο «είδος»
Ιδού, λοιπόν, ο performative male, ο άνδρας-δημιούργημα του ίντερνετ που κυκλοφορεί ανάμεσά μας σε γειτονιές και social media. Τον ξέρετε, τον έχετε δει· μπορεί μάλιστα να είναι και φίλος σας, συγγενής σας ή σύντροφός σας. Και αν τη στιγμή που διαβάζετε αυτό το κείμενο θέλετε να εντοπίσετε έναν εξ αυτών, ο τρόπος είναι απλός: Αναζητήστε ένα καφέ με λευκά πλακάκια και φυτά εσωτερικού χώρου. Ψάξτε για εκείνον που στην καρέκλα του έχει κρεμασμένη μια tote bag από κάποιο γνωστό ή πιο ψαγμένο κινηματογραφικό φεστιβάλ. Κοιτάξτε προσεκτικά τι πίνει. Πιθανότατα έναν λάτε με περίεργο γάλα, ή έναν cold brew. Αν, μάλιστα, κρατά κάποια εξαντλημένη έκδοση ενός Ρώσου κλασικού ή από τη ζώνη του κρέμονται κλειδιά, ακουστικά και μπρελόκ, τότε τον βρήκατε.
Πρώτα ήταν οι δανδήδες της Γαλλίας του 19ου αιώνα με τα φουλάρια τους χαλαρά δεμένα στους λαιμούς τους και τα βιβλία τους μονίμως υπό μάλης. Μετά ήρθαν οι χίπστερς, οι κατεξοχήν νέοι κάτοικοι των περιοχών του κέντρου με αγάπη για το αστικό τοπίο, τις πολύχρωμες κάλτσες και τα αιχμηρά μουστάκια. Προηγήθηκαν, βέβαια, οι μετροσέξουαλ άνδρες της δεκαετίας του ’90, με αρχηγό τους τον Ντέιβιντ Μπέκαμ και τη ρουτίνα περιποίησής του. Ακολούθησαν κι άλλοι, όπως τα softbois, τα γλυκά και τρυφερά αγόρια του 2015 που είχαν λογαριασμούς στο Tumblr και φαρδιά παντελόνια, και οι lonely men των αρχών του 2020, που είχαν βαθιά επίγνωση της τραγικότητας του να ζεις ως άνδρας σε μια έντονα πατριαρχική κοινωνία. Όλοι τους προάγγελοι των performative males και όλοι τους κοινοί προς τον σκοπό τους: μια νέα επιτέλεση της αρρενωπότητας μακριά από τις επιταγές και τα κλισέ των ετεροκανονικών στερεοτύπων.
Δεν είναι, όμως, τόσο αθώοι όσο ακούγονται. Οι performative males προδίδουν και προδίδονται. Το μαρτυρά και το ίδιο τους το όνομα. Το performance, η πανταχού παρούσα λέξη που στα ελληνικά αποδίδεται ως επιτελεστικότητα, δηλώνει επιμέλεια και σκοπό. Και στην περίπτωσή τους, αφορούν και τα δύο στο γυναικείο βλέμμα. Αλλά αυτό δεν τους καθιστά φύσει επικίνδυνους. Επικίνδυνους τους καθιστά το γεγονός πως μάχονται την κουλτούρα που τους δημιουργεί και τους αναπαράγει.
Γίνονται άθελά τους θύτες και θύματά της, θαυμάζονται και χλευάζονται. Ρυθμίζονται αλγοριθμικά και σκηνοθετούνται ινσταγκραμικά, προκειμένου να αρέσουν. Πιστεύουν πως είναι αυτόφωτοι, με το εικονίδιο του TikTok να λάμπει πίσω από τα μάτια τους. Ποστάρουν γυναίκες συγγραφείς, ακόμη κι αν δεν έχουν διαβάσει ποτέ έργο τους. Μάχονται την τοξική αρρενωπότητα με αναρτήσεις και σχόλια σε προφίλ άλλων, ενώ η θηλυκότητα εξακολουθεί να τους τρομάζει. Εργαλειοποιούν το συναίσθημα στις συζητήσεις τους στα dating apps, έστω κι αν η ιδέα της σχέσης τούς φαντάζει απίθανη. Όταν, όμως, η σύνδεση χάνεται και τα επιμελημένα photo dumps στο Instagram δεν φέρνουν likes, δεν ξέρουν σε ποιον απευθύνονται. Σε κάθε περίπτωση, το φαινόμενο εξαπλώνεται. Οι εκφάνσεις του πολλαπλασιάζονται και ύστερα χάνονται στον χρόνο, μέχρι να προκύψει μια νέα εκδοχή που θα φέρει views και shares.
Τι συμβαίνει όταν κλείνουν τα κινητά
Γράφω αυτό το κείμενο από τη θέση ενός αντίστοιχου άντρα, γεννημένου και μεγαλωμένου μέσα και από τα social media. Έχω προφίλ στο Instagram από τα δώδεκά μου. Στο Tumblr από τα δεκατρία. Και στο Pinterest από τα δεκατέσσερα. Πολλές φορές πιστεύω πως δεν με ανέθρεψαν τα trends, αλλά δεν ξέρω ποιος είμαι έξω από αυτά.
Μάχομαι την τοξική αρρενωπότητα με μπλουζάκια τύπου «Protect the dolls», αναδημοσιεύσεις και stories, αλλά μήπως το κάνω κι εγώ γιατί ταιριάζει στο feed μου; Το να προσπαθήσουμε να διαχωρίσουμε τις αιώνια online γενιές από τη διαδικτυακή κουλτούρα είναι ενδεχομένως μάταιο. Οι προηγούμενοι από εμένα συνδέονταν στο Facebook για να μοιραστούν την τοποθεσία τους και την «κατάστασή» τους. Και τώρα που πλησιάζουν τα τριάντα, το ανακυκλώνουν στις συζητήσεις τους ως αστείο. Τότε, όμως, δεν ήταν.
Αντίστοιχα και οι performative males, όπως και τόσοι άλλοι διαδικτυακοί όροι που ξεπηδούν από τις οθόνες και παίρνουν τη θέση τους στα επίσημα λεξικά, κάποια στιγμή θα χαθούν. Θα χρησιμοποιούνται κι αυτοί ως αστεία και ως ορόσημα μιας εποχής που πέρασε. Αλλά πριν φτάσουμε εκεί, εμείς που σήμερα αναγνωρίζουμε τους performative males και ενίοτε τους κοροϊδεύουμε, ας σκεφτούμε πού τελειώνει το δικό μας performance όταν τα κινητά μας κλείνουν.
