Αν φτάσετε στο αεροδρόμιο του Ελσίνκι αυτή την περίοδο, το πιο πιθανό είναι να βρεθείτε στην αγκαλιά ενός χαριτωμένου πλάσματος που θυμίζει ιπποποταμάκι. Τα «ακαταμάχητα» Moomins συμπληρώνουν φέτος 80 χρόνια ζωής και η Φινλανδία τα τιμά, αναγνωρίζοντας τη συμβολή τους στην προβολή της χώρας. Εκείνο, βέβαια, που μάλλον κανείς δεν περίμενε είναι η αναπάντεχη δημοτικότητα που απέκτησαν μέσω των σόσιαλ μίντια στη Γενιά Ζ. Μάλιστα, το περιοδικό New Yorker δημιούργησε πολύ πρόσφατα τον όρο «moomscrolling» ως αντίδοτο για το «doomscrolling», τη συνεχή δηλαδή έκθεση σε αρνητικές ειδήσεις. Την ίδια στιγμή, σε άλλα αεροδρόμια του κόσμου μπορεί να πετύχετε ένα χαριτωμένο (ή και όχι) κουκλάκι Labubu να κρέμεται από τις τσάντες των επιβατών. Αν τα Moomins είναι τάση, τα ξωτικά με τα λαγουδένια αυτιά και τα μυτερά δόντια προκάλεσαν παγκόσμια φρενίτιδα το φετινό καλοκαίρι. Μια αναζήτηση στο TikTok αρκεί για να πετύχετε ανθρώπους όλων των ηλικιών να κάνουν unboxing σε «τυφλά κουτιά» για να βρουν το πιο σπάνιο Labubu. Τι είναι, όμως, εκείνο που μετατρέπει «ομορφάσχημα» πλασματάκια σε παγκόσμια trend χωρίς ηλικιακούς περιορισμούς και με αξία εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων;
Μoomins και υπαρξιακό άγχος
Μοιάζουν με ιπποπόταμους· είναι λευκά και στρουμπουλά, με ευλύγιστη ουρά και στρογγυλεμένο ρύγχος. Τα φανταστικά πλάσματα που γέννησε η φαντασία της Φινλανδής συγγραφέως και εικονογράφου Τούβε Γιάνσον συμβολίζουν την ουτοπικά χαρούμενη οικογένεια στη σκιά της πυρηνικής απειλής, της ανησυχίας για το περιβάλλον αλλά και του υπερκαταναλωτισμού. Μην ανησυχείτε, τίποτα κακό δεν συμβαίνει στα Moomins. Απλώς, ανάμεσα στο 1945 και το 1993 που εκδόθηκαν τα στριπάκια τους, η Γιάνσον θέλησε να μιλήσει μεταφορικά για το υπαρξιακό άγχος που ένιωθε η ίδια για τα ζητήματα που την απασχολούσαν. Παράλληλα, βέβαια, είχε ενεργό ρόλο στη διαμόρφωση ενός merch γύρω από αυτά, το οποίο κορυφώθηκε το 1993, με την κατασκευή του θεματικού πάρκου Moomin World. Σε καμία περίπτωση, πάντως, δεν μπορεί να φανταζόταν ότι θα αποτελούσαν ένα τόσο σημαντικό εξαγώγιμο προϊόν για τη Φινλανδία, με τζίρο κοντά στα 685 εκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Ναι, η Γενιά Ζ έπαιξε σημαντικό ρόλο σε αυτό, μετατρέποντας τα Moomins σε σύμβολο «χαριτωμενιάς» μέσω των σόσιαλ μίντια.
Αγνότητα, καλοσύνη, έμφυτη περιέργεια που εκφράζεται με ευγένεια· αυτές είναι μερικές από τις ιδιότητες των Moomins, οι οποίες λειτουργούν σαν ανάσες στην πίεση της σύγχρονης καθημερινότητας. Το πιο σημαντικό όμως είναι άλλο: η σύνδεσή τους με την έννοια της φυγής, κάτι που και η ίδια η Γιάνσον είχε παραδεχτεί, αφού τα επινόησε μέσα από την ανάγκη της να ξεφύγει από σκοτεινές σκέψεις που τη βασάνιζαν. Το «πείραμα» της Φινλανδής συγγραφέως πέτυχε – και όχι μόνο για την ίδια. Σήμερα, εκατομμύρια ανθρώποι εκεί έξω βρίσκουν σε αυτά τα cute πλασματάκια τις μικρές δόσεις τρυφερότητας που έχουν ανάγκη σε έναν ολοένα και πιο αγχωτικό κόσμο.
Εισαγωγή στα Labubu
Μυτερά δόντια και λαγουδένια αυτιά πρωταγωνιστούν σε εκατοντάδες βίντεο unboxing στο διαδίκτυο. Τα Labubu, δημιούργημα του 52χρονου εικονογράφου Κάσινγκ Λουνγκ από το Χονγκ Κονγκ ως κομμάτι της σειράς The Monsters της κινεζικής εταιρείας Pop Mart, δεν ενσαρκώνουν την κλασική εικόνα του «χαριτωμένου». Μάλλον το αντίθετο, θα λέγαμε. Το ανήσυχο βλέμμα τους ανήκει σε μια νέα γκάμα χαρακτήρων που γοητεύουν ακριβώς επειδή είναι παράξενοι και ατελείς, με έναν χαριτωμένο όμως τρόπο – όπως, για παράδειγμα, ο Στιτς της Disney. Αυτή είναι η λογική της λεγόμενης ugly-cute αισθητικής που αγκαλιάζει η Γενιά Ζ και όχι μόνο. Όπως σημειώνει η σχεδιάστρια κοσμημάτων Ντάρα Κέι Κάπλαν στο Vanity Fair, «στην εποχή μας, οι άνθρωποι θέλουν απλώς να χαμογελούν. Θέλουν να δουν κάτι που είναι χαριτωμένο και τους κάνει να αισθάνονται καλά».
Μόνο τυχαίο δεν είναι, λοιπόν, ότι το Labubu βρέθηκε να στολίζει τσάντες πολυτελείας διάσημων trendsetters όπως η Dua Lipa και το K-Pop συγκρότημα Blackpink. Ακόμα και η Prada (ας τη συγχωρέσει ο διάβολος) έχει δημιουργήσει μερικά μοντέλα Labubu. Αν, όμως, υπήρξε μια στιγμή το περασμένο καλοκαίρι που κατάφεραν να κλέψουν όλα τα φώτα της δημοσιότητας, ήταν όταν η βασίλισσα της ποπ Μαντόνα γιόρτασε τα 67α γενέθλιά της σβήνοντας τα κεράκια σε μια τούρτα με σχήμα αυτής της κούκλας. Όσο για την Ελλάδα; Εδώ, η τρομερή δημοτικότητά τους εκφράστηκε μέσα από το ανορθόδοξο unboxing της Έφης Θώδη στο TikTok, το οποίο έχει συγκεντρώσει 1,3 εκατομμύρια προβολές έως τώρα.
Τίποτα δεν διαρκεί για πάντα
Κάθε φιγούρα Labubu κοστίζει περίπου 10-13 ευρώ (ή 20-26 ευρώ για τις πιο σπάνιες εκδόσεις) και πωλείται σε σφραγισμένα κουτιά, ώστε ο αγοραστής να μην ξέρει ποιο μοντέλο παίρνει. Στη δευτερογενή αγορά οι τιμές εκτοξεύονται. Ένα ροζ Labubu πωλείται αυτή τη στιγμή διαδικτυακά για πάνω από 430 ευρώ, ενώ ένα άγαλμα ύψους 131 εκατοστών δημοπρατήθηκε στην Κίνα έναντι 146.000 ευρώ, καθιστώντας το έργο τέχνης παρά παιχνίδι. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι η Pop Mart έχει προβλέψει αύξηση των κερδών κατά 350% σε σχέση με πέρυσι στο πρώτο εξάμηνο του έτους. Η Goldman Sachs εκτιμά ότι μακροπρόθεσμα οι πωλήσεις της θα μπορούσαν να φτάσουν τα 9,72 δισ. ευρώ παγκοσμίως, στο ίδιο επίπεδο με τις πωλήσεις της Lego. Πίσω από τα εντυπωσιακά νούμερα και το hype, το Labubu μεταμορφώνει την εικόνα της Κίνας, αποτελώντας ένα τέλειο εργαλείο soft power. «Η Κίνα είναι πιο ορατή και οι νέοι δεν τη βλέπουν πια με αρνητικό τρόπο», εξηγεί ο αναλυτής Γιαλινγκ Τζιανγκ στο NBC. «Το πιο θετικό σε αυτά τα προϊόντα είναι ότι ο κόσμος τα κρίνει γι’ αυτό που είναι, χωρίς να τα απορρίπτει μόνο και μόνο επειδή είναι κινεζικά».
Όπως, όμως, συνέβη παλιότερα με τα «Αρκουδάκια της αγάπης», τους «Ευχούληδες», τη Hello Kitty ή τα Pokemon, το ερώτημα δεν είναι αν θα υπάρξει τέλος, αλλά πότε. Γιατί όσο ανθεκτικό κι αν μοιάζει το φαινόμενο Labubu, οι ιστορίες της ποπ κουλτούρας μάς έχουν δείξει ότι καμία τέτοια φούσκα δεν κρατάει για πάντα. Αυτό δείχνει και το παράδειγμα της νέας viral μανίας, του Chiikawa, ενός μικρού πλάσματος που θυμίζει χάμστερ και κερδίζει έδαφος στο Χονγκ Κονγκ, σπρώχνοντας προσωρινά το Labubu μακριά από το προσκήνιο. Αυτό το «νέο κύμα» δείχνει ότι οι «μικρές μανίες» διαφοροποιούνται αλλά και διαδέχονται η μία την άλλη με τον ίδιο τρόπο: μέσα από το αίσθημα κοινότητας και την ανάγκη για στιγμές καθημερινής χαράς και ξεγνοιασιάς. Και αν το Labubu ήταν το παράδειγμα του φετινού καλοκαιριού, το Chiikawa έρχεται να υπενθυμίσει ότι τίποτα στη μαζική κουλτούρα δεν μένει για πάντα. Ούτε καν ένας cute-ugly χαρακτήρας.
Όσο ανθεκτικό κι αν μοιάζει το φαινόμενο Labubu, οι ιστορίες της ποπ κουλτούρας μάς έχουν δείξει ότι καμία τέτοια φούσκα δεν κρατάει για πάντα.
