Μπορούν οι παρελθοντικές αποδόσεις μιας επένδυσης να διασφαλίσουν τις μελλοντικές; «Όχι» είναι η απάντηση, αφού οι γνωστικές προκαταλήψεις οδηγούν συνήθως σε λανθασμένες αποφάσεις. Είναι δεδομένο ότι θα βγει κάποιος κερδισμένος αγοράζοντας ακίνητο ή μετοχές επειδή το κάνουν όλοι; Και πάλι όχι, αφού η αγελαία συμπεριφορά μόνο ενδεδειγμένη δεν είναι στα οικονομικά, ενώ συχνά συνδέεται με αποφάσεις για τις οποίες αργότερα μετανιώνουμε. Επιπλέον, οδηγεί άραγε η υπερβολική αυτοπεποίθηση πάντοτε σε αποδοτικές επιλογές; Κάθε άλλο, αφού τόσοι και τόσοι ανέλαβαν μεγαλύτερα ρίσκα από όσα άντεχαν, με συνέπεια να βρεθούν εκτεθειμένοι στο τέλος.
Γνωστική προκατάληψη, αγελαία συμπεριφορά, υπερβολική αυτοπεποίθηση: έννοιες δανεισμένες από τον χώρο της ψυχολογίας, οι οποίες όμως επηρεάζουν πολλές φορές τις οικονομικές μας επιλογές. Τα παραδείγματα πολλά: «Ασφαλής» η επένδυση σε ακίνητα στη συνείδηση των περισσοτέρων. Πόσο ασφαλής, όμως, μπορεί να είναι αν αγοράσεις στα ύψη; Δεν αποδείχθηκε περίτρανα την περίοδο μετά το 2007 ότι ακόμη και η «ασφαλής» επένδυση σε ένα διαμέρισμα μπορεί να δημιουργήσει αρνητικές αξίες έως και 40-50%; Οι καταθέσεις, από την άλλη, αντιμετωπίζονται ως «καταφύγιο». Ένα «καταφύγιο», ωστόσο, το οποίο μπορεί επίσης να παραγάγει αρνητικές επιδόσεις, έστω και «αθόρυβα» – ο καταθέτης βλέπει το ίδιο υπόλοιπο στο web banking του, αλλά δεν συνειδητοποιεί ότι χρόνο με τον χρόνο ο πληθωρισμός κάνει τη δουλειά του και ροκανίζει την πραγματική αξία του χρήματος.
Ποια μπορεί να είναι η απάντηση; Προγραμματισμός, ψυχραιμία και λήψη αποφάσεων με βάση τους αριθμούς και την ψυχρή λογική. Δεν αγοράζουμε επειδή αγοράζουν όλοι ούτε πουλάμε επειδή πουλάνε όλοι. Αντιθέτως, καταστρώνουμε σχέδιο και το τηρούμε:
-Μετράμε σωστά τις ανάγκες μας και τα «θέλω» μας, ώστε οι κινήσεις που θα κάνουμε να είναι προσανατολισμένες προς αυτή την κατεύθυνση. Αντέχουμε το ρίσκο; Έχουμε καταγράψει σωστά τα οικονομικά μας περιθώρια;
-Χωρίζουμε τους οικονομικούς μας στόχους σε «λογαριασμούς»: σύνταξη, έκτακτες ανάγκες, διακοπές. Αποταμιεύουμε χρήματα για τον καθένα ξεχωριστά.
-Αυτοματοποιούμε τις κινήσεις μας και στον τομέα της αποταμίευσης και στον τομέα της επένδυσης, καθώς με αυτόν τον τρόπο μειώνονται οι πιθανότητες λήψης μιας παρορμητικής απόφασης, η οποία μπορεί να αποδειχθεί λανθασμένη. Τα «εργαλεία» αυτοματοποίησης υπάρχουν πλέον και είναι διαθέσιμα. Μπορούμε να δώσουμε «εντολές» για μηνιαίες επενδύσεις χρημάτων ακόμη και για μικρά ποσά της τάξεως των 40-50 ευρώ.
-Χαράσσουμε μακροχρόνιες στρατηγικές, αφού όσο μεγαλύτερα χρονικά περιθώρια δίδονται, τόσο περιορίζονται το ρίσκο και η πιθανότητα καταγραφής αρνητικών αξιών.
