Το 1977 κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες το τελευταίο μυθιστόρημα του πολυβραβευμένου Ρόμπερτ Πεν Γουόρεν (1905-1989), Ένας τόπος για να επιστρέφεις (εκδ. Πόλις), το οποίο πρόσφατα μεταφράστηκε για πρώτη φορά στη γλώσσα μας. Είναι η ιστορία της ζωής του Τζεντ, ο οποίος μεγαλώνει μέσα στη φτώχεια στον αμερικανικό Νότο τη δεκαετία του ’20 – ο αλκοολικός πατέρας του σκοτώνεται στις πρώτες σελίδες του βιβλίου, η μητέρα του δουλεύει όλη μέρα για να τα βγάλουν πέρα, είναι σκληρή και δυνατή, και ο Τζεντ το ίδιο, ένα ανθεκτικό παιδί, ικανό και περήφανο. «Δεν είσαι σαν τους άλλους. Δεν σε ενδιαφέρον τα ίδια πράγματα. Εσύ τον νου σου τον έχεις κάπου αλλού. Μακριά από δω. Προσπερνάς τα πράγματα, σημασία δεν δίνεις». Αυτά τού τα λέει η Ρόζελ, το όμορφο κορίτσι απ’ το σχολείο. Και μετά η μητέρα του λέει: «Εσύ ένα πράγμα πρέπει να κάνεις. Να παίρνεις ό,τι είναι να πάρεις και μετά να τραβάς παρακάτω. Μη σταματάς πουθενά».
Και ο Τζεντ δεν σταματάει πουθενά. Φεύγει απ’ τον Νότο, σπουδάζει, φτάνει στο Σικάγο. Στα κεφάλαια της ακαδημαϊκής του πορείας είναι λες και ξαφνικά ο αναγνώστης συναντά τον Στόουνερ του Τζον Γουίλιαμς, αλλά αυτή η εντύπωση δεν κρατάει πολύ, γιατί ο Γουόρεν πηδάει από θέμα σε θέμα, μπρος πίσω τις εποχές και, κυρίως, αλλάζει διαρκώς ύφος. Άλλοτε είναι σαν ο αφηγητής να αφήνεται στις αναμνήσεις του, άλλοτε το ύφος γίνεται αιχμηρό, κυνικό, προκλητικό κι έπειτα ως διά μαγείας βαθιά λυρικό. Και ο Τζεντ προχωράει, δεν σταματάει πουθενά, βρίσκεται στην Ιταλία στον Β΄ Παγκόσμιο, έπειτα πάλι πίσω, ερωτεύεται, πέφτει, σηκώνεται.
«Οτιδήποτε», λέει, «μπορεί να γίνει τρόπος ζωής. Μέχρι και ο θάνατος». Ο οποίος εμφανίζεται κάθε τόσο γύρω του. Αλλά ο Τζεντ συνεχίζει να διασχίζει τον 20ό αιώνα σαν να πρωταγωνιστεί σε μια περιπέτεια, μέχρι που φτάνει στο οριακό σημείο που καταλαβαίνει ότι πρέπει να αρχίσει να θυμάται: «[…] όλοι έχουμε κολλήσει στην προσπάθεια να βρούμε το νόημα της ζωής του ο καθένας και το μόνο πάνω στο οποίο πρέπει να δουλέψουμε ή να το αξιοποιήσουμε είναι το παρελθόν μας. Πρόκειται για ζήτημα ζωής ή θανάτου».
Η εξιστόρηση της ζωής του είναι μια αναμέτρηση με το βάρος της καταγωγής, τις επιλογές, τον κόσμο που τον περιβάλλει, τους ανθρώπους-φαντάσματα που κουβαλάει κάθε προσωπική ιστορία.
