Στη διάρκεια μιας συνέντευξης αμέσως μετά την πρεμιέρα της ταινίας Το τελευταίο τανγκό στο Παρίσι του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, ένας δημοσιογράφος ενημερώνει τη Μαρία Σνάιντερ, συμπρωταγωνίστρια του Μάρλον Μπράντο, ότι η ταινία έχει χαρακτηριστεί πορνογραφική κυρίως λόγω του βιασμού, στο πλάνο με το βούτυρο. Τη ρωτάει πώς προσέγγισε μια τόσο ωμή σκηνή. «Μάλλον η σκηνή με προσέγγισε», απαντά καταρρακωμένη η ηθοποιός. «Δεν ήταν γραμμένη έτσι στο σενάριο, με αιφνιδίασαν». Ίσως έγινε έτσι ή κάπως έτσι· αυτή είναι η αναπαράσταση του περιστατικού σε σκηνή της ταινίας της Ζεσικά Παλούντ Την έλεγαν Μαρία, με πρωταγωνιστές τον Ματ Ντίλον και την Αναμαρία Βαρτολομέι, όπου αποδομείται ο τρόπος που διαχειρίστηκαν και ερμήνευσαν ο Τύπος, η κοινωνία και ο χώρος του θεάματος την κακοποίηση που υπέμεινε στο πλατό μια δεκαεννιάχρονη ηθοποιός. Στην επόμενη σκηνή, ο ατζέντης της Σνάιντερ της λέει ότι δεν μπορεί να λέει τέτοια πράγματα, ότι κάνει κακό στην προώθηση της ταινίας και πως είναι προτιμότερο να αναφέρεται στη συμμετοχή της στο φιλμ ως μια «διαφωτιστική εμπειρία».
Η σκηνή της συνέντευξης είναι το ηθικό κέντρο της ταινίας της Παλούντ, γιατί φωτίζει την προσπάθεια μιας γυναίκας που στο μακρινό 1972 βρήκε το θάρρος να μιλήσει για ό,τι της συνέβη. Μάταια. Η κοινή γνώμη δεν χρειαζόταν να ακούσει τη δική της πλευρά. Στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, όπου προβλήθηκε η ταινία τον περασμένο Νοέμβριο, την παραγωγή εκπροσώπησε ο Ματ Ντίλον. Το φεστιβάλ θα τιμούσε με Χρυσό Αλέξανδρο τον ηθοποιό, που επίσης πρωταγωνιστούσε στη μικρού μήκους Interfears του εικαστικού Γέσπερ Γιουστ. Είχε πολλούς λόγους ο αντιήρωας των νεανικών μου χρόνων να βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη, όμως το να ανέβει στη σκηνή του «Ολύμπιον» για την παρουσίαση της ταινίας ήταν, στα δικά μου μάτια, τουλάχιστον ατυχές. Οι δημοσιογράφοι περίμεναν να «σταυρώσει» τον Μπράντο, τον οποίο υποδύεται, αλλά δεν το έκανε. Καταδίκασε την πράξη, είπε πως οι καιροί έχουν αλλάξει και, σε μια αποστροφή του λόγου του, είπε ότι δεν μπορούμε να ακυρώσουμε την πορεία και τη συνεισφορά ενός ανθρώπου στην τέχνη από μια σκηνή. Ισορροπία. Όταν όμως σε βιάζουν μπροστά σε ένα κινηματογραφικό συνεργείο και όλοι σιωπούν, η ισορροπία έχει χαθεί. Αναρωτιόμουν τι στάση θα είχε τηρήσει η Γαλλορουμάνα Αναμαρία Βαρτολομέι αν της είχε τεθεί το ίδιο ερώτημα. Το να σχολιάσει τη θαρραλέα στάση της συμπατριώτισσάς της Μαρία Σνάιντερ, την οποία αποδίδει εξαιρετικά, είναι φυσικά το πρώτο που τη ρωτάω όταν μιλάμε. «Η Μαρία έκανε ό,τι μπορούσε, οι εποχές ήταν διαφορετικές. Χαίρομαι που πλέον οι μαρτυρίες των θυμάτων ακούγονται και γίνονται σεβαστές. Εύχομαι ειλικρινά να ήταν κι εκείνη εδώ για να δει αυτή την αλλαγή. Θα ένιωθε επιτέλους ότι την υποστηρίζουν», επισημαίνει.
«Ερωτεύτηκα την ψυχή της Σνάιντερ»
Στην ταινία, όπως και στην πραγματική ζωή, η Μαρία Σνάιντερ διασύρεται, χαρακτηρίζεται χαμηλής ηθικής, ενώ οι προτάσεις που της γίνονται επαγγελματικά αμέσως μετά το Τελευταίο τανγκό αφορούν ταινίες ερωτικού περιεχομένου. «Ερωτεύτηκα την ψυχή της Μαρίας», μου λέει η Βαρτολομέι. «Έχει τόση αξιοπρέπεια, φως και καθαρότητα μέσα της, που φοβήθηκα μήπως δεν είμαι αρκετή για να αφηγηθώ την ιστορία της. Είπα ναι, για να προσπαθήσουμε να αποδώσουμε δικαιοσύνη στη μνήμη της».
Όταν ο Μπερτολούτσι συναντά τη Σνάιντερ, εκείνη είναι ακόμα ανήλικη, της παρουσιάζει την υπόθεση ως μια έντονη ερωτική ιστορία δύο ανθρώπων που συναντιούνται τυχαία και ως μια ευκαιρία να συμπρωταγωνιστήσει δίπλα σε έναν θρύλο. Οι αρχικές της αντιστάσεις κάμπτονται. Πολύ μικρή ξεκίνησε την πορεία της και η Αναμαρία, υποδυόμενη σε ηλικία 11 ετών την κόρη της Ιζαμπέλ Ιπέρ στο My little princess (2011). Πόσο εύκολο είναι για έναν νέο άνθρωπο να πει όχι; Έχουν υπάρξει στιγμές που χρειάστηκε να απορρίψει μια συνεργασία; Ένιωσε ποτέ το τίμημα αυτής της άρνησης; «Νομίζω πως έχω πει περισσότερα ”όχι” παρά ”ναι”, γιατί θέλω να σχετίζομαι βαθιά με έναν χαρακτήρα και να λέω ναι με όλο μου το μυαλό και την καρδιά. Δεν νομίζω ότι ένιωσα ποτέ το κόστος ενός όχι, γιατί δεν με απασχολεί πώς θα εκληφθεί ή θα κριθεί η απόφασή μου. Είναι δική μου και, αν οι λόγοι της άρνησης είναι βάσιμοι για μένα, δεν θα μετανιώσω ποτέ για τις συνέπειες», αναφέρει.
«Έχω πει περισσότερα ”όχι” παρά ”ναι”, γιατί θέλω να σχετίζομαι βαθιά με έναν χαρακτήρα και να λέω ναι με όλο μου το μυαλό και την καρδιά».
Τη ρωτάω και για την εντύπωση που της άφησε η συνεργασία της με την Ιπέρ στο κινηματογραφικό της ντεμπούτο. «Θυμάμαι να νιώθω τεράστια χαρά στα γυρίσματα. Το να υποδύεσαι ρόλους, να μεταμορφώνεσαι, ήταν για μένα ένα συναρπαστικό παιχνίδι. Η εμπειρία εκείνων των γυρισμάτων με έκανε να πω: “Θέλω να το ξανακάνω αυτό!”. Τότε, όμως, ήμουν πολύ μικρή, πρωτοεμφανιζόμενη στον κινηματογράφο, χωρίς επίγνωση του τι σήμαινε πραγματικά να συνεργάζεσαι με μια τόσο σπουδαία ηθοποιό. Δεν είχα καταλάβει πόσο σημαντική είναι η Ιζαμπέλ Ιπέρ, όχι μόνο για το γαλλικό σινεμά, αλλά και για ολόκληρες γενιές ηθοποιών. Μόνο μεγαλώνοντας συνειδητοποίησα πόσο απίστευτη τύχη είχα να σταθώ δίπλα της. Είναι, άλλωστε, η εθνική μας βασίλισσα!».
Κορίτσια που μεγαλώνουν
Το όνομά της άρχισε να συζητιέται όταν πριν από τέσσερα χρόνια πρωταγωνίστησε στο Γεγονός της Οντρέ Ντιγουάν, υποδυόμενη μια νεαρή φοιτήτρια που προσπαθεί, ενάντια σε έναν νόμο που καταδίκαζε «τις γυναίκες σε νοικοκυρές», να διακόψει με κάθε τρόπο μια εγκυμοσύνη και να συνεχίσει τις σπουδές της. Η ταινία, η οποία βασίζεται στο ομώνυμο αυτοβιογραφικό βιβλίο της Ανί Ερνό, απέσπασε Χρυσό Λέοντα στη Βενετία και βραβείο κριτικών στη Μόστρα. Φέτος στις Κάννες, η Αναμαρία υποδύθηκε τη μητέρα ενός τετράχρονου αγοριού που νοσηλεύεται για υποσιτισμό, στο In Adam’s Interest της Λορά Βαντέλ. Το ερώτημα που έθεσε η ταινία είναι πώς μια μητέρα μπορεί να «χαθεί» απορροφημένη από τη φροντίδα του παιδιού της. Τη ρωτάω αν αυτός ο ρόλος άλλαξε τον τρόπο που αντιλαμβάνεται τη μητρότητα. «Κατάλαβα σε ποιο βαθμό η κοινωνία επιβάλλει νόρμες σχετικά με τη μητρότητα και τη γονεϊκότητα. Πάντα μου έλεγαν ότι, όταν γίνεσαι γονιός, κάπως αφιερώνεις τη ζωή σου στην ανατροφή του παιδιού σου, αφήνοντας στην άκρη τον εαυτό σου. Αισθάνομαι ότι, για να είσαι καλός γονιός, πρέπει πρώτα να κάνεις ειρήνη μ’ εσένα, να προσπαθήσεις να λύσεις τα δικά σου θέματα, ώστε το παιδί σου να μην τα “κουβαλήσει”. Η Ρεμπέκα, ο χαρακτήρας μου στην ταινία, προσπαθεί να ξεφύγει από τα εσωτερικά της προβλήματα προστατεύοντας υπερβολικά τον γιο της, αλλά κάποια στιγμή αυτά την προλαβαίνουν και παγιδεύεται ξανά».
Παρατηρώ ότι οι μέχρι τώρα επαγγελματικές επιλογές της αφορούν γυναίκες που παλεύουν να ξεφύγουν από συστήματα – οικογενειακά, πολιτικά ή συναισθηματικά. «Ίσως κι εγώ να αναζητώ τη δική μου ελευθερία και να χρειάζομαι τις φωνές και το θάρρος αυτών των χαρακτήρων ως στηρίγματα για να φτάσω εκεί», σχολιάζει. Και στις τρεις ταινίες στις οποίες αναφερθήκαμε στη συζήτηση, το πώς μεγαλώνουν τα κορίτσια, πώς διαμορφώνονται οι γυναίκες και τι είδους μητέρες καταλήγουν να γίνονται είναι κεντρικό θέμα. Τη ρωτώ ποια είναι η σχέση της με τη δική της μητέρα. Απαντά ότι η μητέρα της είναι αληθινή έμπνευση για εκείνη. «Μας μεγάλωσε, εμένα και τον αδελφό μου, με μεγάλη λεπτότητα και ευαισθησία. Και οι δύο γονείς μου μας έκαναν να τους βλέπουμε σαν φίλους, και όταν εισπράττεις κάτι τέτοιο ως παιδί, νιώθεις ότι σε ακούν και σε υποστηρίζουν. Ήταν οι καλύτεροι συνοδοιπόροι στην πορεία μας προς την ενηλικίωση».
Πριν κλείσουμε, της θυμίζω μια φράση της από παλαιότερη συνέντευξή της («Η ελευθερία μάς ανήκει, αλλά είναι δύσκολο να παραδεχτούμε ότι έχουμε δύναμη πάνω της») και της ζητάω να μου τη σχολιάσει. «Είναι μάχη μιας ολόκληρης ζωής. Συχνά νιώθω παγιδευμένη από το βλέμμα των άλλων», τονίζει. Τι είναι λοιπόν χειραφέτηση, για εκείνη; «Το να απελευθερωθείς από το τι μπορεί να σκέφτονται οι άλλοι για σένα. Νιώθω ότι μόλις το κατακτήσεις αυτό, αρχίζεις να γνωρίζεις και να εκτιμάς περισσότερο τον εσωτερικό σου εαυτό».
*Η ταινία Την έλεγαν Μαρία της Ζεσικά Παλούντ, με την Αναμαρία Βαρτολομέι και τον Ματ Ντίλον, προβάλλεται στις ελληνικές αίθουσες από τη Rosebud.21.
