Κάποιοι τόποι εκπέμπουν μια ενέργεια, ένα στοιχείο που σε ωθούν να τους επισκεφτείς ξανά. Δεν είναι οι πιο όμορφοι, δεν ξεχωρίζουν για την αρχιτεκτονική τους, αλλά περπατώντας στους δρόμους τους και γνωρίζοντας τους ανθρώπους, καταλαβαίνεις πως έχουν να μοιραστούν μια ιστορία και σε προσελκύουν να τους εξερευνήσεις ξανά και ξανά. Ένας τέτοιος τόπος είναι και η Ελευσίνα.
Για να γίνει αντιληπτή αυτή η μυστηριώδης ενέργεια που μας κάνει να στρέψουμε το βλέμμα μας προς την παράκτια πόλη του Θριασίου Πεδίου, είναι απαραίτητη μια εμβάθυνση στη μνήμη και στις μικρές ιστορίες που τη διαμόρφωσαν τον 20ο αιώνα και στο μαγικό των ανθρώπων που τους κρατάει εκεί∙ στις γειτονιές γύρω από τα εργοστάσια, πλάι στη θάλασσα όπου κανείς δεν κολυμπάει, απέναντι από τα νεκροταφεία πλοίων.
Ο αόρατος χάρτης
Πολλές από αυτές τις ιστορίες που αποκαλύπτουν τη σύγχρονη παράδοση της Ελευσίνας και τις εμπειρίες των ανθρώπων της ξεδιπλώνονται στην ψηφιακή πλατφόρμα «Τhe Invisible Map/Ο αόρατος χάρτης». Δύο χρόνια μετά την ολοκλήρωση του θεσμού της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης, στα πλαίσια του προγράμματος παρακαταθήκης, η πλατφόρμα έγινε διαθέσιμη για το κοινό και αποκαλύπτει διάφορες προσωπικές αφηγήσεις που ξεκλειδώνουν αυτό το μυστήριο αυτής της ενέργειας που μας τραβάει προς την Ελευσίνα.
Σε μεγάλο βαθμό, το περιεχόμενο της πλατφόρμας αντλεί πληροφορίες από το έργο τοπικών ερευνητών της ιστορίας και συλλεκτών, προσφέροντας στους επισκέπτες πρόσβαση σε πολύτιμο και δυσεύρετο αρχειακό υλικό. Καταγράφει και διατηρεί ζωντανές τις μνήμες, τις ανθρώπινες αφηγήσεις, τα γεγονότα και τους τόπους, προσεγγίζοντας τις μικρές ιστορίες που αναδεικνύει με σεβασμό και επίγνωση της ιστορικής συνέχειας.
Αδιέξοδοι έρωτες και γλέντια
Στην ιστοσελίδα της πλατφόρμας εμφανίζεται ένας χάρτης της πόλης με διάφορα μπλε τετράγωνα. Επιλέξαμε τυχαία το σημάδι στο παραλιακό μέτωπο της Ελευσίνας και αμέσως εμφανίστηκε η ιστορία του ποιητή Περικλή Γιαννόπουλου που αυτοκτόνησε στα νερά της πόλης, λόγω του ανεκπλήρωτου και αδιέξοδου έρωτά του με τη Σοφία Λασκαράτου, την πρώτη γυναίκα σπουδάστρια της ΑΣΚΤ.
Στην είσοδο του αρχαιολογικού χώρου ξετυλίγεται το κλίμα της δωρεάν συναυλίας που έδωσε εκεί ο Διονύσης Σαββόπουλος τον Μάιο του 1976. «Καθώς πέφτει το βραδάκι, από τις οδούς Περσεφόνης, Πλούτωνος και Δήμητρος, έρχονται σε μικρές ομάδες στο χώρο της συναυλίας κάτοικοι της περιοχής. Ανάμεσά τους και κάποιοι Αθηναίοι, που έφτασαν στην Ελευσίνα για να ακούσουν τα καινούργια τραγούδια. Η συναυλία ανοίγει με το τραγούδι «Άγγελος, Εξάγγελος», που είναι διασκευή τραγουδιού του Bob Dylan. Για πρώτη φορά σε ζωντανή εκτέλεση ακούγεται το τραγούδι «Γεννήθηκα στη Σαλονίκη», μαθαίνουμε από την πλατφόρμα.
Παραδίπλα, στην πλατεία Αγίου Γεωργίου, μαθαίνουμε για μια πικρή ιστορία για τους Αρβανίτες της πόλης. Μεταφερόμαστε στο 1937. Οι ανύπαντρες γυναίκες χορεύουν τον αρβανίτικο χορό valle και βγάζουν τα εσώψυχά τους με δίστιχα. Η χωροφυλακή, όμως, διακόπτει βίαια τον χορό, καθώς οι γυναίκες τραγουδούν στα αρβανίτικα. Είναι μια περίοδος που διάλεκτοι, όπως τα αρβανίτικα και τα βλάχικα, απαγορεύονται λόγω αλυτρωτισμών και διαδικασιών ελληνικοποίησης των πληθυσμών των νέων εδαφών, οι οποίοι διώκονται κάθε φορά που δέχονται διωγμούς.
Όπως διαβάζουμε, το επεισόδιο οδήγησε στην απαγόρευση του χορού την επόμενη χρονιά και το έθιμο χάθηκε για δεκαετίες. Μετά τη μεταπολίτευση, όμως, το έθιμο αναβίωσε και συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Προτιμότερο βέβαια είναι να μάθετε την Ελευσίνα, ταξιδεύοντας εκεί ένα Σαββατοκύριακο. Περπατήστε στους δρόμους της πόλης, σκανάρετε τα QR codes που θα βρεθούν στο δρόμο σας και ακούστε τις αφηγήσεις, προσπαθώντας να αναπαραστήσετε τις περιγραφές στη φαντασία σας. Άλλωστε, η Ελευσίνα δεν αποκαλύπτεται με την πρώτη ματιά. Θέλει χρόνο, προσοχή και διάθεση για ανακάλυψη.
Δείτε τον αόρατο χάρτη:
https://eleusis2023.athenarc.gr/im/web/el/home
