Δεν ήταν η πρώτη φορά που θα συμμετείχα σε περιβαλλοντικό πρότζεκτ. Έχω βρεθεί σε καθαρισμούς παραλιών και θαλασσών, σε επίσημες και ανεπίσημες χωματερές σε όλη την Ελλάδα. Η κλίμακα της ρύπανσης σοκάρει πάντοτε τους «πρωτάρηδες», όταν συνειδητοποιούν την παγιωμένη τακτική των πολιτών να ξεφορτώνονται ό,τι δεν χρειάζονται πλέον στο ύπαιθρο. Αυτό, όμως, που αντίκρισα στις όχθες του ποταμού Κόρνα, ακολουθώντας την άοκνη ομάδα Cyclone Project του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδη, ήταν εντελώς απρόσμενο.
Και αυτό επειδή πρόκειται για έναν κρυμμένο παράδεισο, στον οποίο κανείς δεν περνάει τυχαία, αλλά επιλέγει να έρθει μέσω ενός δύσβατου επαρχιακού δρόμου. Διαπιστώσαμε, λοιπόν, ότι πολλοί έκαναν αυτή τη διαδρομή μόνο και μόνο για να «ξεφορτώσουν» το νοικοκυριό τους. Στον ποτάμι, λοιπόν, που εκβάλλει στον Μεσσηνιακό Κόλπο, τα μέλη της ομάδας ανέσυραν από ρόδες αυτοκινήτων μέχρι ακτινογραφίες και παλιά διαβατήρια, που βρίσκονταν σκόρπια εκεί για δεκαετίες.
Ο συνολικός απολογισμός υπήρξε ακόμα πιο εντυπωσιακός: 3.342 κιλά απορριμμάτων με τα πλαστικά να κατέχουν τα πρωτεία με 1.176 κομμάτια. Τη μακριά λίστα των ευρημάτων εμπλούτιζαν ακόμα 194 κουτάκια αναψυκτικών, 166 κομμάτια χαρτιού, 145 κομμάτια γυαλιού και 91 υφάσματα. Οι άνθρωποι στα πορτοκαλί, τη χαρακτηριστική στολή του Cyclone Project, απελευθέρωσαν τις κοίτες από τα σκουπίδια, τα οποία χώρισαν ανά κατηγορία, κατέγραψαν και συσκεύασαν σε ειδικούς σάκους, τους οποίους εν συνεχεία μετέφεραν σε σημεία, απ’ όπου τη σκυτάλη παίρνει ο Δήμος ως καθ’ ύλην αρμόδιος. Όπως μας περιγράφουν, στους καθημερινούς οκτάωρους καθαρισμούς, συλλέγουν κατεξοχήν πλαστικά μιας χρήσης, μπουκάλια και ποτήρια καφέ, οικοδομικά υλικά, αλλά και μεγάλα ογκώδη αντικείμενα, καναπέδες, στρώματα, χαλιά, ηλεκτρικές συσκευές…
Την αρχή έκανε ο «Τυφώνας»
H καινοτόμος πρωτοβουλία του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανάσιος Κ. Λασκαρίδης έρχεται ως νοητή συνέχεια της πορείας του «Τυφώνα», του νορβηγικής κατασκευής πλοίου, μήκους 72 μέτρων, που καθαρίζει 365 ημέρες τον χρόνο τις ελληνικές θάλασσες. «Βρίσκεται εν πλω εδώ και έξι χρόνια και έχει ήδη ολοκληρώσει μία φορά τον καθαρισμό όλης της νησιωτικής ακτογραμμής και του μεγαλύτερου μέρους της ηπειρωτικής χώρας· τώρα έχει ξεκινήσει πλέον τον δεύτερο γύρο του», εξήγησε η κ. Πέγκυ Ξηροταγάρου, εκτελεστική διευθύντρια του Ιδρύματος, που με έναν σάκο ανά χείρας συμμετείχε για άλλη μια φορά σε χερσαίο καθαρισμό. Στις κατά τόπους δράσεις συμμετέχουν συστηματικά και εθελοντές, οι οποίοι πλαισιώνουν τους συνολικά 30 εργαζόμενους, που απασχολούνται σταθερά στο Project και χωρίζονται σε δύο ομάδες.
Η ρύπανση που είχε ανακαλύψει το πλοίο -ιδίως στις απομακρυσμένες ακτές- υπήρξε εκτεταμένη. «Ωστόσο, όταν φτάνουμε για δεύτερη φορά σε ένα μέρος, διαπιστώνουμε σημαντική βελτίωση, σε ποσοστό ακόμα και 80%» σχολιάζει η ίδια. Ενδεικτικά, στην παραλία Μούρος της Αμοργού το πλήρωμα είχε συγκεντρώσει 180 κιλά τον Σεπτέμβριο του 2019 και μηδέν τον Ιούνιο του 2024. Η εν λόγω πρόοδος δεν είναι τυχαία, καθώς το Ίδρυμα πέρα από τους αδιάλειπτους καθαρισμούς πραγματοποιεί και εκστρατείες ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης της τοπικής κοινωνίας και ειδικά των σχολείων.
Πώς γεννήθηκε ο «Κυκλώνας»
«Αντιληφθήκαμε ότι μεγάλο ποσοστό της επιβάρυνσης ξεκινά από την ενδοχώρα και μέσω των ποταμών και των ρεμάτων καταλήγει σε θάλασσες και ακτές. Ως εκ τούτου, γεννήθηκε η ανάγκη για ένα πρόγραμμα που να στοχεύει στην πηγή του προβλήματος», σημείωσε παρουσιάζοντας αργότερα τις λεπτομέρειες του Cyclon Project, το οποίο εστιάζει στη χερσαία απορρύπανση. Τα μέλη της ομάδας «σήκωσαν μανίκια» καθαρίζοντας αρχικά τον περιβάλλοντα χώρο της λίμνης του Μαραθώνα, του Δέλτα του Ασωπού και εν συνεχεία κατευθύνθηκε στην Πελοπόννησο, όπου δραστηριοποιείται αποκλειστικά έως σήμερα. Συνολικά, στον ένα χρόνο της δράσης του (ξεκίνησε πιλοτικά τον Απρίλιο του 2024) ο Κυκλώνας έχει «σαρώσει» ήδη το Άργος και την Πύλο. Έχει καθαρίσει 51 αρχαιολογικούς χώρους, 27 ρέματα, 20 επαρχιακές οδούς, 8 ποτάμια και δύο λίμνες. Τώρα βρίσκεται στις Μυκήνες και την Τριφυλία έχοντας ήδη προγραμματίσει τη συνέχεια στους νομούς Ηλείας και Λακωνίας.
Η αρχή σε κάθε περιοχή γίνεται σε συνεννόηση με τον δήμο, ο οποίος χρειάζεται να αναλάβει τη διαχείριση των απορριμμάτων που του παραδίδονται πλήρως διαχωρισμένα και καταμετρημένα. Οι συνέργειες είναι απαραίτητες και σε επίπεδο κεντρικής διοίκησης. Το Ίδρυμα έχοντας αποκτήσει εμπειρία από τον καθαρισμό του αρχαιολογικού χώρου των Μυκηνών, σύναψε συνεργασία με το Υπουργείο Πολιτισμού, με το οποίο έχει υπογράψει σχετικό μνημόνιο, προκειμένου να συμπεριλάβει στις δράσεις του και τους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας.
Στο πλαίσιο αυτό βρεθήκαμε την επόμενη ημέρα στον Θολωτό Μυκηναϊκό Τάφο και την Ακρόπολη Νιχωρίων, έναν αρχαιολογικό χώρο με περιορισμένη μεν επισκεψιμότητα αλλά πολλά απορρίμματα στα πέριξ. Συγκεκριμένα, όλοι μαζί ανασύραμε 320 κιλά σκουπιδιών-212 πλαστικά κομμάτια, 61 πλαστικές και 52 χάρτινες σακούλες, 45 κομμάτια χαρτιού και 29 πλαστικά οικοδομικά υλικά.
«Στην αρχαιότητα, ο σεβασμός στο περιβάλλον και η σωστή σχέση του ανθρώπου με αυτό ήταν θεμελιώδεις αρχές του πολιτισμού» επισημαίνει η κ. Ξηροταγάρου. «Στη μυθολογία, η προστασία του ταυτιζόταν με την ιερότητα της φύσης και στη σκέψη των αρχαίων φιλοσόφων η σύνδεση του ανθρώπου με τη φύση ήταν υπόδειγμα μέτρου για την ανθρώπινη κοινωνία. Σήμερα, αυτή η σχέση μοιάζει να έχει διαρραγεί. Η περιβαλλοντική δράση δεν είναι απλώς πρακτική αναγκαιότητα, αλλά τρόπος να ανακτήσουμε τη σχέση μας με το περιβάλλον».
