Μπαίνοντας στον 20ό αιώνα η οικογένεια Βιτγκενστάιν ήταν μία από τις πλουσιότερες στην Ευρώπη. Το πιο γνωστό της μέλος σήμερα είναι ασφαλώς ο φιλόσοφος Λούντβιχ Βιτγκενστάιν, ο οποίος είχε έναν ξάδελφο, του οποίου ο γιος, δηλαδή ο ανιψιός του φιλοσόφου, ονόματι Πάουλ Βιτγκενστάϊν, υπήρξε κι αυτός σχετικά διάσημος στα μεταπολεμικά χρόνια της Βιέννης ως ένας ευφυής εκκεντρικός, μέγας μουσικόφιλος, λάτρης του μηχανοκίνητου αθλητισμού, ένας «τρελός» που σπατάλησε την περιουσία του ενώ μπαινόβγαινε σε ψυχιατρεία. Κάποια στιγμή λέγεται ότι μπήκε σε ένα ταξί στη Βιέννη και είπε «Παρίσι». Και πήγε στο Παρίσι. Πέθανε το 1979, 72 ετών.
Για κάποια χρόνια της παράξενης ζωής του συνδέθηκε φιλικά με τον κορυφαίο Αυστριακό συγγραφέα Τόμας Μπέρνχαρντ, ο οποίος το 1982 έγραψε το Ο ανιψιός του Βιτγκενστάιν, ένα κείμενο για τον Πάουλ, για τον ίδιο, για τη φιλία τους. Είναι μάταιο να προσπαθήσει κανείς να διακρίνει την «αλήθεια» από τη μυθοπλασία, ο Μπέρνχαρντ δεν δεσμεύεται σε καμία σύμβαση, προφανώς η βάση είναι αυτοβιογραφική, ο τρόπος όμως είναι μυθιστορηματικός. Είναι μπερνχαρντικός, πιο σωστά. Ο συγγραφέας εξαντλεί την ευφυΐα του σε κάθε φράση, σε κάθε σκέψη.
Η αφήγηση ξεκινάει από τον Ιούνιο του 1967 (τις μέρες που κατά τ’ άλλα εξελίσσεται ο Πόλεμος των Έξι Ημερών), όταν ο Μπέρνχαρντ αναρρώνει από μια επέμβαση στον θώρακα και μαθαίνει πως ο φίλος του ο Πάουλ νοσηλεύεται στη γειτονική ψυχιατρική πτέρυγα. Ο Πάουλ, όπως μαθαίνουμε, ίσως δεν συναντήθηκε ποτέ με τον θείο του, η σχέση του με τον οποίο δεν ήταν ποτέ θέμα συζήτησης στις συναντήσεις του με τον Μπέρνχαρντ. «Κάπου κάπου μόνο και κατά τη γνώμη μου κάπως αναπάντεχα, έλεγε ο Πάουλ: Τον ξέρεις φυσικά τον θείο μου τον Λούντβιχ. Τίποτε άλλο». Για τον Μπέρνχαρντ, ο Πάουλ ήταν «ακριβώς τόσο φιλόσοφος όσο και ο θείος του Λούντβιχ, όπως αντιστρόφως ο φιλόσοφος Λούντβιχ ήταν τόσο τρελός όσο ο ανιψιός του ο Πάουλ», μόνο που ο ένας έγινε διάσημος για τη φιλοσοφία του και ο άλλος για την τρέλα του.
Η απογοήτευση του συγγραφέα για την υποκριτική αυστριακή κοινωνία είναι, όπως παντού στο έργο του, έτσι κι εδώ, παρούσα. Ίσως αυτή είναι η ουσία, αν πρέπει να βρεθεί κάποια, ίσως και όχι. Ίσως απλώς είναι απολαυστικό να διαβάζει κανείς τον Μπέρνχαρντ. Είχα διαβάσει το βιβλίο πριν από πολλά χρόνια στην εξαντλημένη πια έκδοση της Εστίας και με μεγάλη ικανοποίηση είδα την καινούργια, άριστα φροντισμένη έκδοση από το Πλήθος, που δίνει συνέχεια στη ζωή αυτού του βιβλίου στη γλώσσα μας.
*Ο ανιψιός του Βιτγκενστάιν του Τόμας Μπέρνχαρντ κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πλήθος, σε μετάφραση Βασίλη Τσαλή και επίμετρο Στέφανου Ρέγκα.
