Ξεκινούν οι διακοπές σας και στο μυαλό σας τριγυρνούν ερωτήματα ζωτικής σημασίας: Ποιες είναι οι καλύτερες παραλίες της Άνδρου; Πού μπορώ να φάω ωραία βίγκαν πιάτα στην Κρήτη; Ποια είναι η πιο ενδιαφέρουσα εκδρομή που μπορεί να κάνει κάποιος με αφετηρία τη Θεσσαλονίκη; Αντί να ξεθάψετε πολυκαιρισμένους οδηγούς ή να χαθείτε στις σελίδες κάποιας μηχανής αναζήτησης, μπορείτε πλέον να ρωτήσετε απευθείας έναν έξυπνο ψηφιακό βοηθό που θα σας απαντήσει γρήγορα, άμεσα και με τρόπο εξατομικευμένο.
Δωρεάν και ελεύθερα διαθέσιμες στον καθένα είναι οι διαλογικές εφαρμογές για κινητά τηλέφωνα mAI Greece του Υπουργείου Τουρισμού και Pythia της Marketing Greece, που εμφανίστηκαν το καλοκαίρι του 2024. Ουσιαστικά, πρόκειται για δύο τσάτμποτ τεχνητής νοημοσύνης, που παρέχουν τουριστική πληροφορία σε ζωντανό χρόνο. Το mAI υποστηρίζει 30 γλώσσες, είναι χρηστικό και εκπαιδευμένο να δίνει πιο πολιτικά ορθές απαντήσεις. Η Pythia υποστηρίζει μόλις πέντε γλώσσες, όμως είναι πιο τολμηρή, προτείνοντας συγκεκριμένες εμπορικές επιχειρήσεις, και δίνει πιο εύστοχες και συγκεκριμένες απαντήσεις, καθώς δεν δεσμεύεται από τις θεσμικές αγκυλώσεις που χαρακτηρίζουν το κρατικό μοντέλο.
Ζήτησα, για παράδειγμα, από την Pythia να μου πει αν κάποιος/α κάνει επαγγελματικό μασάζ στη Σύρο. Το μοντέλο αμέσως μου υπέδειξε ένα ωραιότατο spa με καλές κριτικές στην Ερμούπολη. Το mAI Greece, αντίθετα, δεν απαντά σε τέτοιου είδους ερωτήσεις· επικεντρώνεται σε πιο χρηστικές και ουδέτερες πληροφορίες, όπως αξιοθέατα, εφημερεύοντα φαρμακεία και μεταφορικά μέσα. Ωστόσο, το τσάτμποτ του υπουργείου κάνει και λάθη. Όταν του ζήτησα να μου υπολογίσει τα διόδια για τη διαδρομή Αθήνα-Καλαμάτα, μου εμφάνισε τους σταθμούς διοδίων της διαδρομής Αθήνα-Θεσσαλονίκη. Γενικά, αν πιέσεις το μοντέλο με πιο απαιτητικά ερωτήματα, τα όριά του γίνονται αμέσως εμφανή. Κάτι που ισχύει, βέβαια, για όλα τα τσάτμποτ.
Πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο
Ταξιδιωτικές συμβουλές προσφέρουν όλα τα μεγάλα και διάσημα ΜΓΜ των ημερών μας, όπως το ChatGPT της OpenAI, το Claude της Anthropic, το Gemini της Google και το PerplexityAI. Από την πρώτη στιγμή κιόλας, αυτά τα μοντέλα άρχισαν να δίνουν αφειδώς απαντήσεις σε σχέση με ταξιδιωτικούς προορισμούς, συντροφεύοντας συχνά τους τουρίστες στα ταξίδια τους. Αρκετοί χρήστες συνηθίζουν να ανεβάζουν επιτόπου στο τσάτμποτ φωτογραφίες αντικειμένων που εντοπίζουν σε ξένους τόπους, για να λάβουν σχετικές πληροφορίες. Καθώς όμως οι εφαρμογές αντλούν δεδομένα από τη μεγάλη πληροφοριακή θάλασσα του διαδικτύου, προέκυψε η ανάγκη για πιο εξειδικευμένες υπηρεσίες, προσαρμοσμένες σε συγκεκριμένες ομάδες χρηστών.
Η ύπαρξη αυτών των εργαλείων σε κάνει να αναρωτιέσαι αν απειλείται η δουλειά πολλών επαγγελματιών του τουρισμού. Τα τσάτμποτ αυτά συνδυάζουν, σε μία και μόνο φωνή, τον ταξιδιωτικό πράκτορα, τον ξεναγό και τον ντόπιο. Ή μήπως όχι; Η τεχνική που βρίσκεται πίσω από τα μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης ονομάζεται βαθιά μάθηση και δεν έχει τίποτα το μαγικό. Τα ΜΓΜ προβλέπουν με στατιστικούς όρους ποια είναι η πιθανή επόμενη λέξη σε μια πρόταση. Όταν αποτυγχάνουν, παρουσιάζουν τις λεγόμενες «ψευδαισθήσεις» (hallucinations) – δηλαδή κάνουν λανθασμένες προβλέψεις. Δεν έχουν συνείδηση, προφανώς, ούτε πραγματική κατανόηση των πραγμάτων· απλώς εκπαιδεύονται πάνω σε ανθρώπινα δεδομένα και παραδείγματα.
«Βοηθός» από τον τόπο σου
Ταξιδιωτικά τσάτμποτ όπως το Layla και το Trip Genie προσφέρουν άφθονη πληροφόρηση σε πραγματικό χρόνο για προορισμούς, υπηρεσίες και, δυνητικά, για σχεδόν κάθε πτυχή ενός ταξιδιού. Μπορείς να τους ζητήσεις ιδέες για υπεύθυνο τουρισμό, για την κάλυψη ειδικών αναγκών σου ή για την ανακάλυψη γαστρονομικών προορισμών. Όμως οι απαντήσεις τους συχνά αναπαράγουν προκαταλήψεις, λάθη, ανακρίβειες ή και ανοησίες που αντλούν από το διαδίκτυο. Όπως έγραψε ο δημοσιογράφος του ΜΙΤ Technology Review, Γουίλ Ντάγκλας Χέβεν, «είναι πιθανό τα τσάτμποτ να αντικαταστήσουν μια μέρα τις μηχανές αναζήτησης, αλλά αυτή είναι μια κακή ιδέα».
Οι απαντήσεις τους συχνά αναπαράγουν προκαταλήψεις, λάθη, ανακρίβειες ή και ανοησίες που αντλούν από το διαδίκτυο.
Σήμερα, μπορεί οποιοσδήποτε με μια μηνιαία συνδρομή να φτιάξει ένα δικό του τσάτμποτ στο GPT Store της OpenAI. Η Ελίνα Αργύρη, ιδιοκτήτρια της εταιρείας We Destinate, δημιούργησε ένα από τα πρώτα ταξιδιωτικά τσάτμποτ της πλατφόρμας για το νησί της, την Αίγινα, δίνοντάς του το παιγνιώδες όνομα AIgina Travel Guide. «Το τσάτμποτ μας δημιουργήθηκε το 2024, και το ανταγωνιστικό του πλεονέκτημα είναι το επιμελημένο περιεχόμενο», επισημαίνει η κ. Αργύρη. «Δηλαδή το μοντέλο έχει εκπαιδευτεί σε δικά μας άρθρα, σε ελεγμένο πρωτογενές υλικό 243.000 λέξεων, και όχι στο σύνολο των κειμένων που αντλούν το ChatGPT και οι άλλες πλατφόρμες από το διαδίκτυο. Όταν το περιεχόμενο δεν έχει δεχτεί επιμέλεια, γίνονται πολλά λάθη». Αυτή την περίοδο, η ομάδα της εργάζεται πάνω σε μια πιο προχωρημένη έκδοση του τσάτμποτ, η οποία πρόκειται να δοκιμαστεί από επισκέπτες σε πραγματικό χρόνο, ώστε τα σχόλια να καθοδηγήσουν τα επόμενα βήματά της.
Το κρυφό κόστος
Καθώς βρισκόμαστε ακόμη στα πρώιμα στάδια της ανάπτυξης της αγοράς των ψηφιακών βοηθών, αυτή μοιάζει όλο και περισσότερο με ένα ορυχείο του οποίου την επιφάνεια μόλις τώρα αρχίζουμε να ξύνουμε. Κανείς δεν γνωρίζει με βεβαιότητα ποια θα είναι η διεπαφή μέσω της οποίας θα επικοινωνούμε στο μέλλον με τα τσάτμποτ. Σήμερα είναι τα κινητά και οι υπολογιστές, αύριο μπορεί να είναι τα γυαλιά επαυξημένης πραγματικότητας, κάποια ακουστικά ή και ειδικές «καρφίτσες» (ΑΙ pins). Είναι επίσης πιθανό να μην ξεπεραστούν οι τεχνικές προκλήσεις και οι εγγενείς αδυναμίες τους, και αυτό να γίνει τελικά εμπόδιο στην καθολική τους επικράτηση. Ακόμα και όσοι θα τα εμπιστεύονται τυφλά θα καλούνται να πληρώσουν το κρυφό κόστος της αναξιοπιστίας τους. Κάποια στιγμή θα συνειδητοποιήσουν ότι οι πραγματικά πολύτιμες πληροφορίες δεν είναι ποτέ δωρεάν. Επιπλέον, αν ενσωματωθούν διαφημίσεις και πληρωμένες καταχωρίσεις –όπως στις μηχανές αναζήτησης–, η εμπειρία των χρηστών θα αλλάξει ριζικά. Τέτοιου τύπου διαφημίσεις, ενταγμένες μέσα στις δομημένες απαντήσεις των τσάτμποτ, θα είναι πολύ πιο αποτελεσματικές αλλά και αισθητά πιο αδιαφανείς· κάτι που, μακροπρόθεσμα, μπορεί να υπονομεύσει την εμπιστοσύνη των χρηστών. Ίσως το μεγαλύτερο εμπόδιο για την επιτυχία των τσάτμποτ να είναι ακριβώς αυτή η αδιαφάνεια: το γεγονός ότι είναι δύσκολο να καταλάβει κάποιος πώς παράγονται οι απαντήσεις.
Τι βοηθό θέλουμε;
Οι τάσεις πάντως δείχνουν ότι σύντομα θα ταξιδεύουμε έχοντας στο πλευρό μας ασώματους ψηφιακούς βοηθούς, κομμένους και ραμμένους στα μέτρα μας. Παλαιότερα, όταν διαβάζαμε ταξιδιωτικούς οδηγούς, γνωρίζαμε ότι πίσω από τις προτάσεις υπήρχε ένας άνθρωπος με όνομα και προσωπική εμπειρία. Έτσι, άνθισαν τα ταξιδιωτικά απομνημονεύματα και οι αφηγήσεις των περιηγητών. Αντίθετα, τα τσάτμποτ μάς προσφέρουν το άθροισμα της γνώσης και της εμπειρίας πολλών ανθρώπων· μια εμπειρία που πλέον ανωνυμοποιείται.
Οι AI agents θα μπορούν να παίρνουν τον έλεγχο του ποντικιού σου, ώστε να σου κλείνουν εισιτήρια, να οργανώνουν το πρόγραμμά σου, να σου καλούν ταξί όποτε το χρειάζεσαι.
Είναι όμως αυτό κάτι που πραγματικά θέλουμε; Να ακολουθούμε τις συμβουλές ενός απρόσωπου βοηθού, ο οποίος έχει στην ουσία υπεξαιρέσει την πνευματική εργασία χιλιάδων κι εκατομμυρίων ανθρώπων και την παρουσιάζει ως δική του; Πώς θα διαμορφωθούν τα γούστα και οι συνήθειές μας όταν βασιζόμαστε σε αδιαφανείς μηχανές συστάσεων; Θα γίνουμε ακόμα πιο κομφορμιστές; Θα πλημμυρίσουν με ακόμα περισσότερο κόσμο οι δημοφιλείς προορισμοί; Θα ανακαλυφθούν ακόμα και τα τελευταία κρυμμένα διαμάντια;
Το επόμενο βήμα των τσάτμποτ είναι να εξελιχθούν σε οργανωσιακούς βοηθούς. Οι λεγόμενοι AI agents (τεχνητές νοημοσύνες που δεν απαντούν απλώς σε ερωτήσεις, αλλά δρουν) θα μπορούν να παίρνουν τον έλεγχο του ποντικιού και της οθόνης σου, ώστε να σου κλείνουν εισιτήρια, να οργανώνουν το πρόγραμμά σου, να σου καλούν ταξί όποτε το χρειάζεσαι. Όσο θα αλληλεπιδράς μαζί τους, θα σε μαθαίνουν καλύτερα, κι έτσι οι συστάσεις και οι ενέργειές τους θα γίνονται όλο και πιο ακριβείς και προσωποποιημένες. Σε ένα τέτοιο καθεστώς, όπου μια τεχνητή νοημοσύνη θα βρίσκεται διαρκώς στο πλευρό σου, ίσως αναρωτηθείς αν υπάρχει τελικά λόγος να ταξιδεύεις, από τη στιγμή που με μια συσκευή εικονικής πραγματικότητας θα μπορείς από το δωμάτιό σου να κάνεις τουρισμό χωρίς την ενοχλητική παρουσία των άλλων. Όπως έχει περιγράψει πολύ εύστοχα ο κριτικός του πολιτισμού Νιλ Πόστμαν, κάθε νέα τεχνολογία διευκολύνει τη ζωή μας, προσφέρει ανέσεις και οφέλη, αλλά μας αναγκάζει να πληρώνουμε και ένα τίμημα. Ας ελπίσουμε ότι τα ταξιδιωτικά τσάτμποτ θα φανούν συμπονετικά με την ατελή μας φύση, υπενθυμίζοντάς μας κάθε τόσο με τη συνθετική τους φωνή: «Αρκετά τώρα μ’ εμένα. Κλείσε με και ζήσε επιτέλους την εμπειρία».
