Τουλάχιστον μας είχαν προειδοποιήσει. Όσο κι αν όλοι, κάποια στιγμή, είπαμε δυνατά «Εντάξει, αυτά δεν γίνονται ούτε στον Τζέιμς Μποντ!», η πιο δημοφιλής action σειρά ταινιών της τελευταίας γενιάς, αντίθετα από τον 007, είχε ξεκαθαρίσει τη θέση της εξαρχής από τον τίτλο: Mission Impossible. Από τα επεισόδια της τηλεοπτικής σειράς κιόλας, τη δεκαετία του ’60, όπου είχε καθιερωθεί το κόλπο της μεταμόρφωσης σε κάποιον άλλο με τη χρήση ειδικής μάσκας, η οποία ούτε σήμερα ακόμα δεν έχει εφευρεθεί, μέχρι και τα πιο απίθανα κατορθώματα του μεταγενέστερου κινηματογραφικού Ίθαν Χαντ, οι αποστολές δεν ήταν απλώς επικίνδυνες, όπως το μεταφράσαμε στα ελληνικά: ήταν αδύνατες.
Κι αν μας έπειθαν, ήταν γιατί θέλαμε να πειστούμε, αλλά κυρίως γιατί ο mega-star τους, το εν ζωή alter ego του Ίθαν Χαντ, η κινητήριος δύναμη πίσω από το franchise, ο ακούραστος και ανεξάντλητος Τομ Κρουζ, έκανε κάθε φορά, αντίστροφα από την ηλικία του, on και off κάμερα, όλο και πιο αδύνατα πράγματα δυνατά. Η πιο αδύνατη αποστολή από όλες, όμως, φαίνεται πως θα είναι αυτή που στον 29ο χρόνο της πορείας του ως πράκτορας της ΜΙF αναλαμβάνει τώρα: να αποσυρθεί.
Στις 22 Μαΐου, το Επικίνδυνη αποστολή: Η εσχάτη τιμωρία έρχεται στις αίθουσες για να ολοκληρώσει μια κινηματογραφική πορεία σχεδόν τριών δεκαετιών. Μια σειρά που ξεκίνησε στις 22 Μαΐου του 1996 ως μοντέρνα κινηματογραφική μεταφορά μιας τηλεοπτικής ιδέας και εξελίχθηκε σε κάτι πολύ περισσότερο: σε ένα κινηματογραφικό έπος που μέσα από τις περιπέτειες των ηρώων του κατάφερε να μας αφηγηθεί την εξέλιξη ενός χαρακτήρα, ενός ηθοποιού αλλά, χωρίς υπερβολή, και του ίδιου του κόσμου.
Δεκαέξι επικίνδυνες ώρες
Το καταλαβαίνει κανείς καλύτερα αν δει τις επτά ταινίες σε ένα τριήμερο, όπως έκανα εγώ, από ένα μείγμα αισθήματος επαγγελματικού καθήκοντος και λαχτάρας να τις ευχαριστηθώ – τις είδα με τη σειρά, και όσες είχα ήδη δει και όσες μου είχαν ξεφύγει. Δεν ήταν εύκολο εγχείρημα, όλες μαζί οι ταινίες διαρκούν άλλωστε σχεδόν 16 ώρες (χωρίς τη νέα ταινία που σπάει το ρεκόρ των προηγούμενων, με διάρκεια 169 λεπτών). Αλλά υπάρχουν και χειρότερες δουλειές από το να βλέπεις action movies. Εκτός όμως από το ότι αυτές οι 16 ώρες σε κάνουν να πιστεύεις ότι μπορείς να κατακτήσεις τον κόσμο ή να δείρεις οποιονδήποτε, εκτός από το ότι το θρυλικό κομμάτι των τίτλων βουίζει μόνιμα στα αυτιά σου, εκτός από το ότι μετά κάνεις σκούπα και σφουγγάρισμα με ακρίβεια και ταχύτητα σαν να εξαρτάται η ζωή σου από αυτό, είναι και αρκετά αποκαλυπτικές.
Ξεκινάς την πρώτη μέρα με την ατμοσφαιρική αρχή του Μπράιαν Ντε Πάλμα, με έναν νέο, φιλόδοξο, ακόμα ανάλαφρο, ελαφρώς αλαζόνα, πολύ ικανό Ίθαν Χαντ, που πιστεύει ότι μπορεί να σώζει τον κόσμο ζώντας παράλληλα μια σχετική κανονικότητα στην προσωπική του ζωή. Παρακολουθείς εντυπωσιακές σκηνές δράσης όχι μόνο για την εποχή, μέσα όμως σε έναν παρωχημένο τεχνολογικά κόσμο όπου η πρωτοπορία είναι το ότι οι πράκτορες έχουν… ίντερνετ. Και θυμάσαι εκείνη τη φάση που ο Τομ Κρουζ ήταν απλώς ένας ταλαντούχος καρδιοκατακτητής του Χόλιγουντ όπως πολλοί άλλοι.
Στην πρώτη ταινία παρακολουθείς εντυπωσιακές σκηνές δράσης, μέσα όμως σε έναν παρωχημένο τεχνολογικά κόσμο όπου η πρωτοπορία είναι το ότι οι πράκτορες έχουν ίντερνετ.
Την τρίτη μέρα έχεις φτάσει στην κατά σειρά 7η ταινία, Θανάσιμη εκδίκηση, όπου η ομάδα αντιμετωπίζει μια πανίσχυρη τεχνητή νοημοσύνη που έχει ξεφύγει από τον έλεγχο και απειλεί την παγκόσμια τάξη. Ο Χαντ είναι πια 61, διόλου επιλήσμων για τη ματαιότητα του κόσμου και του σκοπού, σκοτεινός, σχεδόν εμμονικός με την έννοια του καθήκοντος, παραδομένος στο γεγονός ότι δεν πρόκειται ποτέ να έχει προσωπική ζωή, προδομένος πολλάκις από τους ανωτέρους του και την πατρίδα που υπηρετεί. Από action hero έχει μεταμορφωθεί σε έναν άνθρωπο που κουβαλάει το βάρος των αποφάσεών του, που θέλει ακόμα να σώσει τον κόσμο, αλλά ξέρει ότι αυτό δεν θα γίνει χωρίς τεράστιο κόστος.
Ο δε Τομ Κρουζ, από ζεν πρεμιέ, είναι τώρα ο Ίθαν Χαντ του εμπορικού σινεμά. Δεν κάνει τα αδύνατα δυνατά μόνο ο χαρακτήρας του, αλλά και ο ίδιος, εκτελώντας stunts που κανένας λογικός άνθρωπος δεν θα επιχειρούσε. Αλλά και ως παραγωγός (σε αυτόν πιστώνεται η μεταφορά στο σινεμά, καθώς πριν όλες οι προσπάθειες είχαν αποτύχει) έφτιαξε ταινίες που δεν μπορείς να αγνοήσεις όσο εστέτ κι αν είσαι. Ένα στοίχημα που έβαλε μόνος του με τον εαυτό του και εμμονικά πάλευε να συνεχίζει όλο και πιο εντυπωσιακά κάθε φορά.
«Θέλω να σας διασκεδάζω»
Η συμπρωταγωνίστριά του στο Επικίνδυνη αποστολή 2, Tάντι Νιούτον, μίλησε χρόνια αργότερα για το πόσο τραυματική ήταν η εμπειρία της στην ταινία, καθώς ο Κρουζ ήταν τόσο αγχωμένος και εμμονικός να γίνουν όλα τέλεια, που την είχε τρομοκρατήσει. «Έκανε προσπάθειες να είναι γλυκός, όμως το άγχος του υπερίσχυε». Στην ίδια ταινία, στη σκηνή της συμπλοκής του με τον κακό Ντάγκρεϊ Σκοτ, ένα μαχαίρι καταλήγει λίγα χιλιοστά από το μάτι του. Ο Κρουζ επέμενε να χρησιμοποιηθεί αληθινό μαχαίρι δεμένο με καλώδιο ασφαλείας και ζήτησε από τον Σκοτ να το κατεβάσει με όλη του τη δύναμη για να είναι πειστικό. Όταν χρόνια αργότερα ο Τζίμι Φάλον τον ρώτησε «Γιατί τα κάνεις όλα αυτά; Θα μπορούσαν να γίνουν πιο εύκολα», ο Κρουζ απάντησε «Θέλω απλώς να σας διασκεδάζω όλους, αυτό είναι το σινεμά» και έσκασε το χαρακτηριστικό του χαμόγελο. Ο Χαντ σώζει τον κόσμο. Ο Κρουζ σώζει την τιμή του εμπορικού κινηματογράφου.
«Η πρώτη Επικίνδυνη αποστολή έκανε πρεμιέρα στο Λος Άντζελες το ίδιο βράδυ που έπεφτε η αυλαία του 49ου Φεστιβάλ Καννών, όπου ο Μάικ Λι απέσπασε τον Χρυσό Φοίνικα για τα υπέροχα Μυστικά και ψέματα», λέει στο «Κ» ο σινεκριτικός Γιάννης Καντέα-Παπαδόπουλος. «Εάν μπορούσε κανείς τότε να προβλέψει το μέλλον, θα είχε πλάκα να ρωτούσε τους παρευρισκομένους στην Κρουαζέτ αν πίστευαν πως 29 χρόνια αργότερα, στο ίδιο σημείο, όχι απλώς θα έκανε πρεμιέρα η όγδοη Επικίνδυνη αποστολή, αλλά και πως ο Τομ Κρουζ θα βραβευόταν με τιμητικό (!) Χρυσό Φοίνικα. Πιθανότατα αρκετοί θα κάγχαζαν περιφρονητικά. Εξάλλου, ακόμα χώριζε άβυσσος τον καλλιτεχνικό με τον μπλοκμπαστερικό κινηματογράφο, με τον τελευταίο συχνά να περιφρονείται από τους “εκλεπτυσμένους” σινεφίλ που δεν είχαν μεταβολίσει τον ελιτισμό τους. Ωστόσο, αυτή η αλλαγή πλεύσης, το να γίνεται σήμερα δεκτός ένας χολιγουντιανός σταρ σαν άλλος auteur στη Μέκκα του σινεμά, είναι ενδεικτική των πολλαπλών πολιτισμικών αλλαγών που πέρασε η βιομηχανία τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Εννοούμε, κυρίως, τη σταδιακή απενοχοποίηση του γούστου (το προσωπικό είναι και ποιοτικό) και παράλληλα την ανάδειξη του Κρουζ ως ενός κατεξοχήν εκφραστή των αξιών του εμπορικού αμερικανικού κινηματογράφου. Κοινώς, τη μερακλίδικη επί προσωπικού συμμετοχή στη δουλειά του, πρόσημο που κάνει τους πάντες να θέλουν να δουν τον ηθοποιό στις επικίνδυνες αποστολές που υποβάλλει τον εαυτό του».
Όμως και το ταξίδι του κόσμου μας παρακολουθούμε με έναν τρόπο στο franchise. Από τη μετα-ψυχροπολεμική περίοδο της δεκαετίας του ’90, σε έναν κόσμο μετά την 11η Σεπτεμβρίου, στην ψηφιακή εποχή, στα deepfake και στην τεχνητή νοημοσύνη, οι Επικίνδυνες αποστολές έκαναν τις αγωνίες μας σενάρια, κάθε φορά με λίγο περισσότερη τεχνολογία, λίγο περισσότερη απειλή, λίγο λιγότερη ελπίδα. Είκοσι εννέα χρόνια τώρα βασιζόμασταν στον Ίθαν Χαντ να σώζει τον ταχύτατα μεταβαλλόμενο κόσμο μας, χωρίς να το βάζει ποτέ κάτω. Αν ο Ίθαν Χαντ αποσύρεται, τι σημαίνει αυτό; Βασίζεται σε κάποιον άλλο να τον αντικαταστήσει ή ο κόσμος πια δεν μπορεί ή δεν αξίζει να σωθεί;
Χωρίς κασκαντέρ
Οι πιο «επικίνδυνες αποστολές» του Τομ Κρουζ
Το αεροπλάνο απογειώνεται (Μυστικό έθνος, 2015)
Πριν καν ξεκινήσει για τα καλά η ταινία, ο Ίθαν Χαντ ήδη έχει γαντζωθεί στο πλάι ενός Airbus A400M καθώς απογειώνεται. Τραβηγμένο ακόμα και για σενάριο, όμως ο Κρουζ το έκανε πραγματικά. Ανέβηκε έτσι κρεμασμένος έως τα 1.000 πόδια (305 μέτρα) από το έδαφος, αντιμετωπίζοντας ταχύτητες 180 χιλιομέτρων την ώρα. Για την ασφάλειά του είχε δεθεί με καλώδιο προσαρτημένο στο αεροπλάνο, ενώ φορούσε ειδικούς φακούς επαφής για να προστατεύσει τα μάτια του. Χρειάστηκε να το επαναλάβει οκτώ φορές.
Βουτιά στο κενό (Θανάσιμη εκδίκηση, 2023)
Ο πιο πρόσφατος άθλος του ήταν όταν οδήγησε τη μηχανή του σε ράμπα που κατέληγε σε γκρεμό ύψους 1.200 μέτρων στη Νορβηγία, και πήδησε στο κενό. Έκανε 500 πτώσεις με αλεξίπτωτο και πάνω από 13.000 άλματα motocross, όχι μόνο για να εξασκηθεί ο ίδιος, αλλά και για να δώσει τη δυνατότητα στον σκηνοθέτη και στο συνεργείο να σχεδιάσουν γωνίες κάμερας. Το κόλπο έγινε την πρώτη ημέρα των γυρισμάτων, ώστε, όπως είπε αργότερα ο Κρουζ, «να ξέρουμε αν θα συνεχίσουμε την ταινία ή όχι». Κατέληξε να κάνει το κόλπο έξι φορές.
Από ταράτσα σε ταράτσα (Η πτώση, 2018)
Κατά τη διάρκεια άλματος από μία ταράτσα σε άλλη, στο Λονδίνο, ο Κρουζ έσπασε τον αστράγαλό του ζωντανά στο γύρισμα. Αντί να σταματήσει, τελείωσε τη σκηνή κουτσαίνοντας – η λήψη συμπεριλήφθηκε κανονικά στην ταινία.
Άλμα HALO (Η πτώση, 2018)
Ενώ ανάρρωνε από αυτό, πραγματοποίησε το, κατά πολλούς, πιο εκπληκτικό κόλπο που έχει κάνει στην καριέρα του. Ο χαρακτήρας του Κρουζ και ένας πράκτορας της CIA (Χένρι Καβίλ) κάνουν ένα άλμα HALO –πτώση από μεγάλο υψόμετρο κατά την οποία ανοίγεις το αλεξίπτωτό σου σε χαμηλό υψόμετρο– από ένα αεροπλάνο C-17. Ο Κρουζ έκανε το άλμα πραγματικά, εκτελώντας το 106 φορές σε διάστημα δύο εβδομάδων.
Ανάβαση ουρανοξύστη (Πρωτόκολλο Φάντασμα, 2011)
Το Μπουρτζ Χαλίφα στο Ντουμπάι είναι το ψηλότερο κτίριο στον κόσμο (828 μέτρα) και ο Κρουζ το ανέβηκε. O ηθοποιός έπρεπε να είναι εξοπλισμένος με μια ζώνη ασφαλείας που ήταν στερεωμένη σε στρατηγικά σημεία του κτιρίου, κάτι που απαιτούσε από το στούντιο να λάβει ειδικές άδειες για να τρυπήσει πατώματα και τοίχους – το συνεργείο αναγκάστηκε να σπάσει 35 παράθυρα. Η σφιχτή ζώνη θα διέκοπτε την κυκλοφορία του αίματος, οπότε τα γυρίσματα έπρεπε να ολοκληρωθούν όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Τα ελικόπτερα με τις κάμερες είχαν όριο πτήσης 30 λεπτών κάθε φορά, ενώ η σκηνή γυρίστηκε και σε IMAX, πράγμα που σήμαινε ότι οι κάμερες ξέμεναν γρήγορα από φιλμ. Το υλικό έπρεπε να μεταφερθεί στο Λος Άντζελες, και ο σκηνοθέτης δεν μπορούσε να ελέγξει αν όλα ήταν τέλεια μέχρι να εμφανιστεί το φιλμ. Η εκπαίδευση ήταν επίσης μελετημένη. Το συνεργείο έχτισε έναν τοίχο από γυαλί για να προσομοιώσει το εξωτερικό του κτιρίου και έβαλε τον Κρουζ να σκαρφαλώνει πάνω κάτω. Έφτασαν στο σημείο να θερμάνουν τον τοίχο για να προσομοιώσουν τη θερμοκρασία, καθώς η σκηνή γυρίστηκε τελικά στους 50 βαθμούς Κελσίου.
Ταυτότητα του franchise
29 χρόνια
8 ταινίες
1.103 λεπτά συνολική διάρκεια
1,519 δισεκατομμύρια δολάρια συνολικό κόστος παραγωγής
4,14 δισ. δολάρια συνολικά έσοδα
50 εκατομμύρια – 1,5 δισ. δολάρια εκτιμώμενη διαφημιστική δαπάνη
Αξέχαστα γκεστ: Βανέσα Ρεντγκρέιβ, Γιον Βόιτ, Φίλιπ Σέιμουρ Χόφμαν, Κριστίν Σκοτ-Τόμας, Τάντι Νιούτον, Λόρενς Φίσμπερν, Τζόναθαν Ρις Μέγιερς, Άαρον Πολ, Τζέρεμι Ρένερ, Λία Σεϊντού
Η ταινία Επικίνδυνη αποστολή: Η εσχάτη τιμωρία θα βρίσκεται στις ελληνικές αίθουσες από τις 22 Μαΐου, σε διανομή Feelgood.
