Το ότι ο κόσμος τα τελευταία χρόνια έχει τρελαθεί εξαιτίας των ραγδαίων τεχνολογικών εξελίξεων το γνωρίζαμε αρκετά καλά. Η έκταση, όμως, της τρέλας δεν παύει να μας εκπλήσσει. Όταν ο Άνταμ Μπισκ άκουσε τον γιο του να περιγράφει στη μητέρα του πώς κέρδισε 50 χιλιάδες δολάρια μέσα σε λίγα λεπτά, λανσάροντας ένα δικό του ψηφιακό νόμισμα τύπου memecoin, αρχικά δυσκολεύτηκε να τον πιστέψει. Το παιδί, το οποίο είχε μόλις μπει στην εφηβεία, περνούσε μεν ανεπιτήρητο πολλές ώρες στο κινητό και στον υπολογιστή του, αλλά δεν είχε δείξει έως εκείνη τη στιγμή κάποιο ιδιαίτερο ενδιαφέρον για οικονομικά ή επιχειρηματικά ζητήματα. Ο Μπισκ άρχισε να καταλαβαίνει ότι ο έφηβος είχε αναμειχθεί σε παράξενες οικονομικές δοσοληψίες λίγες ώρες μετά, βλέποντας το κινητό του τηλέφωνο και το email του να κατακλύζονται από οργισμένα και απειλητικά μηνύματα αγνώστων, οι οποίοι έβριζαν τον γιο του χυδαία και ζητούσαν τα λεφτά τους πίσω.
Υποθέτω ότι οι περισσότεροι από εσάς, τουλάχιστον όσοι είστε γεννημένοι πριν από μισό αιώνα ή και περισσότερο, θα νιώθετε την ίδια δυσπιστία όταν ακούτε να σας μιλούν για memecoins και κρυπτονομίσματα. Και δεν έχετε άδικο. Πώς είναι δυνατόν να πάρει κανείς στα σοβαρά ένα άυλο νόμισμα το οποίο δημιουργήθηκε για πλάκα; Το πρώτο memecoin, ονόματι Dogecoin, κυκλοφόρησε το 2013 από δύο προγραμματιστές, τον Μπίλι Μάρκους και τον Τζάκσον Πάλμερ, σαν φάρσα. Οι νεαροί τότε τεχνολόγοι θέλησαν να καυτηριάσουν την τρέλα με τα κρυπτονομίσματα, και πιο συγκεκριμένα με το bitcoin, και αποφάσισαν να γράψουν τον κώδικα για ένα νόμισμα που πρακτικά δεν θα είχε την παραμικρή χρησιμότητα. Δημιούργησαν, με άλλα λόγια, ένα ψηφιακό νόμισμα που ήταν αέρας κοπανιστός.
Μασκ και Τραμπ
Για μία δεκαετία τα memecoins απασχόλησαν περιοδικά την κοινή γνώμη με την τρομερή τους αστάθεια, γνωρίζοντας κορυφώσεις και κατακρημνίσεις οι οποίες αντανακλούσαν τις εφήμερες διαθέσεις όσων τα παρακολουθούσαν. Αρχικά, το Dogecoin κέρδισε την προσοχή του πιο ριψοκίνδυνου και πιο επιπόλαιου κοινού των κρυπτοστοιχείων, αλλά στη συνέχεια άρχισε να γίνεται ελκυστικό σε ανθρώπους που τσίμπησαν το δόλωμα του γρήγορου πλουτισμού. Η πρώτη κομβική στιγμή των memecoins ήρθε όταν τα ανακάλυψε ο Ίλον Μασκ. Το 2019 έκανε το πρώτο του tweet για το Dogecoin, εκτοξεύοντας την τιμή του. Ήταν τόσο ενθουσιασμένος, που κάποια χρόνια αργότερα αποφάσισε να ονομάσει το υπουργείο που του ανέθεσε ο Ντόναλντ Τραμπ, DOGE (Department Of Government Efficiency).
Η δεύτερη μεγάλη καμπή της εξέλιξης του Dogecoin ήταν η δεύτερη εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ. Χαρακτηριστικά, την επόμενη μέρα της νίκης του, η τιμή του memecoin ανέβηκε κατά 168%. Σύμφωνα με τα στοιχεία της CoinDesk, το Dogecoin είναι πλέον το έβδομο μεγαλύτερο κρυπτονόμισμα, με κεφαλαιοποίηση που αγγίζει τα 64 δισ. δολάρια. Συνολικά, την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές υπολογίζεται ότι η αγορά των memecoins αποτιμάται περίπου στα 140 δισ. δολάρια. Ισοδυναμεί δηλαδή περίπου με το ποσό που δηλώνεται στην Ελλάδα ως κατανάλωση. Να το πούμε απλά: τα memecoins, η διακίνηση ενός νομίσματος που είναι αέρας κοπανιστός, αξίζουν όσα χρήματα ξοδεύει όλος ο ελληνικός πληθυσμός επί ένα ολόκληρο έτος για τις φορολογήσιμες δαπάνες του.
Ο ίδιος ο Τραμπ, τώρα, έσπευσε τρεις μέρες μετά την ορκωμοσία του να ενισχύσει ακόμα περισσότερο την τρέλα, εκδίδοντας το δικό του memecoin, με το όνομα $TRUMP. Μέσα σε λίγες μέρες, η αξία του κατέρρευσε χωρίς εμφανή λόγο. Σύμφωνα με έρευνα των New York Times, το $TRUMP απέφερε τεράστια κέρδη σε κάποιους που γνώριζαν εκ των έσω πληροφορίες (εντοπίζονται κάπου στην Κίνα, όπως γράφτηκε) και σωρευτικές απώλειες ύψους 2 δισεκατομμυρίων δολαρίων για περισσότερους από 800.000 επενδυτές. Όταν ρωτήθηκε σχετικά, ο πρόεδρος δήλωσε άγνοια. «Δεν ξέρω αν με ωφέλησε», είπε. «Δεν ξέρω πολλά γι’ αυτό». Σύμφωνα με τους Times, η οικογένεια Τραμπ και διάφοροι επιχειρηματικοί της εταίροι φέρεται να κέρδισαν σχεδόν 100 εκατομμύρια δολάρια από τη διακίνηση του νομίσματος.
Νομίσματα της πλάκας
Από τι συστατικά αποτελείται όμως ο αέρας των memecoins; Τα ψηφιακά νομίσματα είναι υπολογιστικός κώδικας, εντολές από 0 και 1, οι οποίες μπορούν να ορίζουν μοναδικές συναλλαγές. Μέσα από περίπλοκους υπολογισμούς κι εξισώσεις που λύνονται από ένα μεγάλο δίκτυο υπολογιστών, δημιουργείται ένα ψηφιακό κατάστιχο, το λεγόμενο blockchain, ουσιαστικά μια αλληλουχία γραμμάτων, συμβόλων και αριθμών, η οποία διασφαλίζει ότι είστε ιδιοκτήτης ενός στοιχείου. Όπως γνωρίζετε ότι το χαρτονόμισμα που κρατάτε στα χέρια σας είναι μοναδικό, έτσι κι ο κωδικός που έχετε για ένα κρυπτονόμισμα διασφαλίζει ότι δεν θα μπορεί κάποιος τρίτος να διεκδικήσει την ιδιοκτησία του. Ωστόσο, ενώ τα άλλα κρυπτονομίσματα έχουν φιλοδοξίες, να γίνουν ας πούμε ανταλλακτικά νομίσματα ή επενδυτικά προϊόντα, τα memecoins είναι νομίσματα κυριολεκτικά της πλάκας, του χαβαλέ.
Το memecoin $TRUMP απέφερε τεράστια κέρδη σε κάποιους που γνώριζαν εκ των έσω πληροφορίες και σωρευτικές απώλειες ύψους 2 δισ. δολαρίων για πάνω από 800.000 επενδυτές.
Τα memecoins δεν έχουν καμία φιλοδοξία πίσω τους και δεν συνδέονται με άλλη αντικειμενική αξία, εκτός από τη δημοφιλία. Meme σημαίνει «μιμίδιο». Όπως συμβαίνει με τα γονίδια, έτσι και τα μιμίδια αναπαράγονται και πολλαπλασιάζονται. Είναι πολιτιστικές μονάδες, συμπεριφορές, εικόνες, δυνητικά το καθετί που θα μπορούσε να μεταδίδεται με ιοβόλο τρόπο. Τα κείμενα, οι ήχοι και οι εικόνες που γίνονται viral στο ίντερνετ, είναι μιμίδια. Και τα memecoins, μιμίδια κι αυτά.
Ο σκοπός των μιμιδίων είναι η αναπαραγωγή, η δημοφιλία. Εκεί οφείλεται η επιτυχία τους. Oι πρώτοι μιμητές του Dogecoin απλώς διάλεγαν ένα γελοίο όνομα (Baby Trump ή Pepe the Frog, μια alt-right μασκότ που χρησιμοποιείται συχνά ως σύμβολο μίσους), έφτιαχναν πρόχειρα το εξωφρενικό σύμβολο του νομίσματός τους, όριζαν τον αριθμό των νομισμάτων που θα κυκλοφορούσαν στην αγορά, έγραφαν τον κώδικα μέσω του οποίου θα γίνονταν οι συναλλαγές κι αγόραζαν ένα μεγάλο, συνήθως, πακέτο της συνολικής του αξίας. Το «σφύριζαν» και σε μερικούς δικούς τους κι άρχιζαν να επιδίδονται στην καθαυτό δουλειά του memecoin, στην προσέλκυση της προσοχής των υποψήφιων αγοραστών. Ο στόχος των ιδιόμορφων αυτών τραπεζιτών ήταν ένας και μόνος: η δημοφιλία. Όταν θα αγόραζε ικανός αριθμός ανθρώπων το memecoin τους, εκείνοι θα μπορούσαν να ρευστοποιήσουν τα δικά τους, κάνοντας το λεγόμενο «απότομο τράβηγμα» (rug pull). Το μεγάλο τους κέρδος, βέβαια προκύπτει σε βάρος των κορόιδων που βοηθούν το νόμισμα να γίνει μεγάλο, γιατί, για να μην ξεχνιόμαστε, τα νομίσματα αυτά αγοράζονται με αληθινά χρήματα από πραγματικούς λογαριασμούς. Το κόλπο, επομένως, είναι να φτάσει η πληροφορία σε όσο περισσότερους αφελείς γίνεται και να «επενδύσουν», ώστε την κατάλληλη στιγμή οι πρώτοι να βγουν αποσπώντας όλη την υπεραξία. Αν όλο αυτό σας θυμίζει σχήμα Πόνζι ή Πυραμίδα σε ψηφιακή μορφή, είστε σε καλό δρόμο.
Λίγα γέλια, πολλά κλάματα
Έως τα τέλη του 2023, το να φτιάξεις και να λειτουργήσεις ένα memecoin ήταν δύσκολο έργο. Έπρεπε να γνωρίζεις από προγραμματισμό, από πλατφόρμες κρυπτονομισμάτων, από σόσιαλ μίντια. Τον Ιανουάριο του 2024 όμως, εμφανίζεται μια νέα ιστοσελίδα, η Pump.fun, η οποία βάζει τα memecoins σε μια νέα, ξέφρενη τροχιά, εκδημοκρατίζοντας στην πράξη τη δημιουργία ενός ψηφιακού νομίσματος. Απουσία ρυθμιστικού πλαισίου, η κυκλοφορία ενός memecoin γίνεται υπόθεση του καθενός. Άνθρωποι μόνοι μπροστά σ’ έναν υπολογιστή εισέρχονται απροστάτευτοι στην Άγρια Δύση, ελπίζοντας ότι θα πιάσουν την καλή, και βρίσκονται να τα χάνουν όλα σε μια στιγμή. Η ομάδα νέων που βρίσκεται πίσω από την πλατφόρμα Pump.fun καταργεί πλήρως το όριο εισόδου σ’ αυτό το καζίνο, το οποίο κάποιοι πονηροί έχουν συμφέρον να μοιάζει με Ελντοράντο. Κάνοντας έναν λογαριασμό και συνδέοντας ένα ψηφιακό πορτοφόλι, τώρα μπορεί ο καθένας να γίνει ψηφιακός τραπεζίτης –χωρίς αρχικό κόστος– και να μπει στο πάρτι.
Καθημερινά εκτιμάται ότι εκδίδονται περίπου 60.000 memecoins από ανθρώπους της διπλανής πόρτας, που ζουν σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, η Pump.Fun είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη εφαρμογή κρυπτονομισμάτων που έχει γίνει ποτέ. Έως τώρα τα έσοδά της ξεπερνούν τα 250 εκατ. δολάρια, καθώς το 1% των συναλλαγών που γίνονται στην πλατφόρμα πηγαίνει στα ταμεία της. Υπολογίζεται ότι μέσω της Pump.Fun έχουν δημιουργηθεί πάνω από δύο εκατομμύρια μοναδικά memecoins. Δεν έχουμε στοιχεία για την αναλογία κερδισμένων και χαμένων, αλλά η κοινή λογική λέει ότι πιθανότατα η αντιστοιχία μπορεί να είναι χειρότερη κι από εκείνη ενός καζίνο – για να το πούμε όσο πιο κατανοητά γίνεται. Τα χρήματα που κέρδισε ο γιος του Μπισκ είναι το απαραίτητο δέλεαρ. Το τυχερό αυτό παιχνίδι είναι όπως όλα της κατηγορίας του: είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε στο τέλος λίγοι είναι εκείνοι που γελούν και πολλοί εκείνοι που κλαίνε.
Καθημερινά εκτιμάται ότι εκδίδονται περίπου 60.000 memecoins από ανθρώπους της διπλανής πόρτας, που ζουν σε όλο τον κόσμο.
Οι χρήστες που φτιάχνουν memecoins στην Pump.Fun είναι πρωτίστως νεαρά άτομα, τα οποία λόγω ηλικίας ή ιδιοσυγκρασίας ελκύονται από το ακραίο ρίσκο, αγνοώντας τις προειδοποιήσεις των ενηλίκων και των ειδικών. Επειδή αυτό που πρέπει κυρίως να κάνουν στην πράξη είναι να επιδοθούν σ’ έναν άγριο ανταγωνισμό προκειμένου να τραβήξουν την προσοχή των άλλων χρηστών προς το νόμισμά τους, προχωρούν σε δράσεις για τις οποίες αργότερα μετανιώνουν. Ο ανταγωνισμός των ιδιοκτητών των memecoins είναι μια κούρσα που αποκτά με αυξητικό ρυθμό χαρακτήρα πάλης στη λάσπη. Εκεί που λες ότι αυτό είναι το χειρότερο πράγμα που θα σκεφτεί κανείς για να αποσπάσει την προσοχή των άλλων, μετά από λίγο έρχεται ένας νέος χρήστης, ο οποίος ξεπερνά και το τελευταίο σύνορο, γιατί αυτός είναι ο μόνος δρόμος προς τη νίκη. Για να φτάσεις στο rug-pull, πρέπει να κάνεις καραγκιοζιλίκια μέχρι τέλους.
Δεν μπήκαν τυχαία στο παιχνίδι οι Μασκ και Τραμπ. Τα memecoins μοιάζει να δημιουργήθηκαν για τις περσόνες τους. Αμφότεροι ξέρουν καλά ότι η προσοχή είναι το νόμισμα και γι’ αυτό η κύρια δουλειά τους είναι να την προσελκύσουν με κάθε τρόπο. Την κατάλληλη στιγμή αποσύρονται και ρευστοποιούν τα κέρδη τους. Ωστόσο, εκείνοι γνωρίζουν επίσης ότι το παιχνίδι μπορεί να πάρει και πολύ άσχημη τροπή, αλλά αυτό δεν τους αφορά. Άλλοι θα την πληρώσουν.
«Λέω ό,τι μου καπνίσει»
Ορισμένοι εκδότες memecoins συμπεριφέρονται λες και κάνουν crowdfunding για κάποιον ανώτερο σκοπό, παρόλο που τα κίνητρά τους είναι αποκλειστικά οι οικονομικές απολαβές. Υπόσχονται να εκτελέσουν συγκεκριμένες πράξεις με κάθε ορόσημο που πιάνουν, ώστε να δώσουν επιπλέον κίνητρο στους θεατές τους να αγοράσουν. Οι περισσότεροι απλώς καταφεύγουν σε ακρότητες. Για να κάνει ένας νεαρός δημοφιλές του δικό του memecoin, άρχισε να μεταδίδει σε ζωντανή σύνδεση μια έμπνευσή του, η οποία όμως στη συνέχεια «στράβωσε». Το αποτέλεσμα ήταν να βρεθεί στο νοσοκομείο με εγκαύματα τρίτου βαθμού σε όλο του το σώμα. Τώρα κάνει crowdfunding για να καλύψει τα έξοδα της νοσηλείας και της αποκατάστασης των τραυμάτων του. Δύο φίλοι μετέδωσαν έναν αγώνα πυγμαχίας μεταξύ τους, ο οποίος κατέληξε με ένα δόντι λιγότερο, ενώ μια ομάδα έφτασε στο σημείο να απαγάγει έναν άνθρωπο. Ένας άλλος μετέδωσε ζωντανά την αυτοκτονία του, καλώντας τους θεατές να φτιάξουν ένα memecoin στη μνήμη του.
Όπως καταλαβαίνει κανείς, το πεδίο είναι πρόσφορο σε διασημότητες, καθώς αυτές έχουν το προνόμιο της δημοφιλίας στα σόσιαλ μίντια. Η ράπερ Ίγκι Αζαλέα, με τα 7,6 εκατομμύρια ακολούθους στο Χ, κυκλοφόρησε ένα νόμισμα η αξία του οποίου άγγιξε τα 200 εκατομμύρια δολάρια μέσα σε δύο εβδομάδες. «Απλώς λέω ό,τι μου καπνίσει κι ό,τι νομίζω ότι είναι αστείο», δήλωσε η Αζαλέα στο περιοδικό Wired τον περασμένο Ιούνιο. «Μέρος της στρατηγικής μου είναι να παραμένω στη συζήτηση. Μου αρέσει να ρίχνω δολώματα, να τρολάρω, να λέω πράγματα που είναι λίγο προκλητικά. Μου αρέσει να λέω πράγματα και να κινούμαι με τρόπους που ξέρω ότι μπορούν να γίνουν μιμίδια». Το σύμβολο του νομίσματός της, ονόματι MOTHER, είναι μια εικόνα των οπισθίων της.
Ένας χρήστης μετέδωσε ζωντανά την αυτοκτονία του, καλώντας τους θεατές να φτιάξουν ένα memecoin στη μνήμη του.
Η τρέλα με τα memecoins μοιάζει να μην έχει γιατρειά. Στην Καλιφόρνια ετοιμάζονται να εφαρμόσουν έναν νόμο, από το 2026 όμως, που θα ρυθμίζει το τοπίο, αλλά το φάρμακο μοιάζει ήδη παρωχημένο. Στην πορεία θα δούμε ακόμα μεγαλύτερες ακρότητες, αυτό είναι βέβαιο. Η υπόσχεση του εύκολου και γρήγορου πλουτισμού, η δυνατότητα να το κάνεις όλο από το δωμάτιό σου μέσω του κινητού και του υπολογιστή σου, το ανύπαρκτο όριο εισόδου και λειτουργίας, η έλλειψη οποιουδήποτε πήχη και ορίου, η ανοησία, η ασυδοσία και η σύγχυση καθιστούν τα memecoins όχι μόνο μια πολύ επικίνδυνη απάτη που φέρει τον μανδύα ενός κουλ πράγματος, αλλά κι ένα σημείο των τρελών καιρών μας. Καθένας μόνος και ζαλισμένος, απομονωμένος στο δικό του δωμάτιο, αγκαλιά μ’ ένα λαμπερό καζίνο που απειλεί να τον καταστρέψει κάθε στιγμή.
