«Νερό, αέρας, φωτιά, φύση». Οι παραπάνω φράσεις μας, που παραπέμπουν νοητά στο «Άβαταρ», αρθρώνονται ενώπιον μας, ρυθμικά, από μια παρέα εφήβων παραταγμένη σε κύκλο. Σε κάθε λέξη αντιστοιχεί μια κίνηση, που πραγματοποιούν όλοι μαζί, επιμελώς, όπως τα γρανάζια μιας καλοκουρδισμένης μηχανής. Είναι μεσημέρι, και 120 μαθητές γυμνασίου και λυκείου έχουν διασκορπιστεί στα νότια μονοπάτια του Πάρκου του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για να μας παρουσιάσουν το πρόγραμμα των εκπαιδευτικών και κοινωνικών δράσεων της Εθνικής Λυρικής Σκηνής «Κινούμενα Ηχοτοπία».
Το αττικό φως λούζει τα παιδιά όσο εκτελούν τη χορογραφία, διαγράφει τα δειλά χαμόγελα, τα χέρια που σφίγγουν το ένα το άλλο, τα σκούρα γυαλιά και τα ακουστικά που βοηθούν μερικούς χορευτές να συγχρονιστούν με την υπόλοιπη ομάδα. Μετά την ολοκλήρωση των ηχοκινητικών περιπάτων οι μαθητές, ακολουθώντας κάποιον προκαθορισμένο σχεδιασμό, προχωρούν προς τον Θόλο του Πάρκου. Μέσα στο Πάρκο αντηχούν τα γέλια και τα καλαμπούρια τους, οι επευφημίες και τα σχόλια των γονιών και των καθηγητών τους. Μεταξύ των παιδιών έχει πλέον αναπτυχθεί οικειότητα- αν και δεν φοιτούν απαραίτητα στην ίδια τάξη. Οι ομάδες αποτελούνται από μαθητές του ειδικού σχολείου Κωφών και Βαρηκόων Αγίας Παρασκευής, του Καλλιτεχνικού Γυμνασίου Περιστερίου, του 1ου και 3ου Γενικού Γυμνασίου Περιστερίου και του Μουσικού Γυμνασίου Αλίμου. Στόχος του προγράμματος, που υποστηρίζει οικονομικά η Alpha Bank, είναι να δώσει σάρκα και οστά στην αφηρημένη έννοια της συμπεριληπτικής εκπαίδευσης.
Ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας
«Τις χορογραφίες που παρακολουθήσατε τις δημιούργησαν τα ίδια τα παιδιά, εμείς τους δώσαμε μόνο την έμπνευση και τα εκφραστικά εργαλεία» εξηγεί η κ. Γιώτα Πεκλάρη, χορογράφος και υπεύθυνη μαζί με τη Βάσια Ζορμπαλή του προγράμματος, που ξεκίνησε την προηγούμενη σχολική χρονιά. «Οι πρώτες μας συναντήσεις έγιναν στον χώρο του κάθε σχολείου, εν συνεχεία πραγματοποιήσαμε δυο συναντήσεις των σχολείων ανά δύο και μια όλων των συμμετεχόντων μαζί εν είδει πρόβας τζενεράλε» περιγράφει.
Η ταυτόχρονη συνεργασία με μαθητές που έχουν οπτική αναπηρία και άλλους με ακουστική αναπηρία ήταν μια πρόκληση. «Όποιος έχει οπτική βλάβη χρειάζεται να αναγνωρίσει εξ αρχής πώς προκύπτει ο ήχος, γιατί δεν πρόκειται για μουσική, αλλά για ήχο» επισημαίνει η ίδια, «δημιουργείται επειδή σηκώνω τα χέρια μου; Τα πόδια μου; Από ποια ακριβώς κίνηση;». Απαραίτητο, λοιπόν, ήταν να δημιουργηθεί ένας κοινός κώδικας επικοινωνίας. «Δώσαμε φωνήματα σε κάθε κίνηση: τσακ-παλαμάκια, γκονγκον- παλάμες στο στέρνο, τέκε-παλάμες στους μηρούς» αναφέρει η ίδια, «είναι ένα δικής μας επινόησης λεξιλόγιο, που έχει όμως αναφορές σε παραδοσιακά είδη μουσικής». Οι επικεφαλής έδωσαν τον απαιτούμενο χρόνο για να εμπεδοθεί η κωδικοποιημένη γλώσσα. «Οι μαθητές που έχουν ακουστική αναπηρία “βλέπουν” την κίνηση που προκαλεί τον ήχο» τονίζει, «όμως πρέπει να έχω εξασφαλίσει τις προϋποθέσεις για να δουν τον ήχο, δηλαδή να τραγουδώ έχοντας την πλάτη μου γυρισμένη σε εκείνους, στερώντας τους την οπτική επαφή και τη δυνατότητα χειλανάγνωσης».
Οι μικτές ομάδες χορευτών εξοικειώθηκαν σταδιακά με τις ανάγκες οι μεν των δε- τις ηχηρές και άηχες κινήσεις. «Στην επίσημη πλέον παράσταση διέκρινα τη μεγαλύτερη δυνατή δέσμευση των νεαρών χορευτών- να υποστηρίξει ο ένας τον άλλο, να δώσουν τον καλύτερο εαυτό τους, να πετύχουν το καλύτερο δυνατό αποτέλεσμα ως ομάδα». Μετά την επιμέρους χορογραφίες στο πάρκο, οι έφηβοι παρουσίασαν μέσα στον Θόλο μια κοινή χορογραφία, ενώ νωρίτερα στους τοίχους είχαν προβληθεί σύντομα βίντεο, που είχαν δημιουργήσει οι ίδιοι οι μαθητές. Μέσω αυτών απαντούσαν στο ερώτημα «τι είναι για σένα ήχος;». Το κύμα της θάλασσας, ο αέρας που χτυπάει την πόρτα, ένας συναγερμός που δεν λέει να σταματήσει, ένας σκύλος που όλο παράπονο γαβγίζει…
«Υπήρξαν μαθητές μας που δίστασαν να συμμετάσχουν στη δράση, οι 14 όμως που το τόλμησαν, με πείσμα και υπομονή, φεύγουν σήμερα έχοντας νιώσει μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση και αυτοκυριαρχία» λέει η κ. Ευαγγελία Κρεωνίδου, καθηγήτρια στο Σχολείο Κωφών και Βαρηκόων Αγίας Παρασκευής. «Είναι απαραίτητες τέτοιες δράσεις για να καταστήσουμε εφικτή τη συμπερίληψη» προσθέτει η ίδια. Η απόσταση μεταξύ των εφήβων γρήγορα γεφυρώθηκε· τα παιδιά γνωρίστηκαν, γρήγορα αντάλλαξαν προφίλ στο instagram για να κρατήσουν επαφή.
«Πάνω από 25 μαθητές μας, εκ των οποίων πολλοί με οπτική αναπηρία, ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα» σημειώνει η κ. Θεοδώρα Φιλίππα από το Μουσικό Γυμνάσιο Αλίμου, «ο χώρος εδώ τους ενέπνευσε πολύ». Όλοι έφυγαν έχοντας αποβάλει ορισμένα στερεότυπα, όπως χαρακτηριστικά διηγείται η κ. Πεκλάρη. «Μια μαθήτρια μου είχε εξομολογηθεί μετά την πρώτη κοινή πρόβα: “οι δικοί μου χλευάζουν τις ειδήσεις στη νοηματική, μόλις πάω σπίτι, θα τους ζητήσω να μην το ξανακάνουν, κατάλαβα πλέον ότι η νοηματική είναι μια ακόμα γλώσσα”».
