Στη δεύτερη έκδοσή του, το εκπαιδευτικό πρόγραμμα Homo Faber Fellowship του Michelangelo Foundation for Creativity and Craftsmanship –του διεθνούς μη κερδοσκοπικού οργανισμού, με έδρα τη Γενεύη, που στηρίζει και προωθεί τη χειροτεχνία στην Ευρώπη– έφερε κοντά 23 ζευγάρια χειροτεχνών από 20 διαφορετικές εθνικότητες. Κάθε ζευγάρι, αποτελούμενο από έναν καταξιωμένο τεχνίτη και έναν ανερχόμενο δημιουργό, εργάστηκε στενά επί έξι μήνες με στόχο τη σύλληψη και την υλοποίηση ενός πρωτότυπου αντικειμένου εμπνευσμένου από την αισθητική της αρ ντεκό. Το αποτέλεσμα αυτής της συνεργασίας, μια εντυπωσιακή συλλογή έργων πάνω σε 18 διαφορετικές τεχνικές, από πλεκτά φωτιστικά μέχρι γλυπτά από τσόχα που παρέπεμπαν σε ουρανοξύστες art deco, αποτέλεσε τον κορμό της έκθεσης Τoday’s Masters Meet Tomorrow’s Talents (08-13/04), η οποία παρουσιάστηκε στο House of Switzerland Milano, στο πλαίσιο του Milan Design Week. Ανάμεσα στα έργα ήταν και αυτά τριών Ελληνίδων δημιουργών, της Βανέσσας Αναστασοπούλου, της Χριστιάνας Βαρδάκου και της Μαρίας Σταυροπούλου (Maria Sigma), που μαζί με τις fellows τους αφηγήθηκαν ιστορίες παράδοσης και καινοτομίας.
Παραβάν με οικολογική ευαισθησία
Η Παολίνα Μπουμέντερ, η βοηθός της textile designer Χριστιάνας Βαρδάκου, ήρθε από τη Γερμανία με σπουδές στο ύφασμα, αλλά ελάχιστη εμπειρία στις φυτικές βαφές. Άρχισε να εργάζεται στο στούντιο που διατηρεί η Χριστιάνα στο Νέο Ψυχικό, βοηθώντας σε όλα τα στάδια παραγωγής ενός έργου: έραβε, μάθαινε να υφαίνει, εξοικειωνόταν με διαφορετικές τεχνικές βαφής. Η ιδέα του παραβάν φόρτισε και τις δύο με ευθύνη: καθεμία έπρεπε να φτιάξει ένα φύλλο και από τις δύο πλευρές, ενώ ένα το δούλεψαν μαζί. Για την κατασκευή χρησιμοποίησαν τρία είδη μεταξιού και μοτίβα από φύλλα. Το παραβάν το ονόμασαν Ίχνη. «Οι φτέρες είναι από τον κήπο της γιαγιάς μου, τα πλατανόφυλλα και τα φύλλα βελανιδιάς είναι από μια βόλτα που κάναμε στον Υμηττό, κάποια άλλα τα συλλέξαμε από το πάρκο δίπλα στο στούντιο», θυμάται η Χριστιάνα. Για τη δημιουργία των patterns και τη βαφή των υφασμάτων με φύλλα κισσού, φλοιό ευκαλύπτου και φλούδες κρεμμυδιού, ακολούθησαν την τεχνική του eco-printing. Τύλιξαν τα φύλλα σφιχτά ανάμεσα στα υφάσματα, τα έβαλαν στον ατμό και το αποτύπωμά τους δημιούργησε αυτό το ρομαντικό αποτέλεσμα. «Με εντυπωσίασε πόσος κόσμος ερχόταν κάθε μέρα. Φοιτητές, σχεδιαστές, άνθρωποι μεγαλύτερης ηλικίας, από διαφορετικούς χώρους κινούνταν γύρω από το παραβάν, το περιεργάζονταν, ήθελαν να το αγγίξουν», λέει η Χριστιάνα για την εμπειρία τού να συμμετέχεις σε μια έκθεση που παρουσιάζεται στο Milan Design Week. «Δεν μου δίνεται η ευκαιρία να κάνω συχνά έργα τέχνης, τα έργα μου είναι χειροποίητα μεν, αλλά είναι περισσότερο χρηστικά· το χάρηκα πολύ». Εντύπωση της έκανε και η σημασία που έδινε η φημισμένη διοργάνωση στο ύφασμα, καλύπτοντας όλη την γκάμα από το παραδοσιακό έως το πιο καινοτόμο. «Στην Ελλάδα, άντε να δεις μία έκθεση τον χρόνο, δεν σταμάτησα να βγάζω φωτογραφίες».
Φωτιστικά σε αργαλειό
Για την πόλη που ζει στον ρυθμό του ντιζάιν για μία εβδομάδα και τα ερεθίσματα που λαμβάνει κανείς συμμετέχοντας σε μια τέτοια διοργάνωση κάνει λόγο και η υφάντρια Μαρία Σταυροπούλου. H Μαρία γνώριζε τη δική της βοηθό, την Έλα Σόλμπεργκ, από τη Νορβηγία· είχαν συνεργαστεί πριν από έναν χρόνο στο πλαίσιο μιας άσκησης, όταν η Έλα έκανε την πρακτική της, και τώρα με το Homo Faber Fellowship τους δινόταν η ευκαιρία να συναντηθούν ξανά δημιουργικά. Αποφάσισαν να υφάνουν τρία κρεμαστά φωτιστικά με επιρροές από την αισθητική της art deco. Tα ονόμασαν Μοίρες και στα νορβηγικά Norns, καθώς και στη νορβηγική μυθολογία συναντάμε τρεις θεότητες που καθορίζουν την πορεία της ζωής του ανθρώπου. Για την κατασκευή μεταχειρίστηκαν μερσεριζέ και ανακυκλωμένο βαμβάκι, sisal αλλά και χρυσό rayon. «Προσπαθήσαμε να ανταποκριθούμε στη θεματολογία τόσο από άποψη γεωμετρίας όσο και μέσα από την αντίθεση των χρωμάτων. Το χρυσό επίσης, χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου, συμβάλλει στο να διακρίνεις την αναφορά», εξηγεί η Μαρία. Τεχνικά χρησιμοποιήσαν το double cloth, το διπλό στημόνι, δουλεύοντας με δύο στημόνια πάνω στον αργαλειό, είτε χωριστά είτε ενώνοντάς τα, πράγμα που έκανε τη διαδικασία αρκετά αργή. «Ήθελα να κάνω φωτιστικά για να ξεφύγω από τα αντικείμενα που κάνω συνήθως – ριχτάρια, μαξιλάρια, επίτοιχα έργα», σημειώνει. Έχει θέση ο αργαλειός στον μοντέρνο σχεδιασμό ή συνδέεται περισσότερο με παραδοσιακές τεχνικές; «Στην Ελλάδα η αντίληψη γύρω από την υφαντική είναι ότι πρέπει να κάνουμε τα ίδια και τα ίδια χωρίς καμία παραλλαγή και ελευθερία», εξηγεί. Η υφαντική, ακόμα και για τους γνώστες στην Ελλάδα –ευτυχώς, όχι όλους– αποτελεί μια τέχνη που αναπαράγει τα κλασικά σχέδια και μοτίβα. «Φυσικά και πρέπει να διαφυλάξουμε την παράδοσή μας, αλλά δεν μπορείς στο 2025 να βλέπεις αυτά που έκανε η προγιαγιά μου, είναι βαρετό. Στερείς και το κίνητρο από νέα παιδιά να ασχοληθούν με αυτόν τον τρόπο. Αν είσαι από πάνω με τον χάρακα και τους αποτρέπεις από κάθε πειραματισμό, θέτεις σε κίνδυνο και την παράδοση, δεν θα τολμά κανείς να καθίσει σε αργαλειό».
Πρόσκληση σε τσάι
Η ζωγράφος και κεραμίστρια Βανέσσα Αναστασοπούλου συμμετείχε με τη fellow της, Νίνα Μπατιστάτου, στο θέμα της έκθεσης προσκαλώντας μας σε ένα «tea party». «Παρουσιάσαμε ένα σετ τσαγιού από πορσελάνη με 68 στοιχεία, με γεωμετρικά μοτίβα, το οποίο λειτουργούσε στο μάτι σαν ένα θεατρικό σκηνικό. Τα επιμέρους στοιχεία του σετ και οι βάσεις του μπορούσαν να σταθούν και ως γλυπτικά κομμάτια και ως χρηστικά αντικείμενα», εξηγεί η Βανέσσα. Η διαδικασία μέχρι να φτάσουν στο τελικό έργο ήταν δύσκολη, αλλά η απήχηση που είχε το σετ στο Μιλάνο τις δικαίωσε. «Είναι πολύ ωραίο να συνομιλείς με ανθρώπους που τους ενδιαφέρει αυτό που κάνεις, δεν είναι σύνηθες. Για λίγες μέρες αισθάνθηκα ότι ανήκα σε μια δημιουργική κοινότητα», σχολιάζει. Αναρωτιέμαι αν εκείνη, που προέρχεται από τον χώρο των καλών τεχνών, αισθάνθηκε «ξένη» σε έναν θεσμό που υμνεί τη δημιουργικότητα, αλλά ανεβάζει στο βάθρο και τον λειτουργικό χαρακτήρα των έργων. «Θεωρώ ότι τα όρια μεταξύ ντιζάιν και τέχνης γίνονται όλο και πιο θολά. Και εμένα με ενδιαφέρει πολύ αυτός ο ενδιάμεσος χώρος. Το craft, δηλαδή, έχει μια εμμονή στη λεπτομέρεια που με συγκινεί».
«Είναι πολύ ωραίο να συνομιλείς με ανθρώπους που τους ενδιαφέρει αυτό που κάνεις. Δεν είναι σύνηθες. Για λίγες μέρες αισθάνθηκα ότι ανήκα σε μια δημιουργική κοινότητα». ―Βανέσσα Αναστασοπούλου
Τη ρωτώ γιατί θέλησε να ασχοληθεί με την κεραμική. «Είχα ξεκινήσει να ζωγραφίζω πάνω σε πιάτα και κάποια στιγμή συνειδητοποίησα πως αυτό δεν μου έφτανε, ήθελα να δοκιμάσω τις δικές μου φόρμες. Μου αρέσει η ιδέα ότι μπορεί να κινούμαι μεταξύ ευθραυστότητας και δύναμης, να ασχολούμαι με κάτι τόσο απτό και άμεσο, που κρύβει μέσα του και τη χαρά του παιχνιδιού».
