Ελληνική λογοτεχνία: Οι νέες εκδόσεις που ξεχωρίσαμε

«Από ’ναν άντρα ολόκληρο απόμειναν μια χούφτα κόκαλα, τέτοιο μαύρο ριζικό, δεν το χωράει ο νους, δεν το χωράει η ψυχή». Το 1975, ο Θωμάς Κοροβίνης ήταν είκοσι δύο χρονών. Η γιαγιά του, η Ελπινίκη, εβδομήντα επτά. Σήμερα, ο Θεσσαλονικιός συγγραφέας βάζει στο χαρτί τους διαλόγους με τη Θρακιώτισσα γιαγιά του, οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από τον θάνατο του γιου της από νάρκη, σε παραλία της Χαλκιδικής. Αποκλειστικά διαλογικό, το πεζογράφημα Σταυροί στο ακροθαλάσσι (εκδ. Άγρα) αποδεικνύει για άλλη μία φορά τη μαεστρία του Κοροβίνη να βάζει στο χαρτί λαϊκές ιστορίες. – Π.Τσ.

Είναι πια 43 ετών η νουβέλα Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα της Έρσης Σωτηροπούλου που επανεκδίδεται σήμερα από τον Πατάκη, ένα πολύ πρωτοποριακό κείμενο για τη δεκαετία του ’80 – ακόμα πρωτοποριακό μού φαίνεται βέβαια. Ένα μίνι ημερολόγιο του σύντομου ταξιδιού με έναν άγνωστο αποδομεί την πραγματικότητα, την κοινωνία, την επιθυμία, το φύλο. Καταπληκτικό. – Α.Δ.  

«Να είσαι ανώνυμος, άμορφος, χωρίς παρόν για τους άλλους[…] Δε μας χρειάζεται η ιστορία. Φέρνει πάντοτε μπελάδες και δυστυχία. […]». Χτίστες που διψούν και βρίσκουν τον μπελά τους, έγκλειστοι που μαζεύουν μύγες για καλύτερη μεταχείριση και φωνές από μεγάφωνα που δημιουργούν ένα δυστοπικό περιβάλλον, άχρονο και άτοπο, παρόλο που παραπέμπει στα ξερονήσια της εξορίας. Αυτός είναι ο Λοιμός του Ανδρέα Φραγκιά, ένα κλασικό μυθιστόρημα της μεταπολεμικής πεζογραφίας που επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ποταμός. – Π.Τσ.

Το νέο βιβλίο του Μιχάλη Μακρόπουλου με τίτλο Άμμος (εκδ. Κίχλη) είναι ένα γλυκό αφήγημα για την ποίηση της καθημερινότητας. Με απέριττες εκφράσεις, λιτό λόγο όπως μας έχει συνηθίσει, με το στοιχείο της φύσης πάντα παρόν να τρυπώνει στις ζωές ανθρώπων που αναπνέουν ο ένας κοντά στον άλλον. Ο νοτιάς φυσάει, η άμμος μπαίνει στο σπίτι και κατακλύζει το επαρχιακό σκηνικό, το οποίο ευλαβικά εξερευνάται, με τον φακό να εστιάζει στα μικρά πράγματα, στις αργές κινήσεις και στα βήματα των ανθρώπων και στον χρόνο που κυλά χωρίς επιστροφή. – Γ.Ψ.

Τρία παλιότερα κείμενα του Δημήτρη Νόλλα (οι νουβέλες Ναυαγίων πλάσματα και Ματούλα Μυλλέρου και το μυθιστόρημα Φωτεινή μαγική) επανακυκλοφορούν στον τόμο Κοκόνες στη σκάλα (εκδ. Ίκαρος). Ευκαιρία για γνωριμία με το έργο ενός από τους πιο σημαντικούς (και πιο ιδιαίτερους) πεζογράφους της μεταπολιτευτικής περιόδου. Εξαιρετικό το επίμετρο του Αλέξη Ζήρα. – Α.Δ. 

Στο δέκατο τέταρτο βιβλίο του, Πανδώρα (εκδ. Πατάκη), ο Χρήστος Χωμενίδης περιγράφει τις περιπέτειες, τους προβληματισμούς και τις πολιτικοκοινωνικές αναζητήσεις της νεαρής φοιτήτριας Πανδώρας Σταφυλά. Ο συγγραφέας βουτάει στο σύμπαν της Gen Z, περιπλανιέται μέσα στα πανεπιστήμια, αποτυπώνει τον έρωτα στα χρόνια του τσατ και μάλλον καταλήγει στο ότι το μόνο που αλλάζει είναι το περιτύλιγμα. Οι σελίδες προχωρούν με παλμό, ταχύτητα και ζωηράδα, όπως κάνει και η ίδια η ηρωίδα. – Κ.Σ.

Τα όσα γράφει η Αμάντα Μιχαλοπούλου στο Μακρύ ταξίδι της μιας μέσα στην άλλη (εκδ. Πατάκη) ένιωσα ότι απευθύνονται σε μια πανάρχαια γνώση που κατοικεί μέσα στην κοιλιά μου, σαν έμφυλος και άχρονος λόξυγκας που ανεβαίνει και κατεβαίνει ανά τους αιώνες. Το τελευταίο της βιβλίο δεν είναι μυθιστόρημα, δεν είναι αυτοβιογραφία, ίσως να είναι ένα δάσος λέξεων αφιερωμένο στη μητρότητα και τη θυγατρικότητα, και διαβάζεται με ένταση και κάποια ταχυκαρδία. – Ε.Σ.


Κάθε κεφάλαιο της νέας νουβέλας της Νάσιας Διονυσίου ξεκινά με κάποιον νεαρό που φέρνει γράμματα και ψάχνει έναν Γάλλο επόπτη, ο οποίος ακούει στο όνομα Αρθούρος Ρεμπό. Στο Μη γράφετε Αρθούρος (εκδ. Πόλις) η Κύπρια συγγραφέας αξιοποιεί την ιστορία της παραμονής του καταραμένου ποιητή στη Μεγαλόνησο και μπλέκει την ιστορία της Αγγλοκρατίας με έντονες εικόνες γύρω από το όρος Τρόοδος. Συγκινητική γραφή σε μια αφήγηση που παρεκκλίνει επιτηδευμένα εκτός ροής, για να βρει ύστερα τον δρόμο της προς την κορύφωση. – Π.Τσ. 

Σε κάποια χρόνια θα μιλάμε για τότε που ο Άρης Μαραγκόπουλος έγραφε την τριλογία των Κολυμπητών, θα αναρωτιόμαστε γιατί δεν ασχολούμαστε περισσότερο μ’ αυτά τα βιβλία. Πολιτικά, προσωπικά, κουλτουριάρικα, «δύσκολα», συναρπαστικά. Το τελευταίο μέρος, Απάρνηση, μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Τόπος. – Α.Δ.

Μετά τη βραβευμένη συλλογή διηγημάτων του Το αδελφομοίρι και άλλες ιστορίες, ο Αντώνης Πάσχος επιστρέφει με την Ετερόρρυθμη μέρα (εκδ. Στερέωμα), ένα μυθιστόρημα γεμάτο άγχος. Η ένταση και η πίεση του ήρωα αποτυπώνονται στο ύφος: κοφτές φράσεις, συχνές τελείες, αποσπασματικές εικόνες. Ο αναγνώστης ακολουθεί το εικοσιτετράωρο ενός ελεύθερου επαγγελματία, με φόντο μια Ελλάδα γνώριμη, αυτήν της αβεβαιότητας, των επιδοτήσεων και των χρεών. – Γ.Ψ.

Έπειτα από μια πολυετή πορεία στον χώρο της ποίησης και της μελέτης της μουσικής μας ιστορίας, ο Σπύρος Αραβανής γράφει το πρώτο του μυθιστόρημα, Εκείνος που μεγάλωνε σαν δέντρο (εκδ. Κέδρος) – αυτό το παθαίνει κανείς όταν η λογοτεχνία ριζώνει μέσα του. Τυπικό μυθιστόρημα αστικής περιπλάνησης σε μια διαδρομή επί της ουσίας αυτοπαρατήρησης. Σημαντικό στοιχείο η μεταμυθοπλαστική προσέγγιση του ήρωα που γίνεται αφηγητής. Ας πάρουμε τη ζωή στα χέρια μας. – Α.Δ.

Το Τυφλό γουρούνι στη δεύτερη οδό (εκδ. Πατάκη), ένα «χρονικό σε πόλεις με ποτάμι», το καινούργιο βιβλίο της Σώτης Τριανταφύλλου που κυκλοφορεί αυτές τις μέρες, ξεκινά από το Μέμφις του Τενεσί, στα τέλη του 1960, όταν ένας Ελληνοαμερικανός αποφασίζει να καταγράψει το χρονικό της οικογένειάς του, από τη στιγμή που έφτασαν μετανάστες. Στην όπως πάντα κελαρυστή της αφήγηση τρυπώνουν η μουσική (Μπιτλς, Λένον κ.ά.), η πολιτική, οι κοινωνικές συνθήκες της Αμερικής του προηγούμενου αιώνα. – Ε.Σ.

Η νέα γενιά συγγραφέων έχει το βλέμμα της στην Ελλάδα και στον κόσμο, αντιμετωπίζει τον πλανήτη σαν ένα μεγάλο χωριό, αλλάζουν γλώσσα και χαρακτήρα, αντλούν εικόνες, αποκτούν εμπειρίες, εξερευνούν το άγνωστο δίχως φόβο και τρόμο. Σε επιμέλεια του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη, η έκδοση Από το τοπικό στο παγκόσμιο (εκδ. Διόπτρα) περιλαμβάνει δώδεκα διηγήματα από φωνές του καιρού μας, επιβεβαιώνοντας μια τάση διεθνισμού που χαρακτηρίζει τις νεότερες γραφές. – Π.Τσ.

Ο Γιάννης Σιατίτσας μάς μεταφέρει μεταπολεμικά στη ζωή μια πολυμελούς οικογένειας, στο γενεόγραμμα της οποίας η έννοια της παρθενίας κατέχει περίοπτη θέση. Η μάνα έχει «τάξει» τη μεγάλη κόρη –που είναι από άλλο πατέρα– να τη γηροκομήσει ως δική της «δούλα άμωμη», ενώ παράλληλα μεγαλώνει τα επόμενα παιδιά της σαν δεύτερη μάνα. Μία από τις μικρότερες κόρες θα απομακρυνθεί και θα εκπορνευτεί. Σε μια απόπειρα απονομής δικαιοσύνης θα διαπραχθεί ένα φονικό με πολλαπλές αναγνώσεις. Η ωραιότης της παρθενίας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. – Ι.Φ.

Σε προηγούμενο αφιέρωμα είχαμε επισημάνει τη σειρά Τα αειθαλή των εκδόσεων Τόπος, η οποία δίνει φως σε κλασικά κείμενα της ελληνικής λογοτεχνίας με μικρή έκταση, επανασυστήνοντάς τα σε επόμενες γενιές. Η σειρά συνεχίζεται με τον Γιάννη Σκαρίμπα και τον Αυτοκράτορα της Κίνας και άλλες ιστορίες. Η έκδοση περιλαμβάνει διηγήματα του συγγραφέα που γράφτηκαν το 1932 και διακρίνονται για τη ζωντανή γλώσσα και την πρωτοτυπία. Στην ίδια σειρά ανήκει και η συλλογή διηγημάτων του Δημοσθένη Βουτυρά Το καράβι του θανάτου και άλλες ιστορίες. Σε μικρή φόρμα, τα αφηγήματα είναι σκοτεινάκαι τρομακτικά. Οι επιρροές από τον Έντγκαρ Άλαν Πόε είναι παραπάνω από εμφανείς. – Π.Τσ.

Στο μικροσκοπικό βιβλιαράκι του Διονύση Χαριτόπουλου (ο ίδιος το χαρακτηρίζει «χρονικό»), ένα κουβάρι ανθρώπων πλέκουν τις ζωές τους στα Μανιάτικα του προηγούμενου αιώνα, ένα βουνό με βράχους, λάσπες και χαμόσπιτα, πασχίζοντας –χωρίς όμως να τα καταφέρουν– να γλιτώσουν από τη μοίρα της εποχής τους, κι ανάμεσά τους ο Κόκκινος καθηγητής (εκδ. Τόπος), πλασμένος απ’ τις λάσπες, επιστρέφει σε αυτές. – Ε.Σ.

Μια ζωή σκέτο μυθιστόρημα. Ο Κώστας Ακρίβος πραγματοποίησε μια ενδελεχή έρευνα γύρω από την πλούσια και πλανόδια ζωή του Ελληνορουμάνου συγγραφέα Παναΐτ Ιστράτι και τη μεταφέρει σε μεγάλη φόρμα μέσω του βιβλίου Όνομα πατρός: Δούναβης (εκδ. Μεταίχμιο). Στα χνάρια του Ιστράτι, ο συγγραφέας από τη Μαγνησία γίνεται ένας Ανατολίτης παραμυθάς και μας προσκαλεί να ανακαλύψουμε έναν άγνωστο, μα τόσο οικείο κόσμο που ξεκινάει από τα Βαλκάνια και φτάνει μέχρι τη Γαλλία. – Π.Τσ.

Η Αγγελική και ο Κώστας, ήρωες του Αύγουστου Κορτώ από το Σεξ και πώς να το αποφύγετε, επιστρέφουν στο Σεξ στις 30 του Φλεβάρη (εκδ. Πατάκη). Ο Κώστας ζητά από την Αγγελική ως λύση στα αδιέξοδά τους να κάνουν και άλλα παιδιά ή έστω να καταψύξει τα ωάριά της, τα σατανικά δίδυμα ξεκινούν το Δημοτικό, ενώ οι φίλες της ζουν τις δικές τους, ερωτικές και μη, περιπέτειες. – Ι.Φ.

Ο ποιητής Χιόνης

«Δεν είμαι τίποτα / είμαι αέρας στο στόμα σου / Είμαι μόνο / Η πιθανότητα μιας λέξης / Με προφέρεις κι υπάρχω». Σχεδόν τυχαία η επιλογή των στίχων από τη μακρινή συλλογή του 1983, Λεκτικά τοπία. Όχι εντελώς τυχαία, όμως, αφού από την «πιθανότητα μιας λέξης» γεννήθηκαν χιλιάδες και σχημάτισαν το πολλών μορφών κειμενικό σύμπαν του Αργύρη Χιόνη (1943-2011). Τα ποιήματά του συγκεντρώνονται σήμερα από τις εκδόσεις Κίχλη (εμπλουτίζοντας και ολοκληρώνοντας την έκδοση της Νεφέλης του 2006) στον πολύτιμο τόμο Η φωνή της σιωπής. Ποιήματα 1966-2010. – Α.Δ. 

* Ελλείψει πολλών επιλογών νέων ελληνικών συλλογών, επιφυλασσόμαστε για μια εκτενέστερη παρουσίαση των εκδόσεων του 2025 στο καλοκαιρινό μας αφιέρωμα.

*Φωτογραφία: Αλίνα Λέφα