Έλεγε κάποτε η Α.Σ. Μπάιατ (1936-2023) για τη φορά που είχε βρεθεί σε ένα γαλλικό φεστιβάλ και μιλούσε για το μυθιστόρημά της Η Παρθένος στον κήπο και κάποιος απ’ το κοινό τη διέκοψε και ρώτησε γιατί μπορεί να ενδιαφέρει τους παρευρισκομένους ένα βιβλίο για τη στέψη της Ελισάβετ. Σε περίπτωση που αναρωτιέστε το ίδιο: Πρώτον, όλα τα θέματα είναι εν δυνάμει ενδιαφέροντα αν είναι σωστά γραμμένα· αυτό είναι γνωστό. Και δεύτερον, δεν είναι ένα βιβλίο για τη στέψη της Ελισάβετ.
Η ιστορία εκτυλίσσεται πράγματι τη χρονιά της στέψης (1953), αλλά σε μια κοινότητα της βόρειας Αγγλίας που ετοιμάζεται για μια –αφορμής δοθείσης– μεγάλη γιορτή. Όλοι έχουν έναν ρόλο: καθηγητές και μαθητές, η Εκκλησία, τοπικοί παράγοντες και, κυρίως, τα μέλη της οικογένειας Πότερ: ο απαιτητικός πατέρας, η μητέρα που κρατάει ισορροπίες, η μεγάλη κόρη που θέλει να ξεφύγει προχωρώντας σε έναν αμφιλεγόμενο γάμο, ο έφηβος γιος που ακροβατεί στο όριο της παράνοιας και η άλλη κόρη, η 17χρονη Φρεντερίκα, άτυπα η πρωταγωνίστρια, η οποία προσπαθεί με μανία να μεγαλώσει, να φανεί, να αρέσει. Είναι αριστοτεχνικός ο τρόπος που η Μπάιατ ακτινογραφεί το ανήσυχο μυαλό της νεαρής ηρωίδας, το ξύπνημα του σώματος και της επιθυμίας.
Κατά τα άλλα, η συγγραφέας χρησιμοποιεί την ιστορική περίσταση, την αντιμετωπίζει ως μια στιγμή μετάβασης και αποτυπώνει την αγγλική ζωή στη μεταπολεμική εποχή. Είναι άλλωστε ένα πολύ «αγγλικό» βιβλίο. Τα βροχερά τοπία, οι γεύσεις, η βασίλισσα, ακόμα και τα διαβάσματα των ηρώων, οι οποίοι δεν το ’χουν σε τίποτα, εκεί που συζητούν «κανονικά», να παραθέσουν ένα χωρίο από τον Βασιλιά Ληρ, μια φράση του Λόρενς, έναν στίχο του Τένισον.
Θα πρέπει κανείς να επενδύσει στο βιβλίο για να το χαρεί και να το εκτιμήσει. Είναι μεγάλο (πάνω από 600 σελίδες και μάλιστα μεγάλου σχήματος στην πρόσφατη και πολύ προσεγμένη δουλειά των εκδόσεων Πόλις) και πολύ φορτωμένο. Αλλά αξίζει τον κόπο, αξίζει κάθε σελίδα του. Η Μπάιατ το έγραψε το 1978, εκκινώντας έτσι την «τετραλογία της Φρεντερίκα» που ολοκληρώθηκε 24 χρόνια αργότερα – αναμένουμε τη συνέχεια. Στο ενδιάμεσο κέρδισε το Μπούκερ για την αριστουργηματική Εμμονή (1990). Μαζί με τη φίλη της Άιρις Μέρντοχ και την Ντόρις Λέσινγκ σχηματίζουν έναν σπουδαίο «γυναικείο κανόνα» για τα μεταπολεμικά γράμματα της Βρετανίας.
Η Παρθένος στον κήπο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πόλις, σε μετάφραση Κατερίνας Σχινά.
