Το συναίσθημά μου βγαίνοντας από την αίθουσα μετά την προβολή του Anora ήταν αυτό της ανακούφισης. Έχοντας απογοητευτεί από τις πανάκριβες, μεγαλόπνοες παραγωγές της χρονιάς που είχαν μονοπωλήσει το ενδιαφέρον, βρέθηκα την κατάλληλη στιγμή απέναντι σε μια ταινία ειλικρινή, με χαρακτήρες σύγχρονους και με χιούμορ ανεπιτήδευτο, η οποία έμοιαζε να μην ενδιαφέρεται καν να χαράξει με χρυσά γράμματα το όνομά της στην κινηματογραφική ιστορία. Το βράδυ όμως της Κυριακής, στην 97η απονομή των θρυλικών βραβείων, το ανεξάρτητο διαμάντι με μπάτζετ μόλις 6 εκατομμυρίων έκανε ακριβώς αυτό. Ο Σιν Μπέικερ σηκώθηκε τέσσερις φορές από τη θέση του για να ανέβει στη σκηνή (ο πρώτος σκηνοθέτης στην ιστορία των βραβείων που κερδίζει τέσσερα αγαλματίδια μόνο για μία ταινία σε μία απονομή). Το Anora του κατάφερε να κερδίσει πέντε από τα έξι Όσκαρ για τα οποία ήταν υποψήφιο, ανάμεσά τους και αυτό της καλύτερης ταινίας. Η μέχρι πρότινος άγνωστη πρωταγωνίστρια, η 25χρονη Μάικι Μάντισον, που ενσαρκώνει μια pole-dancer και σεξεργάτρια του Μπρούκλιν, κρατούσε το βραβείο του Α΄ γυναικείου ρόλου, τη στιγμή που λίγο πιο πέρα η Ντέμι Μουρ, φερόμενη ως μεγάλο φαβορί, προσπαθούσε να κρύψει τη νευρικότητά της.
Pretty woman, Σταχτοπούτα, Anora
Η ιστορία θα μπορούσε να είναι ένα ακόμη κινηματογραφικό παραμύθι, μια μοντέρνα Σταχτοπούτα (η πρωταγωνίστρια χαρακτηρίστηκε ως μια «Σταχτοπούτα των στριπ κλαμπ» από το New Yorker) και παράλληλα μία ακόμη εκδοχή του αμερικανικού ονείρου που τα underdogs βρίσκουν τον δρόμο τους για την επιτυχία. Στα χέρια του Μπέικερ όμως, μεταλλάσσεται σε κάτι διαφορετικό, όπως συνήθως συμβαίνει στις ταινίες του. Η Άνι, όπως συστήνεται, ή Ανόρα, όπως ονομάζεται κανονικά, παρουσιάζεται με φόντο τον απαστράπτοντα, υποφωτισμένο νυχτερινό κόσμο ενός στριπ κλαμπ στο οποίο εργάζεται. Όταν συναντά τον νεαρό γιο ενός Ρώσου ολιγάρχη, τον Βάνια, ο οποίος τη συμπαθεί ιδιαίτερα και ζητά αποκλειστικά τις υπηρεσίες της, τότε ένα φωτεινό παραθυράκι ανοίγει στο ανήλιο δωμάτιό της – αυτό που μοιράζεται με μια συγκάτοικο δίπλα στις ράγες του τρένου. Οι στιγμές που περνούν μαζί, τους οδηγούν μέχρι και το Λας Βέγκας, όπου το οργασμικό lifestyle δίνει τη θέση του σε έναν ξαφνικό γάμο και τελικά σε μια απότομη προσγείωση. Μέχρι το σημείο αυτό νομίζουμε πως το Anora θα είναι η ιστορία ενός ακόμη συμβατικού ή αντισυμβατικού ρομάντζου. Τα νέα όμως φτάνουν στη Ρωσία και οι γονείς του Βάνια κάνουν τα πάντα για να διαλύσουν αυτή την «ανορθόδοξη» σχέση. Η ταινία σταδιακά μεταλλάσσεται σε ένα εν πολλοίς ρωσόφωνο κρεσέντο ωμού χιούμορ, ηχηρών ερμηνειών, up-to-date υβρεολογίου και σκληρού ρεαλισμού. Στο πλαίσιο αυτό, οι ήρωες, που ατμίζουν σαν να μην υπάρχει αύριο, κάνουν πολύ σεξ, παίζουν βιντεογκέιμ και λένε «fuck» σε κάθε δεύτερη λέξη, δίνουν στην ιστορία μια απροσδόκητη αμεσότητα. Είναι το «Pretty woman της Gen Z», όπως γράφτηκε μαζικά.
Ο κεντρικός χαρακτήρας της Ανόρα δεν είναι ξένος στον Μπέικερ. Ο σκηνοθέτης, που εντυπωσίασε με το The Florida Project, είναι ο κινηματογραφιστής των ονείρων που ξεγλιστρούν μέσα από τα χέρια των ηρώων, των παραγκωνισμένων που ζουν σε κόσμους πλασμένους από νέον και fast food, που δουλεύουν απ’ το πρωί μέχρι το βράδυ παλεύοντας να βγάλουν το νοίκι τους, βρίσκοντας διέξοδο σε μικρές στιγμές παροδικής ευτυχίας, όπως ένα ξέγνοιαστο τσιγάρο κόντρα στον ήλιο του αμερικανικού νότου. Η ταινία του Tangerine (2015), που γυρίστηκε με ένα iPhone 5, ακολουθεί δύο τρανς άτομα από τον χώρο της σεξεργασίας. Πρόκειται για χαρακτήρες γνώριμους στη φιλμογραφία του, κάτι που έχει συχνά χαρακτηριστεί ως μια προσπάθεια να «αποβάλει το στίγμα». Στο Anora το σύμπαν της σεξεργασίας μεταφέρεται πιο ζωντανό από ποτέ. Τα γυρίσματα έγιναν σε αληθινά μέρη, γεμάτα κίνηση, σε μπαρ, στριπτιτζάδικα, εστιατόρια και ξενοδοχεία, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις ήταν μάλιστα ανοιχτά για τον κόσμο. Η πρώτη ύλη του κόσμου της ταινίας είναι αυτή της πραγματικότητας.
Τα γυρίσματα έγιναν σε αληθινά μέρη, γεμάτα κίνηση, σε μπαρ, στριπτιτζάδικα, εστιατόρια και ξενοδοχεία, τα οποία σε κάποιες περιπτώσεις ήταν μάλιστα ανοιχτά για τον κόσμο.
Υπήρξαν κι αυτοί που έσπευσαν να αμφισβητήσουν κατά πόσο το Anora συμβάλλει στην υποστήριξη των σεξεργατών. Η προσέγγιση του Μπέικερ θεωρήθηκε από ορισμένους αναχρονιστική, με απλουστευτικά στερεότυπα, και σχολιάστηκε ότι από όλες τις ταινίες του είναι αυτή που στερείται περισσότερο συναισθηματικής ζεστασιάς και τρυφερότητας απέναντι στους χαρακτήρες της. Υπάρχει μια σκηνή όπου η Άνι μένει μόνη με τους μπράβους της οικογένειας, οι οποίοι τελικά την απάγουν και την παίρνουν μαζί τους στην αναζήτηση του Βάνια. Εκεί εκτυλίσσεται μια παρατεταμένη σκηνή βίας. Καθώς τη δένουν και την πιέζουν πάνω σε έναν καναπέ, η Άνι ουρλιάζει «βιασμός!» προκαλώντας την αμηχανία των μπράβων. Η Κίνταλ Κάνινχαμ υπογραμμίζει στο Vox την κωμική απόδοση της σκηνής, κάτι που, όπως αναφέρει, την καθιστά άβολη στην παρακολούθηση. Σε μια κριτική για το Angel Food, ένα ονλάιν περιοδικό, διαβάζουμε την άποψη πως η συγκεκριμένη σκηνή υπονομεύει τη συστηματική βία που αντιμετωπίζουν οι σεξεργάτριες: «Ο φόβος της Άνι μετατρέπεται σε θηλυκή υστερία».
Ο ρόλος της Ρωσίας
Το πρωί της Δευτέρας, για πρώτη φορά μετά την εισβολή στην Ουκρανία, ένα θέμα για τα Όσκαρ προβλήθηκε στη ρωσική τηλεόραση. Ο λόγος προφανής. Οι Ρώσοι ηθοποιοί του Anora, ανάμεσά τους και ο υποψήφιος για Όσκαρ Β΄ ανδρικού ρόλου, Γιούρα Μπορίσοφ, είχαν λάβει διεθνή αναγνώριση, κάτι ιδιαίτερο αν αναλογιστεί κανείς τη μέχρι πρότινος απομόνωση της Ρωσίας από την πολιτιστική ζωή του δυτικού κόσμου. Ο ηθοποιός που υποδύεται έναν λιγομίλητο, ατσούμπαλο και ευαίσθητο Ρώσο μπόντιγκαρντ που «συνδέεται» τελικά με την Ανόρα, χαίρει αναγνώρισης τόσο στην Αμερική όσο και στην πατρίδα του.
Μέχρι την εισβολή στην Ουκρανία είχε πρωταγωνιστήσει σε στρατιωτικού περιεχομένου ταινίες που, σύμφωνα με τον Guardian, «ενίσχυαν το πατριωτικό αφήγημα του Κρεμλίνου» (ανάμεσά τους και μια βιογραφία του Μιχαήλ Καλάσνικοφ, δημιουργού του AK-47). Μετά την εισβολή άλλαξε το ρεπερτόριό του και απομακρύνθηκε από αυτού του είδους το περιεχόμενο. Σήμερα, στην πατρίδα του θεωρείται διεθνής σταρ, ενώ πολλοί πιστεύουν ότι έχει καταφέρει να μην μπει στην μπλακ λιστ, χωρίς ωστόσο να έχει πάρει ανοιχτά θέση για το ουκρανικό ζήτημα, όπως άλλοι συμπατριώτες συνάδελφοί του. «Πολλοί Ρώσοι είδαν την υποψηφιότητα του Μπορίσοφ ως απόδειξη ότι η χώρα έσπασε αυτό που περιγράφεται από επισήμους ως “πολιτιστικό τείχος” γύρω από τη Ρωσία από την εγκληματική Δύση», διαβάζουμε στους New York Times. Είναι φυσικά σαφές σε όποιον έχει παρακολουθήσει την ταινία πως δεν έχει ευδιάκριτο ούτε φιλορωσικό ούτε αντιρωσικό χαρακτήρα. Αυτό δεν εμπόδισε, ωστόσο, την πολύπλευρη ερμηνεία της. Από παράπονα Ρώσων σχολιαστών που ανησυχούν ότι ο θόρυβος γύρω από την ταινία δείχνει πως οι Ρώσοι αναζητούν πάντα επιβεβαίωση από τη Δύση μέχρι αναφορές φιλοουκρανών ακτιβιστών, οι οποίοι θεώρησαν ότι η αποθέωση μιας ταινίας που επικεντρώνεται σε Ρώσους ολιγάρχες και γκάνγκστερ είναι εκτός τόπου και χρόνου, τη στιγμή που η χώρα τους μάχεται ενάντια στη ρωσική επιθετικότητα. «Αυτή τη δύσκολη στιγμή δεν υπάρχει ουδέτερος ηθοποιός και απολιτίκ ταινία – ακόμα κι αν και τα δύο είναι εξαιρετικά», γράφει ο Μάικιλ Ίντοβ κλείνοντας το άρθρο του στους New York Times λίγο πριν από την τελετή, υποστηρίζοντας ότι, όσο κι αν του άρεσε η ταινία, ελπίζει να μην κερδίσει τα Όσκαρ.
Ένα νέο αστέρι γεννιέται
Μπορεί μετά την πρεμιέρα της ταινίας στο Φεστιβάλ των Καννών η Μάικι Μάντισον να βαφτίστηκε ως το απόλυτο ανερχόμενο αστέρι, πολύ λίγοι όμως από τους θεατές που παρακολουθούσαν το 2019 το Κάποτε στο… Χόλιγουντ του Ταραντίνο, στο οποίο συμμετέχει, είχαν προβλέψει ότι πέντε χρόνια αργότερα θα κέρδιζε το Όσκαρ Α΄ γυναικείου ρόλου. Αυτός που την πρόσεξε τότε ήταν ο Μπέικερ, που εντυπωσιάστηκε από τις ικανότητές της και αποφάσισε πως η νεαρή ηθοποιός ήταν ιδανική για να πρωταγωνιστήσει στην επόμενη ταινία του. Τη συμβουλευόταν μάλιστα για να τελειοποιήσει το σενάριο πάνω της, και η εμπιστοσύνη που εκείνη απέκτησε προς το πρόσωπό του ήταν τέτοια που, όπως δήλωσε στο Variety, αρνήθηκε να συνεργαστεί με έναν «intimacy coordinator» (ρυθμιστή οικειότητας) για τις σκηνές που περιλάμβαναν σεξ και είπε πως τις αντιμετώπισε ως ηθοποιός, θεωρώντας ότι ήταν απλώς η δουλειά της. Πρόκειται για μια πρακτική που τα τελευταία 15 χρόνια έχει παγιωθεί από πολλές εταιρείες που χρησιμοποιούν ειδικούς στις κινήσεις και στην ψυχική υγεία κατά τη διάρκεια των σεξουαλικών σκηνών για την ασφαλή κινηματογράφησή τους. Οι δηλώσεις της στο Variety προκάλεσαν αντιδράσεις στο διαδίκτυο, από κάποιους που θεώρησαν ότι υποτιμούσε τη σημασία των ρυθμιστών οικειότητας ή τη σοβαρότητα του ζητήματος.
Πολλοί Ουκρανοί σχολίασαν ότι η αποθέωση μιας ταινίας που επικεντρώνεται σε Ρώσους ολιγάρχες και γκάνγκστερ είναι εκτός τόπου και χρόνου.
Για να υποδυθεί τον ρόλο της ζωής της, η 25χρονη ηθοποιός στρώθηκε στη δουλειά. Μελέτησε ημερολόγια σεξεργατών, παρακολούθησε ντοκιμαντέρ, επισκέφθηκε στριπ κλαμπ στη Νέα Υόρκη και στο Λος Άντζελες, όπου παρατήρησε τις κινήσεις των στρίπερ, ενώ δέχτηκε και δύο lap dances. Μετακόμισε για έναν μήνα πριν από τα γυρίσματα στο Μπρούκλιν, για να εξοικειωθεί με την τοπική προφορά και να εξερευνήσει την περιοχή. Όπως δήλωσε στη συνέντευξή της στους New York Times, έκλαψε μετά το πρώτο μάθημα ρωσικών για να προετοιμαστεί για τον ρόλο. Για ένα μεγάλο κομμάτι της ταινίας την παρακολουθούμε να δαγκώνει, να αντιδρά έντονα σε όποιον της συμπεριφέρεται άσχημα, να επιδεικνύει τόσο μια γλυκιά όσο και μια αμυντική πλευρά του χαρακτήρα της, που εναλλάσσεται ανάλογα με το πώς της συμπεριφέρονται οι άνθρωποι γύρω της. Μέχρι το σημείο που η απελπισία της δεν μπορεί πια να κρυφτεί. Το όνειρο ενός ακόμη χαρακτήρα του Μπέικερ γίνεται θρύψαλα και αποτυπώνεται με μια σκιά στο βλέμμα της. Είναι η εκπρόσωπος ενός κόσμου αθέατου, μια ηρωίδα που αγωνίζεται καθημερινά για την επιβίωσή της, τη στιγμή που βαφτισμένοι από τα γεννοφάσκια τους κροίσοι κάνουν πλάκα με τους ανθρώπους για να ψυχαγωγηθούν. Ένα λαβωμένο σκυλί που γαβγίζει και δαγκώνει μέχρι την τελευταία σκηνή· την κορυφαία της ταινίας. Μέσα σε ένα αμάξι, όταν όλα έχουν τελειώσει, η Ανόρα αφήνει τελικά τα δάκρυά της να επουλώσουν τις πληγές της. Για εκείνη, το αμερικανικό όνειρο είναι μια απάτη. Για τη Μάντισον πάλι, τα πράγματα είναι διαφορετικά.
