Είναι αλήθεια ότι κάποια κατοικίδια, σκυλιά, γάτες και πτηνά, μπορούν να προαισθανθούν τους σεισμούς μερικά λεπτά πριν από εμάς. Οι ερευνητές δεν μπορούν να πουν με βεβαιότητα γιατί. Ίσως να αντιλαμβάνονται τις μικρές, προσεισμικές δονήσεις, καθώς βρίσκονται πιο κοντά στο έδαφος (και διαθέτουν τέσσερις γυμνούς αισθητήρες αντί για δύο πέλματα μονωμένα με χοντρές, λαστιχένιες σόλες). Ίσως να καταλαβαίνουν τις αδιόρατες μεταβολές στα ηλεκτρικά ή μαγνητικά πεδία της Γης που προκύπτουν από τις πιέσεις που ασκούνται στον φλοιό του πλανήτη κατά τις πρώτες φάσεις εκδήλωσης ενός σεισμικού γεγονότος. Για την επιστήμη όμως η απλή παρατήρηση δεν συνιστά απόδειξη, εφόσον δεν συνοδεύεται από εργαστηριακή επαλήθευση.
Και αυτή η επαλήθευση επιχειρήθηκε πολλές φορές στο παρελθόν. Αν ανατρέξετε στα αρχεία της υπηρεσίας γεωλογικών ερευνών των ΗΠΑ, θα δείτε ότι ανάλογα πειράματα έχουν χρηματοδοτηθεί από τη δεκαετία του ’70 κιόλας (όπως αυτό με τα τρωκτικά στο εργαστήριο της Νότιας Καλιφόρνια) με πολύ φτωχά αποτελέσματα.
Το 2000, μάλιστα, ο σεισμολόγος Γιόζεφ Κίρσβινκ δημοσίευσε μια έρευνα που κατέγραφε την ενστικτώδη αντίδραση των άγριων ζώων να εγκαταλείπουν μαζικά μια περιοχή λίγο πριν ξεσπάσει ένας μεγάλος σεισμός. Η έρευνά του θεωρήθηκε ατελής, καθώς σε παρόμοιες περιπτώσεις μεγάλων σεισμών άλλα ζώα δεν παρουσίασαν τέτοια συμπεριφορά ή καν ανησυχία.
Η πιο γνωστή περίπτωση επιστήμονα που πιστεύει ότι το πεδίο της έρευνας είναι ακόμη ανοιχτό είναι αυτή του δρος Φρίντμαν Φρόιντ, κυρίως γνωστού από τη δουλειά του στο πρόγραμμα SETI (για την αναζήτηση εξωγήινων, νοημόνων όντων). Ο Φρόιντ είναι βέβαιος πως η μαζική φυγή ζώων από μια περιοχή σχετίζεται αιτιακά με την εκδήλωση ενός φονικού σεισμού. Το 2015 δημοσίευσε μια μελέτη που ανέλυε το φαινόμενο στο καταφύγιο ζώων Γιανατσάγκα του Περού και τον σεισμό των 7 Ρίχτερ που συγκλόνισε τη χώρα τέσσερα χρόνια νωρίτερα. Ωστόσο, ούτε αυτός κατάφερε να αιτιολογήσει γιατί παρόμοιες περιπτώσεις δεν προκάλεσαν την ίδια αντίδραση σε άλλες περιοχές με σεισμούς παραπλήσιας ή και μεγαλύτερης έντασης.
Για το Ινστιτούτο Σμιθσόνιαν, το διάσημο ίδρυμα, που μετράει ήδη 180 χρόνια ζωής, η απάντηση είναι μάλλον απλή: Η απρόβλεπτη και σαρωτική φύση των σεισμών δημιουργεί δικαιολογημένα προσδοκίες για μια «μαγική» λύση – δεν θα ήταν σπουδαίο να είχαμε στο σπίτι μας ένα ζωντανό σύστημα έγκαιρης προειδοποίησης που θα έσωζε χιλιάδες ζωές, αντί να ξοδεύουμε εκατομμύρια στην ανάπτυξη συστημάτων με πενιχρά, έως τώρα, αποτελέσματα;
Η απάντηση είναι φυσικά θετική. Όμως, στην καλύτερη περίπτωση κάποια ζώα αντιδρούν λίγο νωρίτερα σε ένα ερέθισμα, επειδή οι αισθητηριακές τους ικανότητες είναι διαφορετικές από τις δικές μας. Δεν μπορούν να κάνουν πρόγνωση. Για την ώρα τουλάχιστον, φαίνεται ότι ο σεισμός θα παραμείνει μια από τις πιο δυσάρεστες εκπλήξεις της μητέρας φύσης.
