Στην συλλογή «Από το τοπικό στο παγκόσμιο» (εκδ. Διόπτρα) εμπεριέχονται ιστορίες από δώδεκα συγγραφείς που κινούνται ανάμεσα στο ντόπιο και το ξένο επιβεβαιώνοντας μια τάση που τους θέλει να έχουν το βλέμμα εντός αλλά και εκτός συνόρων. Σκιαγραφώ, λοιπόν, στο μυαλό μου τις ηρωίδες και τους ήρωες των διηγημάτων της ανθολογίας, η οποία κυκλοφόρησε την προηγούμενη εβδομάδα.
Για αρχή, φαντάζομαι το μπούχτισμα της ηρωίδας του Μιχάλη Μαλανδράκη, στο διήγημα «Πιο σημαντικός από τη Ρώμη», η οποία αποφάσισε να αποδράσει δυναμικά και παροδικά από την κουραστική καθημερινότητα της Αθήνας. «Την προηγούμενη Τρίτη ήμουν σαράντα λεπτά κολλημένη στο 550. Λόγω της επίσκεψης Ερντογάν, είχαν κλείσει όλοι οι δρόμοι στο κέντρο. Σαράντα λεπτά, με το κεφάλι μου πάνω στο παράθυρο. Όταν γύρισα σπίτι, είπα δεν θα συνεχιστεί όλο αυτό», είπε και πήρε το αεροπλάνο για την Αιώνια Πόλη.
Στη συνέχεια, έχω περιέργεια να μάθω τους στίχους από το νανούρισμα της ηρωίδας του Χρήστου Κυθρεώτη, στο διήγημα «Οι άλλες λέξεις». Η Ναντίνα χρησιμοποιεί ένα (μάλλον) βαλκανικό τραγουδάκι, για να νανουρίσει το παιδάκι που προσέχει, αλλά οι γονείς του βλέπουν πως το επαναλαμβάνει μιμητικά και ανησυχούν μήπως εμποδίσει την προσπάθειά του να μάθει ελληνικά, δίχως να φανούν ξενοφοβικοί. Το μυστήριο του νανουρίσματος και του πώς ο ξένος λόγος εισχωρεί στον εγκέφαλο ενός ατόμου σε προσχολική ηλικία κρατάει γερά.
Ύστερα, κάθομαι στα άβολα καθίσματα ενός Flixbus στην Ευρώπη, πίσω από τις ηρωίδες της Κατερίνας Λάκκα στο διήγημα «Without People You’re Nothing». Ανακαλύπτουν την ήπειρο μέσα από τα κλαμπ της Βρετανίας, όπου τραγουδούν Παντελίδη πάνω στις ροκ βρετανίλες, ψαχουλεύουν στα ράφια της αλυσίδας του Primark, φαντάζονται την ζωή «έξω», όση ώρα ξοδεύουν τα μεροκάματά τους σε αυτό το ταξίδι ενδοσκόπησης, όπου αναλογίζονται πώς η τυχαιότητα του σύμπαντος τις τοποθέτησε στο ανεπτυγμένο κομμάτι του δυτικού πολιτισμού.
Σκέφτομαι μήπως κάνω στην πράξη το πείραμα του Χάρη Καλαϊτζίδη στα Εξάρχεια, όπως και ο Έλληνας αφηγητής στις «Ανήμερες Αμερικές», να υποδυθώ πως είμαι ξένος και να σκάσω σε ένα τουρ στα Εξάρχεια απ’ αυτά που προορίζονται για «Ελβετούς backpackers, airbnbήδες Γερμανούς», αλλά όχι για τους ξένους που δεν έλαβαν πρόσκληση, όπως «ο Σύριος που μας ζήτησε ψιλά στη Ναυαρίνου».
Αντ’ αυτού, προσπαθώ με κόπο να πιάσω κουβέντα με τους υπόλοιπους digital nomads και ντόπιους που εμφανίζονται σε έναν χώρο εργασίας στην Ολλανδία, όπως και ο πρωταγωνιστής της «Ιθαγένειας» του Γιάννη Μπαλαμπανίδη που δεν μπορεί να χαλιναγωγήσει το μεσογειακό του ταμπεραμέντο και αφαιρείται συχνά από τη δουλειά του, προκειμένου να περιγράψει όλους τους τύπους των Ευρωπαίων και μη που συχνάζουν εκεί: τα ρούχα τους, τις κουβέντες τους, τα ιταλικά σκευάσματα που κοστολογούνται πανάκριβα στην καντίνα της ολλανδικής επιχείρησης.
Ο πλανήτης μας σαν ένα μεγάλο χωριό
Σε επιμέλεια του Γιώργου Ν. Περαντωνάκη, Δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας και κριτικού, η ανθολογία διηγημάτων απαρτίζεται από δώδεκα κείμενα Ελλήνων και Ελληνίδων συγγραφέων, τα οποία τοποθετήθηκαν αλφαβητικά στην έκδοση. Εκτός από τα παραπάνω ονόματα, συναντάμε και τη Μαίρη Καλανδαρίδου, την Τατιάνα Κίρχοφ, τον Ηλία Μπιστόλα, τον Νικήτα Παπακώστα, τον Άκη Παπαντώνη, τον Κώστα Περούλη και την Ελένη Στελλάτου.
Η ιδέα της έκδοσης είναι φρέσκια και ακολουθεί τη δυναμική της εποχής. Τα κείμενα μπαίνουν σε ένα πολιτισμικό χωνευτήρι, όπου υπάρχουν τρανταχτές διαφορές με το «εκτός συνόρων», αλλά και αναπάντεχες ομοιότητες με το «εντός συνόρων». Οι ήρωες είναι κομμάτι ενός διεθνοποιημένου παζλ, όπου τα σύνορα είναι εύκολα προσπελάσιμα. Χρησιμοποιούν μια lingua franca που αποτελείται από αργκό φράσεις που μπορούν να γίνουν εύκολα αντιληπτές παντού, αντιλαμβάνονται τη γλώσσα ως ζωντανό οργανισμό. Κάνουν blend-in με αλλοεθνείς. Με το πού αλλάζουν γλώσσα, αλλάζουν και χαρακτήρα. Είναι ντόπιοι και ταυτόχρονα ξένοι. Glocals. Άλλωστε, αυτό το υβρίδιο είναι μια νέα μορφή κοσμοπολιτισμού.
Σίγουρα, οι αναγνώστες και οι αναγνώστριες που αντιλαμβάνονται τον πλανήτη ως ένα μεγάλο χωριό, με τα ταξίδια τους να έχουν έναν χαρακτήρα περιδιάβασης, αποκτώντας εμπειρίες, αντλώντας εικόνες, εξερευνώντας την ευκολία του one night stand στο εξωτερικό μέσα από εφαρμογές γνωριμίας και συγκρίνοντας καταστάσεις και συμπεριφορές, θα βρουν τον εαυτό τους σε κάποια ιστορία. Σε κάθε περίπτωση, η έκδοση όντως επιβεβαιώνει μια τάση των συγγραφέων της πρόσφατης φουρνιάς να έχουν στραμμένο το λογοτεχνικό τους βλέμμα τόσο στον γενέθλιο τόπο τους, όσο και στο έξω. Ευτύχημα.
