Δεν θυμάμαι πιο παγωμένη Τσικνοπέμπτη από τη φετινή. Ίσως να υπήρξε στην Θεσσαλονίκη, όπου αυτή η Πέμπτη έχει μετατραπεί σε μια πανηγυρική αργία, με το επίκεντρο της γιορτής να στήνεται στην Βασιλέως Ηρακλείου, κάθετη της Αριστοτέλους, μπροστά από το ψητοπωλείο «Βομβίδια». Βέβαια, μπροστά στην κοσμοσυρροή, στον ασταμάτητο χορό και στο τσίπουρο που έρεε άφθονο στα πλαστικά ποτήρια, ποιος να νιώσει κρύο;
Στην Αθήνα η Τσικνοπέμπτη δεν είναι αργία. Άλλα ήθη, άλλα έθιμα, διαφορετική καθημερινότητα. Καθώς κατέβαινα την οδό Δρυόπων στα Πετράλωνα, άκουσα έναν επιχειρηματία να γκρινιάζει μεταξύ σοβαρού και αστείου στους ανθρώπους των γειτονικών μαγαζιών. Πιο κάτω, στον σταθμό, οι εστιάτορες της οδού Θεσσαλονίκης ξεκίνησαν να στήνουν τις ψησταριές τους στη μία το μεσημέρι. Η μυρωδιά από το φρεσκοαναμμένο κάρβουνο έσπαγε τις μύτες των επιβατών του Ηλεκτρικού. Ως εκεί, όμως. Φαντάζομαι ότι στις δυτικές συνοικίες της Αττικής και στον Πειραιά, η Τσικνοπέμπτη είχε πιο πανηγυρικό χαρακτήρα.
Παρ’ όλα αυτά, είχαν ανακοινωθεί κάποιες εκδηλώσεις, όπως το γλέντι που έστησαν τα σχήματα παραδοσιακής μουσικής Γκιντίκι και ΚώΓιαMan στην πλατεία Κοτζιά. Βγαίνοντας έξω από τον σταθμό της Ομόνοιας, αργόσυρτοι ηπειρώτικοι ήχοι από κλαρίνα έφταναν στα αυτιά. Η Αθηνάς ήταν έρημη, το ίδιο και η Αιόλου από πεζούς. Είναι που το κρύο αποθαρρύνει οποιαδήποτε έξοδο, πόσω μάλλον ένα βράδυ σε μια μεγάλη και άδεια πλατεία. Ωστόσο, υπάρχει και αυτή η απείθαρχη φυλή των Αθηναίων που, σαν Γαλάτες, αψηφούν το κρύο, φορούν μαντίλια, γάντια και κασκόλια και ακολουθούν τα βήματα ενός κυκλικού χορού για να ζεσταθούν.
Οι ρίζες κάνουν θόρυβο
Το κοινό απαρτίζεται κυρίως από άτομα της Γενιάς Ζ. Κάποιοι ανήκουν στην ομάδα των μιλένιαλς, αλλά υπάρχουν και αυτοί που μόλις σχόλασαν από τη δουλειά και σταμάτησαν στην πλατεία για να πάρουν μια αύρα από το γλέντι. Όσο για τους τουρίστες, είναι ελάχιστοι. Κοιτούν απορημένοι, προσπαθώντας να συνειδητοποιήσουν τι συμβαίνει γύρω τους, τι είναι αυτή η μουσική και πώς πρέπει να γίνουν μέρος της. Για το τελευταίο, δεν χρειάζεται ιδιαίτερη προσπάθεια. Μερικοί τους αρπάζουν από το χέρι και τους τραβούν στον κύκλο. Αν είναι τυχεροί, θα τους μάθουν και τα βήματα.
Το συγκρότημα μεταβαίνει σε πιο μακεδονίτικους ήχους. Όλο και περισσότερα παιδιά παίρνουν θάρρος και χώνονται μέσα στον κύκλο που έχει σχηματιστεί μπροστά από τη σκηνή. Ο κύκλος μεγαλώνει τόσο πολύ που τελικά σπάει σε τρία μέρη. Ανεξαιρέτως μουσικής, όλοι χορεύουν έναν τύπο Καλαματιανού. Τρια βήματα μπροστά και τρία βήματα πίσω. Δεν υπάρχουν κανόνες εδώ. Κάποιοι άλλοι λικνιζονται στον ρυθμό της μουσικής. Διονυσιάζονται με τον τρόπο τους.
«Κανείς δεν έρχεται εδώ για να χορέψει σωστά, αλλά για να ακούσει αυτούς τους ήχους που έχει συνδέσει με τις ρίζες του», λέει η Ευσταθία Κ., η οποία μεγάλωσε σε ορεινό χωριό της Πέλλας. «Είναι δύσκολο να τις κρατήσουμε και στην Αθήνα, επομένως, όταν γίνονται τέτοιες εκδηλώσεις, πηγαίνω μαζί με την παρέα μου». Μετά τα μακεδονίτικα και τα νησιώτικα, η φωνή του σχήματος ανακοινώνει πως «τώρα ας ανεβούμε λίγο στα βουνά». Μια μικρή δυσφορία υπάρχει στην ατμόσφαιρα, ο φροντμαν όμως διορθώνει. «Τελικά, δεν θα ανέβουμε στα βουνά! Θα μείνουμε σε κάτι κλασικό». Οι μουσικοί επανακουρδίζουν τις χορδές των οργάνων τους, καθώς το κρύο τα απορρυθμίζει, και οι νότες απ’ το «Μήλο μου κοκκινο» δίνουν ξανά το έναυσμα για χορό.
Κάποιοι έχουν τις τσάντες τους στην πλάτη, κάποιοι άλλοι από μπροστά, κάποιοι κρατούν το πλαστικό ποτήρι στα δόντια τους, αλλά χοροπηδούν τόσο πολύ που το περιεχόμενό τους πέφτει πάνω στο μπουφάν. Ο τραγουδιστής εισάγει κάποια νεωτερικά στοιχεία στο τραγούδι, όπως ξένα επιφωνήματα και ερωτηματικά μόρια στα ιταλικά, που κάνουν τον κόσμο να χαμογελάει. «Νομίζω ότι η παραδοσιακή μουσική είναι ένας τρόπος να έρθουν οι άνθρωποι κοντά», λέει η Έλενα Χ. που κατάγεται από τη Νάξο. «Στις εξόδους στην Αθήνα παρατηρώ ότι υπάρχει πάντοτε μια απόσταση, ο κόσμος δεν χορεύει πολύ. Όταν όμως ακούγεται το βιολί ή το κλαρίνο, κάτι άλλάζει. Δεν μπορώ να το εξηγήσω. Μάλλον μιλούν οι ρίζες», καταλήγει.
