Δείτε ένα σενάριο από το μέλλον: Είστε στο ταμείο του σούπερ μάρκετ και στέκεστε αποσβολωμένοι καθώς το σύστημα σας αποτρέπει να αγοράσετε μια σοκολάτα. Η οθόνη σάς ενημερώνει ότι, βάσει του προφίλ της υγείας σας, ένας αλγόριθμος έχει κρίνει –για το καλό σας– ότι προβλέπεται στο μέλλον να αναπτύξετε διαβήτη, επομένως η κατανάλωση του συγκεκριμένου προϊόντος μπορεί να επισπεύσει την εμφάνιση της ασθένειας.
Θα πρέπει να γνωρίζετε ότι αυτή η εικόνα δεν ανήκει στη σφαίρα της επιστημονικής φαντασίας. Λόγω της προόδου της τεχνητής νοημοσύνης, σήμερα όλο και περισσότεροι επιχειρηματίες στρέφουν το ενδιαφέρον τους σε παρόμοιες εφαρμογές «προβλεπτικής αναλυτικής», οι οποίες, όπως το λέει και το όνομά τους, υπολογίζουν τις πιθανότητες μελλοντικών γεγονότων ζωής. Στο παράδειγμά μας, χρειάζεται απλώς μια απόφαση και μια διαλειτουργικότητα –η εφαρμογή να συνδεθεί με τη βάση δεδομένων του σούπερ μάρκετ– και η υπηρεσία είναι έτοιμη.
Στη χώρα μας υπάρχει μια ανεξάρτητη αρχή, η Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής, η οποία ασχολείται αποκλειστικά με ζητήματα αυτού του τύπου. Γνωμοδοτεί, προτείνει και προειδοποιεί. Πρόσφατα, παρουσίασε από κοινού με την αντίστοιχη Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής της Κύπρου μια γνώμη για την «ηθική της προβλεπτικής αναλυτικής στην υγεία». Αμφότεροι οι επικεφαλής των Αρχών, ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Επιτροπής, κ. Χαράλαμπος Τσέκερης, και ο πρόεδρος της Κυπριακής Επιτροπής, κ. Κωνσταντίνος Φελλάς, επισήμαναν τα οφέλη, αλλά τόνισαν και τους κινδύνους αυτής της πτυχής της ΤΝ.
Πρώτα απ’ όλα, σύμφωνα με την έκθεση των δύο επιτροπών, θα πρέπει να συσταθεί μια εθνική αρχή ΤΝ, η οποία θα ελέγχει συνολικά το πεδίο, φέρνοντας στο τραπέζι όλους τους εμπλεκομένους. Ανάμεσα στις προτάσεις συγκαταλέγεται η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας, η ενημέρωση των ασθενών και η απαίτηση για διαφάνεια και επεξηγηματικότητα των αποφάσεων της προβλεπτικής αναλυτικής ιατρικής.
Στον ευαίσθητο τομέα της υγείας, η προβλεπτική ΤΝ θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί για την έγκαιρη διάγνωση και πρόληψη εντός σαφώς καθορισμένων πλαισίων, με τον άνθρωπο πάντα μέσα στον βρόχο ανατροφοδότησης. Έτσι κι αλλιώς, η πρόγνωση δεν μπορεί ποτέ να είναι ακριβής, καθώς η πραγματικότητα είναι άναρχη και απειροστή, όπως έλεγε ένας σοφός δάσκαλος. Έπειτα, παρ όλη την εξέλιξή της, η ΤΝ έχει ήδη αποτύχει οικτρά στην πρόβλεψη ενός τεράστιου γεγονότος: την πανδημία. Τέλος, λαμβάνουμε υπόψη μας και δύο σοβαρούς ερευνητές του Πανεπιστημίου Πρίνστον, τον Άρβιντ Ναραϊάναν και τον Σαγιάς Καπούρ, οι οποίοι λένε ότι οι πιο πολλές από τις εφαρμογές προβλεπτικής ΤΝ είναι απλώς «snake oil», δηλαδή «φούμαρα».
