Η Λουντμίλα Ουλίτσκαγια είχε έτοιμη μια βαλίτσα στο σπίτι της στη Μόσχα μετά την εισβολή στην Ουκρανία, έφυγε βιαστικά για το Βερολίνο και έκτοτε ζει μακριά από τη χώρα της, όπως οι απαγορευμένοι συγγραφείς που θαύμαζε μεγαλώνοντας στα σοβιετικά χρόνια. Είναι 81 ετών. Σπούδασε βιολογία, ασχολήθηκε με το θέατρο, το σινεμά και, τελικά, τη λογοτεχνία, αποτελώντας ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα late bloomer για τα γράμματα της εποχής μας. Για τη Ρωσία αποτελεί πλέον «ξένο πράκτορα», την ώρα που το όνομά της βρίσκεται σταθερά στις λίστες των πιθανών νομπελιστών.
Το θηριώδες Πράσινο αντίσκηνο (εκδ. Καστανιώτη), που διαβάστηκε πολύ προ ετών, όπως και άλλα μυθιστορήματά της (λίγα εκ των οποίων έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά), μεταφέρουν συνήθως στον σημερινό αναγνώστη τη ζωή στα χρόνια της ΕΣΣΔ. «Οι πολιτικοί λένε ψέματα, οι ιστορικοί ενίοτε ξαναγράφουν την Ιστορία σύμφωνα με την επιθυμία όσων βρίσκονται στην εξουσία, αλλά οι συγγραφείς είναι οι αυθεντικοί μάρτυρες της εποχής τους. Οι πιο αξιόπιστες πληροφορίες βρίσκονται στη λογοτεχνία», σχολίασε σε συνέντευξή της στη Le Monde. Μια πολύ ενδιαφέρουσα άποψη για τη σχέση της μυθοπλασίας με την Ιστορία και της κειμενικής πραγματικότητας με την «αληθινή» ζωή.
Διαβάζω αυτές τις μέρες τα διηγήματα της πιο πρόσφατης συλλογής της, Στο σώμα της ψυχής (εκδ. Άγρα), στα οποία αποτυπώνεται ως επί το πλείστον η αγωνία του τέλους. Στο καλύτερο και πιο χαρακτηριστικό απ’ όλα, Η Αλίσα ψωνίζει θάνατο, η ηρωίδα αναζητά έναν τρόπο για να πεθάνει ήρεμη όταν θα νιώσει ότι αυτό πρέπει να κάνει. Μια μοντέρνα τσεχοφική ιστορία για το μεγάλο ανθρώπινο δράμα.
Σε όλα τα διηγήματα υπάρχει κάτι οριακό, ενίοτε αναπάντεχο, μια ανησυχία και ένα μυστήριο χιούμορ. Εκτός από το προαναφερθέν, ξεχωρίζω και το τελευταίο διήγημα της συλλογής, Σερπαντίνα, στο οποίο μια εξηντάχρονη βιβλιοθηκάριος που μαθαίνει υπολογιστές στο πέρασμα της νέας χιλιετίας αρχίζει να ξεχνάει λέξεις. Στη θέση τους μένει «μια τρύπα… ένας λευκός λεκές». Η απώλεια της μνήμης, ακόμα κι αν το εξετάσουμε μεταφορικά, είναι ένα τεράστιο ζητούμενο για την Ουλίτσκαγια. Και για όλους, προφανώς. Η συλλογή είναι ήσυχη, διακριτική, λιγότερο φιλόδοξη από τα μεγάλα της μυθιστορήματα, αλλά συνεπέστατη στον στόχο της καλής λογοτεχνίας.
Η συλλογή διηγημάτων «Στο σώμα της ψυχής» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα, σε μετάφραση Αλεξάνδρας Ιωαννίδου.
