Επισκέπτεστε μια ιστοσελίδα και συναντάτε μια πολύ ελκυστική προσφορά. Ένα πολύ ακριβό ρούχο σάς προσφέρεται με έκπτωση 70%! Υπό κανονικές συνθήκες, ο έγκεφαλός σας θα έβλεπε τα λεγόμενα red flags, αλλά τώρα έχει εμφανιστεί στην οθόνη σας ένα ρολόι που μετρά αντίστροφα. Αν δεν προβείτε στην αγορά στα επόμενα λεπτά, θα χάσετε αυτή τη μοναδική στα χρονικά ευκαιρία. Μόλις κάνετε το λάθος να δώσετε τα στοιχεία της πιστωτικής σας κάρτας, έχετε πέσει κιόλας σε μια παγίδα όπου πέφτουν χιλιάδες άλλοι καθημερινά, ανακαλύπτοντας αργά είτε ότι τα προϊόντα που αγόρασαν είναι πλαστά είτε ότι δεν θα φτάσουν ποτέ στα χέρια τους. Γίνατε κι εσείς ένα από τα αναρίθμητα θύματα ενός «σκοτεινού μοτίβου».
Τα dark patterns είναι τεχνικές online χειραγώγησης που εκμεταλλεύονται μια σειρά αδυναμιών των ατελών εγκεφάλων μας. Η αντίστροφη μέτρηση αξιοποιεί τεχνηέντως την τάση μας να μη θέλουμε να χάσουμε κάτι που ήδη μας προσφέρεται, μια έκπτωση εν προκειμένω, παρά να ελπίσουμε σε κάποιον ευνοϊκότερο μελλοντικό διακανονισμό. Βιαζόμαστε να κατοχυρώσουμε μια θέση που μας παρουσιάζεται ως προνομιούχα, χωρίς να βεβαιωθούμε αν η θέση αυτή είναι όντως αυτό που υπόσχεται. Οι μεσίτες χρησιμοποιούν επιτυχημένα αυτή την τακτική εδώ και δεκαετίες.
Το εντυπωσιακό είναι ότι τα τελευταία χρόνια στο ίντερνετ οι πρακτικές αυτές υιοθετούνται σχεδόν από τους πάντες. Σύμφωνα με μια έρευνα που έκανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πριν από δύο χρόνια, το 97% των ιστοσελίδων και των εφαρμογών που χρησιμοποιούν οι καταναλωτές στην Ευρωπαϊκή Ένωση περιέχει τουλάχιστον ένα «σκοτεινό μοτίβο». Αυτό σημαίνει ότι ακόμα και ιστοσελίδες και εφαρμογές υπεράνω υποψίας χρησιμοποιούν τεχνικές οι οποίες κατευθύνουν τους χρήστες σε πράξεις που δεν θα επέλεγαν αν τους δινόταν ο χρόνος, η επιλογή και το σωστό πλαίσιο. Πολλές φορές, οι διαχειριστές έχουν προεπιλέξει κάποια πεδία, άλλες φορές μπερδεύουν τον χρήστη ή κάνουν περίπλοκες τις διαδικασίες για να τον οδηγήσουν στο σημείο που θέλουν. Αρχικά, λοιπόν, για να μη βρεθείτε στη θέση του θύματος, θα πρέπει να είστε υποψιασμένοι. Το πιο πιθανό είναι να έχετε ήδη πέσει στα δίχτυα μιας τέτοιας παγίδας.
Υπάρχουν εργαλεία, url checkers, τα οποία μπορούν να ενημερώσουν τον καθένα αν μια διεύθυνση οδηγεί σε ξεκάθαρη απάτη, αλλά τα σκοτεινά μοτίβα των αξιοσέβαστων ιστοσελίδων και εφαρμογών δεν είναι ορατά στις μηχανές. Δεν βλέπουν δηλαδή ότι μια δημοφιλέστατη υπηρεσία κάνει τρομερά περίπλοκη τη διαδικασία ακύρωσης της συνδρομής σας ή ότι μια άλλη εταιρεία σάς ενημερώνει ότι υπάρχει «μόλις ένα διαθέσιμο κομμάτι στο στοκ». Επομένως, η συμβουλή είναι απλή. Πριν αγοράσετε οτιδήποτε online, βεβαιωθείτε ότι έχετε διπλοτσεκάρει την εταιρεία. Αν έχετε την παραμικρή υποψία, μη δώσετε στοιχεία πιστωτικής κάρτας ή κάρτας αναλήψεων. Προτιμήστε κάποια προπληρωμένη ή μια υπηρεσία σαν το PayPal. Κυρίως, μη βιαστείτε. Το μεγαλύτερο όπλο σας εδώ είναι ο χρόνος σας. Χρησιμοποιήστε τον σοφά.
