Η εικονική πραγματικότητα είναι ίσως ο πιο γρήγορος, ο πιο βιωματικός, ο πιο αισθαντικός τρόπος να πιάσεις το πνεύμα άλλων καιρών, πραγματικοτήτων του παρελθόντος που η τεχνολογία αναπαράγει τρισδιάστατα με ανατριχιαστική πιστότητα. Και τελικά η ύλη του χθες γίνεται ένα ζωντανό, πυκνό, εύγλωττο τώρα.
Αλλά ας δούμε πρώτα για τι μιλάμε. 1924. Φθινόπωρο. Στην περιοχή που τη λένε «Αλυσίδα», γιατί τη διασχίζει το «θεριό», ο πρώτος προαστιακός της Αττικής και κάθε φορά ο δρόμος κλείνει με μια χοντρή αλυσίδα, σε μια ήσυχη αθηναϊκή εξοχή με ελαιώνες, οπωρώνες, πατατοφυτείες, λαχανοκαλλιέργειες και λίγες εξοχικές επαύλεις, ορθώνεται, σε μια έκταση 25 στρεμμάτων, ένα υπερμοντέρνο κτίριο, η πρώτη πτέρυγα του Collège du Sacré Cœur των Μαριανών Αδελφών, του Λεοντείου Λυκείου Πατησίων. Είναι παράρτημα του Λεοντείου Λυκείου της οδού Σίνα, που δεν χωράει πια τους 1.357 μαθητές του. Έχει ανοίξει με 248 εσωτερικούς μαθητές, 21 Frères και 20 διδάσκοντες.
Το 1927 χτίζεται δεύτερη πτέρυγα και ο αριθμός των μαθητών αυξάνεται. Το 1957 κατασκευάζεται το ανοιχτό γήπεδο μπάσκετ με κερκίδες, το 1965 το πρώτο κλειστό γυμναστήριο της Αττικής, το 1975 η πτέρυγα επί της οδού Νεϊγύ κ.ο.κ. Φέτος, η Λεόντειος Σχολή Αθηνών, όπως ονομάζεται από το 2017, γιορτάζει από την αρχή του χρόνου τα 100 χρόνια της, με τακτά συμβάντα και δρώμενα.
Αίθουσες, βιβλιοθήκες, γήπεδα αφηγούνται
Πριν από μερικές εβδομάδες, είχε την τιμητική της η κτιριακή υποδομή της σχολής, η αχώριστα συνδεδεμένη με έναν αιώνα ανθρωποκεντρικής παιδείας, καλλιέργειας της κουλτούρας της προσφοράς, του εθελοντισμού, του διαθρησκευτικού διαλόγου, της ισότητας… Αίθουσες, βιβλιοθήκες, γήπεδα έγιναν ένα ζωντανό ιστορικό αφήγημα. Μαθητές, εκπαιδευτικοί, γονείς, απόφοιτοι, επισκέπτες διέτρεξαν τους σταθμούς του ιδρύματος με αφηγήσεις, βιντεοπροβολές, παιχνίδια, ομιλίες της ιστορικού Τέχνης Λουίζας Καραπιδάκη, του δικού μας Νίκου Βατόπουλου, του αρχιτέκτονα-μηχανικού Ιωσήφ Δακορώνια-Μαρίνα.
Εκείνο που εντυπωσίασε και παραμένει διαθέσιμο για χρήση, ως ένα πρωτοποριακό εργαλείο ιστορικής αναδίφησης, είναι ο εξοπλισμός εικονικής πραγματικότητας, με τον οποίο μπορεί κανείς ανά πάσα στιγμή να «μεταφερθεί» ξανά και ξανά μέσα σε δύο ιστορικούς χώρους του σχολείου: τους κοιτώνες κατά το έτος 1945 (αίθουσα Fr. George) και το προαύλιο κατά το έτος 1965. Πρόκειται για ένα έργο εντυπωσιακό στην ακριβή τρισδιάστατη ψηφιακή αναδημιουργία των χώρων, του αθηναϊκού οικιστικού ιστού και της φύσης της εποχής, από τους αρχιτέκτονες-μηχανικούς Αναστασία Κυριακοπούλου (απόφοιτο του σχολείου) και Σωτήρη Ντζούφρα, αμφότεροι ερευνητές στο Εργαστήριο Μεταβαλλόμενων Ευφυών Περιβαλλόντων (TUC TIE Lab) της Σχολής Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πολυτεχνείου Κρήτης.
Ξέστρωτα κρεβάτια και μισολιωμένα κεριά
Μεταφερόμαστε αρχικά στο 1945. Τέσσερα μόλις χρόνια μετά τη μετατροπή του σχολείου στο 10ο έκτακτο Νοσοκομείο Στρατού για την περίθαλψη των τραυματιών του αλβανικού μετώπου και έναν μόλις χρόνο μετά τη λήξη της λειτουργίας του ως «στρατηγείου» των «Εστιών της Θείας Πρόνοιας», όπου
διανέμονται καθημερινά περί τις 3.000 μερίδες φαγητού από προμήθειες του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, ο κοιτώνας αριθμεί 85 κρεβάτια με τα ξύλινα κομοδίνα τους, παραταγμένα σε μακριές σειρές. Περπατάμε ανάμεσά τους. Μερικά είναι ξέστρωτα, εδώ κι εκεί υπάρχουν ανοιχτά βιβλία, προσωπικά αντικείμενα, μισολιωμένα κεριά. Από τα παράθυρα διακρίνεται το αραιοκατοικημένο Τέρμα Πατησίων και ο ορεινός ορίζοντας του λεκανοπεδίου, ενώ όσο περισσότερο πλησιάζουμε σε αυτά τόσο καθαρότερα ακούμε τον μακρινό αχό της πόλης.
Ακολουθεί το προαύλιο, εν έτει 1965. Το υπαίθριο γήπεδο μπάσκετ με τις τσιμεντένιες κερκίδες του είναι λουσμένο στο φως, ακούγονται φωνές παιδιών που παίζουν, θρόισμα φύλλων, ο θόρυβος από τα αυτοκίνητα που περνούν κάπου κάπου έξω από το σχολείο.
Απέναντι, ορθώνεται το καινούργιο κλειστό γυμναστήριο με όλα τα όργανα της γυμναστικής και τις ξύλινες κερκίδες του. Στο βάθος, στην κάτω άκρη της αυλής,
διακρίνεται μια παιδική χαρά, κούνιες, τσουλήθρες, κύβοι, μύλος… Πλησιάζουμε, τώρα πατάμε πάνω σε χώμα και βλέπουμε από κοντά το μποστάνι που διατηρούν εκεί δίπλα οι Μαριανοί Αδελφοί και τον στάβλο με τα ζώα. Από εκεί προμηθεύονται τα κηπευτικά και όσα χρειάζονται για τα γεύματα αγάπης που παραθέτουν στους πρόσφυγες της Μικρασιατικής καταστροφής κάθε Παρασκευή.
Αναβίωση της ιστορίας μέσω της τεχνολογίας
Η ψηφιακή αναβίωση των χώρων χρειάστηκε πολύμηνη αρχειακή και επιτόπια έρευνα, σειρά συναντήσεων της κ. Κυριακοπούλου και του κ. Ντζούφρα με τους εκπαιδευτικούς που είχαν αναλάβει τον συντονισμό των επετειακών εκδηλώσεων, κ. Τερέζα Δελλατόλα, Γεώργιο Ρήγο, Παναγιώτη Μαμαλή, διασταύρωση των στοιχείων από φωτογραφίες, επετηρίδες, εφημερίδες, σχέδια, αναφορές, πληροφορίες που έδωσαν απόφοιτοι του σχολείου και ο Αδελφός Φραγκίσκος Κρητικός. «Το υλικό ήταν πολύ πλούσιο, επικεντρωθήκαμε στην κτιριακή εξέλιξη του σχολείου, με άξονα τους τέσσερις πυλώνες στους οποίους στηρίζεται 100 χρόνια τώρα και έχει θέσει στην πρώτη γραμμή, την αλληλεγγύη, τον πολιτισμό, τον αθλητισμό, την καινοτομία. Με την αναβίωση της ιστορίας του κτιρίου μέσω της εικονικής πραγματικότητας, θέλαμε να δείξουμε ότι μπορούμε με τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαλεία να περιηγούμαστε στο παρελθόν και να ατενίζουμε το μέλλον», λέει η κ. Δελλατόλα, τέως αναπληρώτρια γενική διευθύντρια του σχολείου, υπεύθυνη του συντονισμού των εκδηλώσεων και του έργου της εικονικής πραγματικότητας. «Θέλαμε να φέρουμε τους μαθητές σε επαφή με επαγγέλματα του μέλλοντος, να τους διδάξουμε πώς μέσα από φωτογραφικό και αρχειακό υλικό μπορούν να ζωντανέψουν ψηφιακά και άλλους χώρους». Να συνομιλήσουν απευθείας με το ιστορικό χθες, εξερευνώντας τα όρια της ασώματης αντίληψης.
«Με εργαλεία τεχνητής νοημοσύνης, αναπλάσαμε το φωτογραφικό υλικό που είχε εμφανή φθορά και προσδώσαμε στον χώρο τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του. Αποτυπώσαμε με 3D scanning και αισθητήρες Lidar τα αντικείμενα, για παράδειγμα τα κρεβάτια, τα κομοδίνα, τα πλακάκια του δαπέδου του κοιτώνα, μερικά από τα οποία φιλοξενούνται σήμερα στο Μουσείο Μαριανών Αδελφών και Λεοντείου Λυκείου, ώστε να αποκτήσουν την ακριβέστερη δυνατή, τρισδιάστατη υπόσταση. Τέλος, με ανασχεδιασμούς και σύνθετη τεχνολογική επεξεργασία, εντάξαμε αντικείμενα, κτίρια, περιβάλλοντα χώρο μέσα στο ψηφιακό περιβάλλον», εξηγεί ο κ. Ντζούφρας, αρχιτέκτων-μηχανικός, υποψήφιος διδάκτωρ και ερευνητής στο TUC TIE.
«Έσκυβαν και κοίταζαν κάτω από τα κρεβάτια»
«Όταν δείξαμε σε εκπαιδευτικούς και αποφοίτους τα πρώτα αποτελέσματα της δουλειάς, η κυρίαρχη αντίδραση ήταν η συγκίνηση. Ήταν τόσο πειστική η ψηφιακή αναδημιουργία των χώρων με τους φυσικούς ήχους τους, τη φθορά τους, τα σημάδια που αφήνουν τα κεφαλάρια των κρεβατιών στους τοίχους, τις γρατζουνιές, τις ρωγμές, τους πεσμένους σοβάδες, την υγρασία, που ένιωθαν να μεταφέρονται στο παρελθόν. Ζούσαν το προαύλιο, από το οποίο είχαν μνήμες, όπως ήταν τότε, περιδιάβαιναν όλα τα σημεία του, και έλεγαν εδώ παίζαμε, εκεί κάποτε έπεσα, αναβίωναν την κάθε γωνιά του», λέει ο κ. Ντζούφρας.
Την ημέρα της εκδήλωσης, μαθητές και γονείς, φορώντας τα γυαλιά VR, «περπάτησαν» και στους δύο χώρους. «Στα παιδιά, μεγαλύτερη εντύπωση έκανε ο κοιτώνας. Έσκυβαν και κοίταζαν κάτω από τα κρεβάτια τις παντόφλες των οικοτρόφων, περιεργάζονταν αντικείμενα που βρίσκονταν στο ύψος τους η εφαρμογή αναγνωρίζει το ύψος του χρήστη και τον μεταφέρει στο πραγματικό σημείο θέασης, έβλεπαν από κοντά τα ανοιχτά βιβλία των μαθητών. Οι μεγάλοι είχαν περισσότερο μια αγωνία να δουν έξω από τα παράθυρα, από τα οποία έμπαιναν οι ήχοι του εξωτερικού περιβάλλοντος, να εξερευνήσουν από ψηλά ο κοιτώνας βρισκόταν στον δεύτερο όροφο την αυλή, τη γύρω περιοχή και την Πάρνηθα όπως ήταν τότε», αναφέρει ο ίδιος.
*Ο εξοπλισμός εικονικής πραγματικότητας που χρησιμοποιείται από τους μαθητές του σχολείου θα είναι σύντομα διαθέσιμος στο κοινό για ψηφιακή περιήγηση στους ιστορικούς χώρους της Λεοντείου, σε συγκεκριμένες ημέρες και ώρες της εβδομάδας, που θα ανακοινωθούν. Για περισσότερες πληροφορίες, τηλ. 210-2522402.
