Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός
Από το 1962, οπότε και εγκαινιάστηκε, ο Νέος Σιδηροδρομικός Σταθμός της Θεσσαλονίκης αποτελεί σημείο αναφοράς για την ιστορία των συγκοινωνιών. Χαρακτηριστικό δείγμα της μοντερνιστικής αρχιτεκτονικής των ’60s, είναι ένας από τους μεγαλύτερους σιδηροδρομικούς σταθμούς των Βαλκανίων. Ο επισκέπτης που δεν ενδιαφέρεται να ταξιδέψει με το τρένο, μπορεί να περιηγηθεί νότια του σταθμού και παίρνοντας την οδό Σταύρου Βουτυρά να διασχίσει την περιοχή, όπου υπήρχε ο εβραϊκός συνοικισμός του Βαρώνου Χιρς, τον οποίο οι Ναζί μετέτρεψαν στο διαβόητο ομώνυμο γκέτο. Στο τέλος της οδού Βουτυρά θα προσεγγίσει τον Παλαιό Σιδηροδρομικό Σταθμό, όπου έλαβε χώρα το δράμα των 55.000 Θεσσαλονικέων Εβραίων που εκτοπίστηκαν στο Άουσβιτς το 1943 και όπου έχει αρχίσει ήδη να κατασκευάζεται το τοπόσημο που θα αλλάξει και θα λαμπρύνει τη δυτική είσοδο της πόλης: το πολυαναμενόμενο νέο Μουσείο Ολοκαυτώματος και Ερευνητικό Κέντρο.
Πλατεία Δημοκρατίας
Μπορεί η επίσημη ονομασία της να είναι πλατεία Δημοκρατίας, αλλά για τους περισσότερους Θεσσαλονικείς πάντα θα φέρει το όνομα πλατεία Βαρδαρίου. Η περιοχή φιλοξενούσε πολλούς οίκους ανοχής, κακόφημα μαγαζιά και πιάτσες αγοραίου έρωτα, που σήμερα έχουν μετατοπιστεί πολύ δυτικότερα. Στην πλατεία Δημοκρατίας δεσπόζει ο επιβλητικός μαρμάρινος ανδριάντας του βασιλιά Κωνσταντίνου Α΄, έργο που φιλοτέχνησε ο γλύπτης Γεώργιος Δημητριάδης ο Αθηναίος το 1937.
Ακολουθώντας την οδό Παπαρρηγοπούλου, ακριβώς πάνω από τον σταθμό του μετρό, ο επισκέπτης θα βρεθεί μπροστά σε ένα από τα πιο σημαντικά βυζαντινά μνημεία της πόλης, τον ναό των Αγίων Αποστόλων. Χρονολογημένος στις αρχές του 14ου αιώνα, αποτελεί ένα κομψοτέχνημα της Παλαιολόγειας Αναγέννησης, που συνδυάζει καλοδιατηρημένες τοιχογραφίες και εξαίρετα ψηφιδωτά. Νότια του σταθμού, ακολουθώντας το δυτικό βυζαντινό τείχος της πόλης, περνώντας δίπλα από το δικαστικό μέγαρο, φτάνει κανείς στο Φρούριο του Βαρδαρίου, το Τοπ-Χανέ των Οθωμανών. Εδώ, τα τελευταία χρόνια έχουν ανοίξει αρκετά καλά εστιατόρια και μπαράκια.
Bενιζέλου
Ο Σταθμός Βενιζέλου βρίσκεται στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της Θεσσαλονίκης. Κατά την κατασκευή του, εντοπίστηκε από τους αρχαιολόγους η κεντρική λεωφόρος της ύστερης ρωμαϊκής και πρώιμης βυζαντινής Θεσσαλονίκης, η περίφημη Μέση Οδός, η οποία ακολουθεί τη σημερινή χάραξη της Εγνατίας. Τμήμα της μαρμαρόστρωτης βυζαντινής οδού που αποσπάστηκε κατά τις εργασίες κατασκευής του μετρό, έχει ήδη επανατοποθετηθεί εντός του σταθμού, καθιστώντας τον έτσι σημείο υψηλού αρχαιολογικού ενδιαφέροντος. Ακριβώς δίπλα στον Σταθμό Βενιζέλου στέκει το επιβλητικό Χαμζά Μπέη Τζαμί, το πιο παλιό τζαμί της πόλης. Χτίστηκε από την κόρη του Χαμζά Μπέη, τη Χαφσά Χατούν, το 1467-1468, η οποία θέλησε να τιμήσει τη μνήμη του πατέρα της που ανασκολοπίστηκε στα εδάφη του Βλαντ Γ΄ Τέπες, του ιστορικού προσώπου που ενέπνευσε τη μορφή του Κόμη Δράκουλα. Οι περισσότεροι Θεσσαλονικείς γνωρίζουν το τζαμί με το όνομα Αλκαζάρ, από τον ομώνυμο κινηματογράφο που λειτούργησε για δεκαετίες εκεί. Το μνημείο ήταν παραμελημένο στο παρελθόν, αλλά χάρη στην κατασκευή του Σταθμού Βενιζέλου δέχθηκε εκτεταμένες εργασίες συντήρησης και αναμένεται να αποδοθεί στο κοινό για πολιτιστικές χρήσεις.
Στην άλλη είσοδο του σταθμού, στο νότιο τμήμα της Εγνατίας, βρίσκεται το εντυπωσιακό οθωμανικό μπεζεστένι, που χρονολογείται στα μέσα του 15ου αιώνα. Το μπεζεστένι υπήρξε η αγορά των πολυτελών μεταξωτών υφασμάτων και των χρυσαφικών της παλιάς πόλης. Ακόμη και σήμερα στεγάζει εμπορικά μαγαζιά στο εσωτερικό του και είναι πάντα ανοιχτό για το κοινό. Απέναντί του ακριβώς μπορεί κανείς να εισέλθει στο Καπάνι, την παραδοσιακή αγορά της Θεσσαλονίκης, που διατηρεί ακόμα το παραδοσιακό της χρώμα. Ψάρια, κρέατα, μπαχάρια, ελιές, ρούχα, παπούτσια, σχεδόν τα πάντα μπορεί να βρει κανείς στο Καπάνι, και μάλιστα σε πολύ λογικές τιμές! Ο Σταθμός Βενιζέλου, όπως και ο επόμενος σταθμός του μετρό, αυτός της Αγίας Σοφίας, αποτελούν τις καλύτερες επιλογές για όποιον θέλει να προσεγγίσει την πλατεία Αριστοτέλους και να απολαύσει τη θέαση του Θερμαϊκού και του επιβλητικού Ολύμπου.
Αγία Σοφία
Αναμφισβήτητα πρόκειται για τον πιο «βυζαντινό σταθμό» της Θεσσαλονίκης. Κατά τις εργασίες κατασκευής εντοπίστηκαν δύο βυζαντινές πλατείες, μία στα βόρεια και μία στα νότια της κεντρικής οδού Εγνατία. Μάλιστα, το τμήμα της σιγμοειδούς πλατείας που εντοπίστηκε βόρεια της Εγνατίας έχει διαμορφωθεί ως ανοιχτός αρχαιολογικός χώρος, όπου μια ξύλινη πεζογέφυρα προσφέρει ανεμπόδιστη θέα στα βυζαντινά ερείπια, ενώ τμήμα της κυκλικής πλατείας που εντοπίστηκε νότια της Εγνατίας έχει αποσπαστεί και έχει επανατοποθετηθεί στο σημερινό επίπεδο του δρόμου. Όμως, τα άμεσα σημεία ενδιαφέροντος δεν εξαντλούνται στα ευρήματα των ανασκαφών. Ακριβώς δίπλα στον σταθμό, και μπροστά στην πλατεία Μακεδονομάχων, δεσπόζει η επιβλητική παλαιοχριστιανική βασιλική της Αχειροποιήτου. Η Παναγία Αχειροποίητος χρονολογείται στα τέλη του 5ου αι. μ.Χ. και αποτελεί την παλαιότερη εν χρήσει εκκλησία της Θεσσαλονίκης. Μάλιστα, σε έναν κίονα του αριστερού κλίτους διατηρείται μια επιγραφή στην παλαιοτουρκική, που αναφέρει ότι ο σουλτάνος Μουράτ Β΄ κατέλαβε τη Θεσσαλονίκη, ένα ιδιαίτερο στιγμιότυπο της άλωσης της πόλης από τους Οθωμανούς, η οποία έλαβε χώρα στις 29 Μαρτίου 1430.
Ακολουθώντας την κεντρική οδό της Αγίας Σοφίας προς τα νότια, έπειτα από περπάτημα μόλις δύο λεπτών, ο επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει τη σπουδαία εκκλησία της Αγίας Σοφίας, τον βυζαντινό μητροπολιτικό ναό της Θεσσαλονίκης, ο οποίος διατηρεί βυζαντινά ψηφιδωτά εξαιρετικής τέχνης κυρίως στον τρούλο και στην αψίδα του ιερού. Η οδός Αγίας Σοφίας οδηγεί στην καρδιά του εμπορικού κέντρου και καταλήγει στην παραλιακή λεωφόρο Νίκης με τα πολλά καφέ και εστιατόρια.
Σιντριβάνι
Λέγεται πως όταν εγκαινιάστηκε το Σιντριβάνι της Θεσσαλονίκης, το 1889, στο λυκόφως της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από τους κρουνούς του δεν ανέβλυζε νερό, αλλά σερμπέτι από κεράσι, προς μεγάλη έκπληξη και ευχαρίστηση των Θεσσαλονικέων. Σήμερα, το παλιό Σιντριβάνι δίνει το όνομά του στον ομώνυμο σταθμό του μετρό, ο οποίος αποτελεί την καλύτερη βάση για όσους επιθυμούν να εξερευνήσουν τα ρωμαϊκά μνημεία της Θεσσαλονίκης.
Σε απόσταση περίπου εκατό μέτρων, επί της Εγνατίας και πάλι, δεσπόζει ένα από το πιο γνωστά τοπόσημα της Θεσσαλονίκης, η θριαμβική Αψίδα του αυτοκράτορα Γαλέριου ή απλώς Καμάρα, όπως τη λένε οι Θεσσαλονικείς, οι οποίοι συνηθίζουν να δίνουν τα ραντεβού τους εκεί. Η αψίδα, που χρονολογείται στις αρχές του 4ου αι. μ.Χ., διαθέτει εξαιρετικά ανάγλυφα που απεικονίζουν τις νίκες του Γαλέριου εναντίον των Περσών. Αξίζει να παρατηρήσει κανείς τις σκηνές μάχης και θριάμβου, καθώς και τα άγρια ζώα, όπως ελέφαντες, λιοντάρια, αιλουροειδή και καμήλες, που «παρελαύνουν» ακόμα και σήμερα μπροστά στην πολύβουη Εγνατία. Ακριβώς πάνω από την αψίδα βρίσκεται η περίφημη Ροτόντα. Κατά την επικρατέστερη εκδοχή, χτίστηκε ως ναός της αρχαίας ελληνορωμαϊκής θρησκείας, μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία για πάνω από χίλια χρόνια και το 1591 έγινε τζαμί από τους Οθωμανούς. Αν αναλογιστεί κανείς ότι τρεις διαφορετικές θρησκείες στεγάστηκαν στο ίδιο κτίριο, μπορεί να κατανοήσει τη συμβολική αξία του μνημείου, στο οποίο αποτυπώνεται η σύνθετη ιστορία της πολυπολιτισμικής Θεσσαλονίκης του παρελθόντος.
Κάτω από την Εγνατία, στην πάντα γεμάτη φοιτητές πλατεία Ναβαρίνου, στέκουν ακόμη τα επιβλητικά ερείπια του Γαλεριανού Ανακτόρου και Συγκροτήματος, ενώ τον ρυθμό στην περιοχή δίνουν οι πολλές καφετέριες, οι διάσημες κρεπερί της πλατείας και τα εναλλακτικά βιβλιοπωλεία. Ο Σταθμός Σιντριβάνι είναι επίσης το σημείο απ’ όπου μπορεί κανείς να έχει άμεση πρόσβαση στη Διεθνή Έκθεση της Θεσσαλονίκης και στο δυτικό πέρας του Πανεπιστημίου.
Πανεπιστήμιο
Όπως δηλώνει και το όνομά του, ο σταθμός έχει κατασκευαστεί σχεδόν για την αποκλειστική χρήση των φοιτητών και του εκπαιδευτικού και διοικητικού προσωπικού του Πανεπιστημίου. Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο είναι το μεγαλύτερο ακαδημαϊκό campus στα Βαλκάνια και από το 1925 που ιδρύθηκε, δίνει τον παλμό στην πολιτιστική και εκπαιδευτική ζωής της πόλης. Είναι χτισμένο στην έκταση του παλαιού εβραϊκού νεκροταφείου, του οποίου η καταστροφή άρχισε από τους Ναζί το 1942, αλλά συνεχίστηκε και από τις τοπικές αρχές μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου. Σημαντικές βιβλιοθήκες, μικρά μουσεία, ενδιαφέροντα κτίρια του μοντερνισμού και μεγάλες εκτάσεις πρασίνου καθιστούν το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, αλλά και το γειτονικό Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, δύο από τους πιο αξιόλογους χώρους της Θεσσαλονίκης.
Παπάφειο
Ο σταθμός παίρνει το όνομά του από το παρακείμενο επιβλητικό κτίριο του Ελληνικού Ορφανοτροφείου. Χτισμένο κατά τα τελευταία έτη της Οθωμανικής περιόδου (1894-1904), αποτέλεσε σημαντικό καθίδρυμα της ελληνικής κοινότητας, καθώς τα οικότροφα ορφανά, εκτός από την παρεχόμενη στέγη και τροφή, μάθαιναν εκεί και μια τέχνη, προκειμένου να αποκτήσουν τα εφόδια για να διεκδικήσουν ένα καλύτερο μέλλον.
Πρόκειται για έργο του σπουδαίου αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη και φέρει το όνομα του μεγάλου εθνικού ευεργέτη Ιωάννη Παπάφη, ο οποίος απέκτησε μεγάλη περιουσία με τις επιχειρηματικές και εμπορικές του δραστηριότητες κυρίως στο νησί της Μάλτας. Στο Παπάφειο, που λειτουργούσε ως νοσοκομείο την εποχή των Βαλκανικών Πολέμων, μεταφέρθηκε η σορός του βασιλιά των Ελλήνων Γεωργίου Α΄ μετά τη δολοφονική επίθεση που δέχτηκε στη Θεσσαλονίκη, τον Μάρτιο του 1913. Σε απόσταση περίπου δέκα λεπτών βρίσκεται και το γήπεδο της Τούμπας.
Ευκλείδης
Ο Ευκλείδης είναι το μεγάλο Τεχνικό-Επαγγελματικό Λύκειο της Θεσσαλονίκης. Ο σταθμός του μετρό είναι δίπλα σε έναν από τους λίγους μακεδονικούς τάφους που βρίσκονται μέσα στη Θεσσαλονίκη. Ο τάφος ανακαλύφθηκε από τους Γάλλους στρατιώτες της Στρατιάς της Ανατολής κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πολέμου, καταχώθηκε όμως και ανασκάφηκε και πάλι το 1940-1941. Χρονολογείται στον 3ο αι. π.Χ., ενώ τμήμα της νεκρικής του κλίνης έχει μεταφερθεί στη Γαλλία και εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου. Ακριβώς απέναντι από τον μακεδονικό τάφο βρίσκεται το ωραίο εκλεκτικιστικό κτίριο του παλαιού Ρωσικού Νοσοκομείου, που σήμερα στεγάζει το σημαντικό Ιστορικό Αρχείο της Μακεδονίας. Σε κοντινή απόσταση βρίσκονται επίσης δύο σύγχρονα νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης, το αντικαρκινικό Θεαγένειο και το Γενικό Νοσοκομείο Ιπποκράτειο, που αποτελεί μετεξέλιξη του παλιού εβραϊκού νοσοκομείου Χιρς.
Φλέμινγκ & Ανάληψη
Οι Σταθμοί Φλέμινγκ και Ανάληψη βρίσκονται στην ανατολική Θεσσαλονίκη, σε μια εξαιρετικά πυκνοδομημένη περιοχή με μεγάλο πρόβλημα στάθμευσης. Εκτός από την ανακούφιση που αναμένεται να προσφέρουν στους μόνιμους κατοίκους της περιοχής, μπορούν να χρησιμεύσουν και ως σημεία εκκίνησης για τους επιβάτες που θα θελήσουν να εξερευνήσουν την πάλαι ποτέ ωραιότερη γειτονιά της πόλης, τη Συνοικία των Εξοχών. Μετά από ένα πολύ σύντομο περπάτημα προς τα νότια, συναντώντας τη μεγάλη λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας, o επισκέπτης μπορεί να θαυμάσει μερικές εντυπωσιακές βίλες από την εποχή της Μπελ Επόκ. Η περιοχή ήταν γεμάτη από αυτά τα επιβλητικά κτίσματα, τα περισσότερα από τα οποία κατεδαφίστηκαν για να δώσουν τη θέση τους στις χαρακτηριστικές, όχι πάντα καλαίσθητες, πολυκατοικίες που βλέπουμε σήμερα. Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας-Θράκης, το Πολιτιστικό Ίδρυμα της Εθνικής Τράπεζας, καθώς και το Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών στεγάζονται σε μερικές από τις βίλες που είναι ανοιχτές για το κοινό. Επίσης οι παραπάνω δύο σταθμοί του μετρό προσφέρονται και για όσους πηγαίνουν για βόλτα στη Νέα Παραλία.
25ης Μαρτίου & Βούλγαρη
Φτάνοντας πλέον στις ανατολικές παρυφές της πόλης και πολύ κοντά στην έξοδο που οδηγεί στις παραλίες της Χαλκιδικής, ο Σταθμός της 25ης Μαρτίου, όπως και αυτός της Βούλγαρη, αποτελούν ιδανικά σημεία εκκίνησης για την εξερεύνηση της περιοχής του Ντεπώ, η οποία παίρνει το όνομά της από το παλιό αμαξοστάσιο του τραμ (Ντεπώ), που διατηρείται ακόμη στην περιοχή. Η βίλα Μορδώχ, όπου σήμερα στεγάζεται το Ε΄ Δημοτικό Διαμέρισμα, η βίλα Μπιάνκα, τόπος που κάποτε στέγασε έναν έρωτα που συγκλόνισε την πόλη, ενώ σήμερα στεγάζει τη Δημοτική Πινακοθήκη, και η επιβλητική βίλα των Αλλατίνι, στην οποία εξορίστηκε για τριάμισι χρόνια από τους Νεότουρκους ο σουλτάνος Αβδούλ Χαμίτ Β΄, αποτελούν τα κυριότερα σημεία ενδιαφέροντος που βρίσκονται σε κοντινή απόσταση από τους εν λόγω σταθμούς.
Νέα Ελβετία
Ακριβώς πριν από το αμαξοστάσιο, ο Σταθμός της Νέας Ελβετίας είναι ο τερματικός επιβατικός σταθμός της βασικής γραμμής. Παίρνει το όνομά του από το άλσος της Νέας Ελβετίας, το μοναδικό άλσος της Θεσσαλονίκης που βρίσκεται εντός αστικού ιστού, ενώ είναι σε κοντινή απόσταση από το γήπεδο «Κλεάνθης Βικελίδης» του Άρη. Ο σταθμός γειτνιάζει και με το ιστορικό κτίριο του Κεραμοποιείου Αλλατίνι, σημαντικό κατάλοιπο της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης, όπου τελευταία δημοσιεύματα αναφέρουν ότι το άμεσο χρονικό διάστημα πρόκειται να συντελεστεί ανάπλαση της περιοχής, με την κατασκευή μάλιστα του πρώτου ουρανοξύστη στην πόλη της Θεσσαλονίκης.
