Όταν ήμουν παιδί, όπως πολλά άλλα παιδιά, είχα ένα καφέ λούτρινο αρκουδάκι. Το φώναζα Μπάμπι, ήταν αόμματο –του είχα ξεκολλήσει τα μάτια, δεν γεννήθηκε τυφλό– και το έπαιρνα να μου κάνει παρέα όταν πήγαινα για ύπνο. Ήταν το αγαπημένο μου παιχνίδι και το μόνο που έβαλα σε μία κούτα –μαζί με τα μπλοκ ζωγραφικής μου– όταν ήρθε η ώρα να μετακομίσω σε δικό μου σπίτι. Μετά, ξέχασα την ύπαρξή του. Το θυμήθηκα πριν λίγες ημέρες, όταν διάβασα την αναγγελία της έκθεσης «Mon ours en peluche» (Το λούτρινο αρκουδάκι μου), που θα κάνει βερνισάζ σε λίγες ημέρες στο Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών του Παρισιού (περισσότερο γνωστό ως MAD Paris, εκ των αρχικών του Musée des Arts Décoratifs). Η συγκεκριμένη έκθεση εξιστορεί την εξέλιξη και τις μεταμορφώσεις των απανταχού Τέντι Μπέαρ (Teddy Bears) και αναδεικνύει τη σημασία τους για την παγκόσμια ποπ κουλτούρα.
Τέντι Μπέαρ όπως Τέντι Ρούζβελτ
Σύμφωνα με την επίσημη εκδοχή της ιστορίας, αυτή που ασπάζεται και η Αν Μονιέ Βανρίμπ, η επιμελήτρια της έκθεσης του MAD Paris, το πρώτο λούτρινο αρκουδάκι είδε το φως αυτού του κόσμου στις αρχές του 20ού αιώνα – για την ακρίβεια, το 1902. Τότε ήταν που ο Αμερικανός πρόεδρος Θίοντορ Ρούζβελτ, ενώ είχε πάει για κυνήγι, αρνήθηκε να πυροβολήσει ο ίδιος μια ανυπεράσπιστη αρκούδα.
Η συγκεκριμένη πράξη έγινε αυτό που σήμερα θα περιγράφαμε ως «viral» και το εν λόγω «virality» παρακίνησε το εμπορικό μυαλό ενός ανδρός ονόματι Μόρις Μίχτομ να φτιάξει ένα αρκουδάκι-παιδικό παιχνίδι και να του δώσει το όνομα Τέντι, από το υποκοριστικό του Θίοντορ, το οποίο έγινε ανάρπαστο.
Την ίδια εποχή, στη Γερμανία, μια γυναίκα ονόματι Μαργκαρέτε Στάιφ και ο ανιψιός της Ρίχαρντ εφηύραν ένα παρόμοιο παιχνίδι-αρκουδάκι το οποίο έγινε, επίσης, ανάρπαστο, κάτι που κατέστησε τη Γερμανία κορυφαία χώρα παραγωγής λούτρινων αρκουδακίων.
Κομμάτι της ποπ κουλτούρας
Κάπως έτσι, τυχαία ή όχι και τόσο, μια αξιαγάπητη και χαριτωμένη κούκλα ενός άγριου ζώου μετατράπηκε σε ένα από τα πιο αγαπημένα παιχνίδια από καταβολής κόσμου και σε σύμβολο τρυφερότητας. Η μορφή του, δε, πέρασε στο συλλογικό ασυνείδητο και έγινε κομμάτι της παγκόσμιας ποπ κουλτούρας.
Με τα χρόνια, τα Τέντι Μπέαρ που στην αρχή ήταν φτιαγμένα από μοχέρ και άχυρο, άρχισαν να παράγονται από όλο και πιο μαλακά, όλο και πιο ασφαλή για τα μικρά παιδιά υλικά, ενώ στην επιτυχία τους οφείλεται η γέννηση αγαπημένων παιδικών χαρακτήρων όπως ο Γουίνι το Αρκουδάκι και ο Πάντινγκτον.
Από το σπήλαιο του Λασκό στις γκαλερί και τις πασαρέλες
Κάτι που παρουσιάζει ενδιαφέρον στην έκθεση του MAD Paris είναι το ότι οι πρόδρομοι των Τέντι Μπέαρ εντοπίζονται στις τοιχογραφίες που βρέθηκαν στο σπήλαιο του Λασκό, ηλικίας περίπου 17.000 ετών. Επίσης, το ότι η σχέση του ανθρώπου με τις αρκούδες μελετάται μέσα από τις μεταμορφώσεις του χαριτωμένου-με-ερωτηματικό θηλαστικού στη λογοτεχνία, με αναφορές και στην εκμετάλλευσή του ως ατραξιόν στα τσίρκα.
Σήμερα, τα λούτρινα αρκουδάκια δεν είναι φίλοι μόνο των παιδιών. Τα παλαιότερα μοντέλα έχουν αποκτήσει συλλεκτική αξία, ενώ τα κάπως πιο kitsch, αυτά που συνήθως κρατούν ανάμεσα στα χέρια τους καρδούλες, αποτελούν ένα από τα πιο δημοφιλή δώρα που ανταλλάσσουν οι ερωτευμένοι την Ημέρα του Αγίου Βαλεντίνου. Στην πολική εκδοχή του, δε, το λούτρινο αρκουδάκι αποτελεί σύμβολο της αυξανόμενης οικολογικής ευαισθητοποίησης, ενώ στην έκθεση αφιερώνεται χώρος σε εταιρείες που παράγουν Τέντι Μπέαρ με τρόπους ηθικούς και βιώσιμους για τον πλανήτη.
Οι κόσμοι της τέχνης και της μόδας, επίσης, δεν έχουν μείνει ανεπηρέαστοι από την ακαταμάχητη έλξη που ασκούν σε πολλούς ανθρώπους τα Τέντι Μπέαρ. Έτσι, στο MAD Paris μπορεί κανείς να περιηγηθεί σε μία αίθουσα εξ ολοκλήρου αφιερωμένη στον μαξιμαλιστή εικαστικό και μουσικό Σάρλμεϊν Πάλεσταϊν, ο οποίος δημιούργησε μία εγκατάσταση ειδικά για την έκθεση.
Προσέτι, από Τέντι Μπέαρ έχει φτιάξει ένα εμβληματικό για την ιστορία της μόδας παλτό ο Ζαν-Σαρλ ντε Καστελμπαζάκ, ενώ λούτρινα αρκουδάκια έχουν βρει τη θέση τους σε δημιουργίες του Τζέρεμι Σκοτ για την εταιρεία πολυτελούς ένδυσης Moschino και οίκων υψηλής ραπτικής όπως ο Christian Dior, ο Hermès και ο Louis Vuitton. Για να κλείσω το κείμενο με ένα προσωπικό σχόλιο, κοιτάζω ξανά τις φωτογραφίες των εκθεμάτων και μου δημιουργείται μία απορία: Πώς θα θωρούσαν όλα αυτά τα χαριτωμένα αντικείμενα οι ανώνυμοι καλλιτέχνες του σπηλαίου του Λασκό;
Η έκθεση «Mon ours en peluche» θα παρουσιάζεται στο Μουσείο Διακοσμητικών Τεχνών του Παρισιού από τις 04.12.2024 έως τις 22.06.2025. Περισσότερες πληροφορίες: Madparis.fr
