Καλώς ήρθες στον κόσμο! Γεννήθηκες την εποχή των έξυπνων μηχανών. Οι οποίες σε παρακολουθούν σχεδόν πριν καλά καλά γεννηθείς. Επιτρέπουν στους γονείς σου να ακούσουν τον χτύπο της μικροσκοπικής καρδιάς σου, υπολογίζουν σε μια εφαρμογή την ανάπτυξή σου ως εμβρύου, ποστάρουν υπερήχους που σε απεικονίζουν στα κοινωνικά δίκτυα. Πριν φτάσεις σε αυτόν τον κόσμο, ο αλγόριθμος γνώριζε ήδη για σένα. Ο ερχομός σου συνέπεσε με τα 125α γενέθλια αυτού του περιοδικού (Σ.τ.Μ. του MIT Technology Review). Με λίγη τύχη, και τα σωστά γονίδια, ίσως είσαι εκεί όταν εορταστούν τα επόμενα 125 χρόνια. Πώς θα είναι η ζωή σου καθώς θα μεγαλώνεις μαζί με την επόμενη γενιά μηχανών; Ζητήσαμε από ειδικούς να φανταστούν το κοινό σας μέλλον, εξηγώντας ότι πρόκειται για ένα πείραμα όπου μπορούν να αφήσουν τη σκέψη τους ελεύθερη.
Όλοι πιστεύουν πως στο μέλλον οι υπολογιστές θα είναι περισσότεροι και ακόμα μικρότεροι. Όμως, η μεγαλύτερη αλλαγή στην εποχή σου θα είναι η άνοδος των «ευφυών πρακτόρων» (Σ.τ.Μ. αυτόνομες οντότητες λογισμικού που χρησιμοποιούν τεχνητή νοημοσύνη για την ολοκλήρωση εργασιών). Η πληροφορική θα γίνει πιο διαδραστική. Πιο προσωπική. Λιγότερο περιορισμένη σε μία και μόνο πλατφόρμα. Θα μοιάζει λιγότερο με ένα απλό εργαλείο και περισσότερο με μια συντροφιά. Θα μαθαίνει από σένα και θα σε καθοδηγεί. Αυτό που εννοούν, μικρέ, είναι ότι θα είναι το φιλαράκι σου.
Από σήμερα έως το 2034 – 0 έως 10 ετών
Όταν γεννήθηκες, η οικογένειά σου γέμισε τον χώρο με «έξυπνες» συσκευές: κούνιες με αυτόματο μηχανισμό, οθόνες, λάμπες που παίζουν νανουρίσματα. Ωστόσο, ούτε ένας από τους ειδικούς δεν ανέφερε αυτές τις συσκευές ως την πρώτη σου επαφή με την τεχνολογία. Αντίθετα, ανέφεραν το τηλέφωνο ή το έξυπνο ρολόι των γονιών σου. Και γιατί όχι; Καθώς τα αγαπημένα σου πρόσωπα σε κρατούν στην αγκαλιά τους, αυτό το υπέροχο πράγμα που αναβοσβήνει βρίσκεται ακριβώς δίπλα σου. Και, όπως κάνουν πάντα τα μωρά, το άγγιξες για να δεις τι θα συμβεί και εκείνο άναψε ή έκανε κάποιον ήχο. Συναρπαστικό!
Γνωστικά, δεν θα αποκομίσεις πολλά από αυτή την αλληλεπίδραση μέχρι να φτάσεις τα δύο έτη, λέει ο Τζέισον Γιπ, αναπληρωτής καθηγητής Ψηφιακής Νεολαίας στο Πανεπιστήμιο της Ουάσιγκτον. Αλλά σε βοηθάει να εισαχθείς σε έναν κόσμο έμψυχων αντικειμένων, σύμφωνα με τον Σον Φόλμερ, διευθυντή του εργαστηρίου SHAPE Lab στο Τμήμα Μηχανολόγων του Στάνφορντ, το οποίο διερευνά την απτική στη ρομποτική και την πληροφορική. Αν αγγίξεις κάτι, πώς ανταποκρίνεται;
Οι γονείς σου είναι Μιλένιαλ ή εκπρόσωποι της Gen Z – νιώθουν τον ψηφιακό κόσμο σαν το σπίτι τους και ήταν οι πρώτοι influencers. Έτσι, καθώς μεγαλώνεις, ο φακός είναι πανταχού παρών. Βλέπεις τον εαυτό σου στην οθόνη και μαθαίνεις να χαμογελάς ή να χαιρετάς τους ανθρώπους που βρίσκονται στην άλλη πλευρά. Οι παππούδες σου σού διαβάζουν μέσω FaceTime και εσύ κάνεις photobombing σε συσκέψεις που κάνουν οι γονείς σου μέσω Zoom. Καθώς μεγαλώνεις, θα συνειδητοποιήσεις ότι η εικόνα σου είναι ένα είδος κοινωνικού νομίσματος.
Το Δημοτικό σχολείο στο οποίο θα πας θα έχει σίγουρα υπολογιστές, αν και δεν είμαστε σίγουροι για το πώς οι εκπαιδευτικοί θα εξισορροπήσουν τη διδασκαλία στον πραγματικό κόσμο και στην οθόνη, μια συζήτηση που είναι σήμερα πολύ επίκαιρη. Αλλά, μικρέ, οι ειδικοί μας πιστεύουν ότι στο σχολείο θα συναντήσεις τον πρώτο σου ευφυή πράκτορα, με τη μορφή δασκάλου. Ο δάσκαλος αυτός θα είναι προϊόν τεχνητής νοημοσύνης και θα μπορεί να σε καθοδηγήσει μέσα από δραστηριότητες που συνδυάζουν πραγματικές, σωματικές κινήσεις με οδηγίες που θα έρχονται μέσω επαυξημένης πραγματικότητας.
Η μάθηση θα γίνεται όλο και περισσότερο αυτοκατευθυνόμενη, λέει η Λιζ Γκέρμπερ, συνδιευθύντρια του Κέντρου Αλληλεπίδρασης Ανθρώπου – Υπολογιστή και Σχεδιασμού στο Πανεπιστήμιο Νορθγουέστερν. Η μελλοντική τάξη θα είναι «υπερ-προσωποποιημένη». Ο δάσκαλος-τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να βοηθήσει στη διδασκαλία ή σε επαναλαμβανόμενες ασκήσεις στη γυμναστική.
Όλα αυτά ανήκουν στο πεδίο της καινοτομίας, οπότε οι ειδικοί μας αναγκάστηκαν να μαντέψουν κάποια μορφολογικά στοιχεία. Ίσως, καθώς κάνεις μάθημα, κάποιο βραχιόλι ή έξυπνο ρολόι να «μετράει» την απόδοσή σου και να συγχρονίζει τα δεδομένα σε ένα τάμπλετ, ώστε να βοηθηθεί ο δάσκαλος τεχνητής νοημοσύνης στο πώς να σε καθοδηγήσει καλύτερα. Πώς θα μοιάζει αυτός ο ευφυής πράκτορας; Ο Σον Φόλμερ, ο οποίος έχει στο παρελθόν δουλέψει με μαθητές που είχαν ολική ή μερική απώλεια όρασης, πιστεύει ότι θα μπορούσε να έχει κάποια φωνητική μορφή. Η Γκέρμπερ πιστεύει ότι ένα ψηφιακό άβαταρ θα μπορούσε να συνδυαστεί με μια φυσική εκδοχή, όπως ένα λούτρινο ζώο με οποιαδήποτε μορφή θέλεις. «Είναι ένας φανταστικός φίλος», λέει η ίδια. «Εσύ αποφασίζεις ποιος είναι».
Ίσως, καθώς κάνεις μάθημα, κάποιο βραχιόλι ή έξυπνο ρολόι να «μετράει» την απόδοσή σου και να συγχρονίζει τα δεδομένα σε ένα τάμπλετ.
Δεν είναι όλοι θαυμαστές της ιδέας του δασκάλου τεχνητής νοημοσύνης. Στην έρευνα του Γιπ, τα παιδιά τού λένε συχνά ότι οι τεχνολογίες με τεχνητή νοημοσύνη είναι… τρομακτικές. Μοιάζουν απρόβλεπτες, ανατριχιαστικές, σαν κάτι που σε παρακολουθεί συνέχεια.
Τα παιδιά μαθαίνουν μέσα από τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, γι’ αυτό και ο ίδιος ανησυχεί για τις τεχνολογίες που τα απομονώνουν από τους υπολοίπους. Και ενώ πιστεύει ότι η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να χειριστεί τις γνωστικές πτυχές της διδασκαλίας, δεν είναι σίγουρος για την κοινωνική της πλευρά. Οι καλοί δάσκαλοι γνωρίζουν πώς να δίνουν κίνητρα τους μαθητές, πώς να αντιμετωπίζουν την μεταβαλλόμενη διάθεσή τους, τα ζητήματα που μπορεί να προκύψουν λόγω της βιολογίας. Μπορεί μια μηχανή να καταλάβει πότε ένα παιδί είναι σαρκαστικό ή να κατευθύνει ένα παιδί που χαζεύει στο μπάνιο; Όταν κάποιο παιδί γκρινιάζει, αναρωτιέται: «Θα ξέρει η τεχνητή νοημοσύνη ότι αυτό το παιδί πεινάει και χρειάζεται ένα σνακ;».
2040 – 16 ετών, ραντεβού στο αυτοκίνητο
Φτάνοντας στα 16, πιθανότατα θα ζεις ακόμη σε έναν κόσμο που θα τον ορίζουν τα αυτοκίνητα: λεωφόροι, κίνηση, κλιματική αλλαγή. Όμως, κάποια πράγματα σε σχέση με το πώς αντιμετωπίζουμε το αυτοκίνητο μπορεί να αλλάζουν. Τα βενζινάδικα ίσως αντικαθίστανται με σταθμούς ηλεκτρικής φόρτισης. Και, όπως όταν πήγαινες σχολείο σε βοηθούσε ένας ευφυής πράκτορας, τώρα ένας άλλος θα οδηγεί μαζί σου – πιθανότατα θα οδηγεί αντί για σένα.
Η Πάολα Μεράζ, διευθύντρια δημιουργικού σχεδιασμού αλληλεπίδρασης στο Designworks, τμήμα καινοτομίας της BMW, περιγράφει αυτόν τον πράκτορα ως «τον φίλο σου στον δρόμο». Ο Γουίλιαμ Τσεργκόσκι, επικεφαλής σχεδιαστής στο Calty Design Research, το στούντιο σχεδιασμού της Toyota στη Βόρεια Αμερική, τον χαρακτηρίζει «ακριβώς σαν έναν φίλο που βρίσκεται στο αυτοκίνητο».
Όσο είσαι νέος, λέει ο Τσεργκόσκι, είναι ο συνοδός σου, που περιορίζει την ταχύτητά σου ή σε γυρνάει σπίτι σου τη συμφωνημένη με τους γονείς σου ώρα. Σου λέει πότε βρίσκεσαι κοντά στο αγαπημένο σου φαστ φουντ, γνωρίζοντας την προτίμησή σου για τις τηγανητές πατάτες. Και μπορεί να χτενίσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης για να δει πού βρίσκονται οι φίλοι σου και να σου προτείνει να τους συναντήσεις. Τα αυτοκίνητα είναι κατεξοχήν σημεία όπου οι νέοι άνθρωποι συναντιούνται, όμως, καθώς η οδήγηση γίνεται πιο αυτόνομη, το εσωτερικό των αυτοκινήτων μπορεί να μετατρέπεται περισσότερο σε κάτι σαν καθιστικό σπιτιού (δηλαδή, δεν θα χρειάζεται πια να έχεις το πρόσωπο στραμμένο προς τον δρόμο ή στον πίνακα που βρίσκεται πίσω απ’ το τιμόνι). Η Μεράζ προβλέπει καθίσματα που τοποθετούνται εκ νέου, ώστε οι επιβάτες να μπορούν να συνομιλούν πρόσωπο με πρόσωπο ή να παίζουν ένα παιχνίδι. «Φαντάσου να παίζεις ένα παιχνίδι που αλληλεπιδρά με τον κόσμο στον οποίο οδηγείς», λέει, ή να βλέπεις «μια ταινία που σχεδιάστηκε με τρόπο ώστε η ταχύτητα, η ώρα της ημέρας και τα γεωγραφικά στοιχεία να μπορούν να επηρεάσουν την ιστορία».
Καθώς η οδήγηση γίνεται πιο αυτόνομη, το εσωτερικό των αυτοκινήτων μπορεί να μετατρέπεται περισσότερο σε κάτι σαν καθιστικό σπιτιού.
Πώς, όμως, θα ελέγχεις το αυτοκίνητο; Οι σημερινοί μινιμαλιστικοί εσωτερικοί χώροι διαθέτουν ένα τάμπλετ, αλλά η αναζήτηση μέσα από ατελείωτα μενού στην οθόνη δεν είναι ιδιαίτερα εύχρηστη. Το επόμενο βήμα είναι μάλλον ή ο φωνητικός έλεγχος ή ο έλεγχος με χειρονομίες. Το σημείο καμπής, λέει ο Τσεργκόσκι, θα έρθει όταν, αντί να δίνεις λεπτομερείς εντολές, θα μπορείς απλώς να πεις: «Φίλε, κάνει ζέστη εδώ μέσα. Μπορείς να μας δροσίσεις λίγο;».
Ένας ευφυής πράκτορας που ακούει και παρακολουθεί κάθε κίνηση εγείρει κάποια περίεργα ερωτήματα. Θα αλλάζει προσωπικότητα ανάλογα με τον οδηγό; (Σίγουρα.) Μπορεί να κρατήσει μυστικά; («Ο μπαμπάς είπε ότι πετάχτηκε σε ένα φαστ φουντ, αλλά πού πήγε στ’ αλήθεια;» αστειεύεται ο Τσεργκόσκι.)
Η Μεράζ τον φαντάζεται να βρίσκεται ενσωματωμένος σε άλλες τεχνολογίες – τις μελλοντικές εκδόσεις της Alexa ή του Google Home. «Όλα είναι συνδεδεμένα», λέει. «Και όταν το αυτοκίνητό σου χαλάει, ο πράκτορας συνεχίζει να λειτουργεί. Για την ακρίβεια, μπορείς να πάρεις την “ψυχή” του μαζί σου, από όχημα σε όχημα. Έτσι, όταν αλλάζεις αυτοκίνητο, δεν θα διαρρηγνύεις αυτή τη σχέση. Μετακινείται όπου πας, γιατί έχει μεγαλώσει μαζί σου».
2049 – 25 ετών, το εικονικό φιλαράκι
Μέχρι τη μέση της τρίτης δεκαετίας σου, οι μηχανές θα ξέρουν υπερβολικά πολλά πράγματα για σένα. Για την ακρίβεια, ίσως πρόκειται μόνο για μια οντότητα που σε ακολουθεί από πλατφόρμα σε πλατφόρμα προσφέροντάς σου βοήθεια. Ο τομέας που χρειάζεσαι περισσότερη υποστήριξη σε αυτό το στάδιο είναι η κοινωνική ζωή.
Η Κάθριν Κοντούτο, επίκουρη καθηγήτρια της Επιστήμης των Μέσων Ενημέρωσης στο Πανεπιστήμιο της Βοστώνης, η οποία μελετά το online dating, λέει πως η μεγαλύτερη ανησυχία όλων είναι η πρώτη ατάκα. Για την ίδια, η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να είναι ένας άλλος Σιρανό (Σ.τ.Μ: Σιρανό ντε Μπερζεράκ, συγγραφέας και ήρωας στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Εντμόν Ροστάν, όπου έγραφε ερωτικές επιστολές για λογαριασμό ενός φίλου του), που θα σου προτείνει 10 επιλογές ή θα βελτιώνει τις προσπάθειές σου. Ή ίσως είναι κάποιος που σε καθοδηγεί στον κόσμο του dating. Συμφωνείς να συναντηθείς με ένα (πραγματικό) άτομο στο διαδίκτυο και «έχεις την τεχνητή νοημοσύνη στη γωνία να σου λέει: “Έι, ίσως πρέπει να πεις αυτό” ή “Μην ξεχάσεις αυτό”. Σχεδόν σαν ένα μικρό σπρώξιμο».
Τα εικονικά πρώτα ραντεβού θα μπορούσαν να λύσουν ένα από τα σημερινά μας προβλήματα: Οι εφαρμογές διευκολύνουν την αναζήτηση για ταίρι, αλλά εσύ βλέπεις λίγες –και ίσως ανακριβείς– πληροφορίες γι’ αυτούς τους ανθρώπους. Πώς ξέρεις ποιον αξίζει να συναντήσεις στην πραγματική ζωή; Η ενσωμάτωση των εικονικών ραντεβού στην πράξη, λέει η Κοντούτο, θα μπορούσε να είναι «ένα ελκυστικό χαρακτηριστικό για πολλούς που θέλουν να γνωρίσουν ανθρώπους, αλλά δεν είναι σίγουροι ότι θέλουν να επενδύσουν τόσο χρόνο εξαρχής».
Η Τ. Μακάνα Τσοκ, διευθύντρια του Extended Reality Lab στο Πανεπιστήμιο των Συρακουσών, φαντάζεται πρώτα ραντεβού στα οποία και τα δύο μέρη στέλνουν αντ’ αυτών μια άλλη εκδοχή τους, έναν αντιπρόσωπο τεχνητής νοημοσύνης. «Αυτός θα έλεγε και στους δυο σας ότι [η χημεία] λειτουργεί ή ότι σίγουρα δεν πρόκειται να λειτουργήσει», λέει η ίδια. Αν το ραντεβού είναι αποτυχημένο, τουλάχιστον δεν ήσουν εσύ σε αυτό.
Ή θα μπορούσες να βγαίνεις ραντεβού με ένα ον το οποίο είναι εντελώς εικονικό, λέει η Σουν Γιου Γκρέις Αν, διευθύντρια στο Κέντρο Προηγμένων Οικοσυστημάτων Υπολογιστή-Ανθρώπου στο Πανεπιστήμιο της Τζόρτζια. Ή θα πας σε ένα εικονικό πάρτι, θα περάσεις καταπληκτικά «και αργότερα θα συνειδητοποιήσεις ότι ήσουν ο μόνος πραγματικός άνθρωπος σε ολόκληρο το δωμάτιο. Όλοι οι άλλοι ήταν τεχνητή νοημοσύνη». Αυτό μπορεί να ακούγεται παράξενο, λέει η Αν, αλλά «οι άνθρωποι είναι πολύ καλοί στο να χτίζουν σχέσεις με μη ανθρώπινες οντότητες». Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ανοίγεις την καρδιά σου στον σκύλο σου ή αντιμετωπίζεις το ChatGPT σαν ψυχολόγο.
Βέβαια, προκύπτει ένα πρόβλημα όταν οι εικονικές σχέσεις γίνονται υπερβολικά βολικές, λέει η Τσοκ: Αν συνηθίσεις σε πράκτορες που είναι κομμένοι και ραμμένοι στα μέτρα σου, θα γίνεις λιγότερο επιδέξιος στο να συναλλάσσεσαι με πραγματικούς ανθρώπους και να ρισκάρεις την αμηχανία ή την απόρριψη. «Εξακολουθείς να χρειάζεσαι την ανθρώπινη αλληλεπίδραση», συμπληρώνει η ίδια. «Υπάρχει κάποια ανησυχία ότι θα δούμε κάποιους ανθρώπους που θα λένε: “Όχι, μου αρκεί αυτό. Γιατί να βγω έξω, όταν μπορώ να μείνω στο σπίτι με τον σύντροφό μου, το εικονικό μου φιλαράκι;”».
Πλέον, τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, οι διαδικτυακές γνωριμίες και το live streaming είναι πιθανότατα αλληλένδετα και έχουν γίνει πιο καθηλωτικά. Οι ειδικοί της τεχνολογίας έχουν συρρικνώσει τα εμπόδια που εμπόδιζαν την επίτευξη μιας πραγματικής τηλεπαρουσίας: το αργό ίντερνετ, το φαινόμενο uncanny valley (Σ.τ.Μ. η υπόθεση πως μια οντότητα που φαίνεται σχεδόν ανθρώπινη πιθανόν να επηρεάσει με αλλόκοτο τρόπο τους θεατές) και τα ογκώδη ακουστικά, τα οποία μπορεί τώρα να αντικατασταθούν από κάτι που μοιάζει περισσότερο με γυαλιά ή έξυπνους φακούς επαφής.
Οι διαδικτυακές σου εμπειρίες μπορεί να θυμίζουν λιγότερο την παρατήρηση της ζωής ενός άλλου ατόμου και περισσότερο το ίδιο το βίωμα της ζωής ενός άλλου, σύμφωνα με τον Φόλμερ. Για παράδειγμα, ένας διάσημος μπασκετμπολίστας φοράει σένσορες στα ρούχα και στο δέρμα του, οι οποίοι καταγράφουν τη στάση του σώματος, την κίνηση και τη δύναμή του, και επίσης φοράει πολύ λεπτά γάντια που μπορούν να αντιληφθούν την υφή της μπάλας. Εσύ, παρακολουθώντας από τον καναπέ σου, φοράς φανέλα και γάντια από έξυπνα υλικά, υφασμένα με ενεργοποιητές που μεταδίδουν ό,τι αισθάνεται ο παίκτης. Όταν κάποιος σπρώχνει τον αθλητή, λέει ο Φόλμερ, ο εξοπλισμός «μπορεί να σε σπρώξει στην πραγματικότητα».
Το gaming είναι μια άλλη προφανής εφαρμογή. Αλλά δεν είναι η μοναδική. Και επειδή κανείς άλλος δεν θέλει να το πει δημόσια, θα το πω εγώ: το πορνό. (Μικρέ, ρώτα τους γονείς σου ή/και τον βοηθό τεχνητής νοημοσύνης όταν μεγαλώσεις.)
Στα 25, πιθανότατα αντιμετωπίζεις ήδη τα διλήμματα μιας διαδικτυακής ζωής μπροστά στην κάμερα. Η Κοντούτο πιστεύει ότι μπορεί να επαναστατήσεις και να επιλέξεις να βγεις από τα κοινωνικά δίκτυα, επειδή οι γονείς σου κατέγραψαν τα πρώτα 18 χρόνια της ζωής σου χωρίς άδεια. Ως ενήλικας, θα θέλεις αυστηρότερους κανόνες για την ιδιωτικότητα και τη συναίνεση.
Ίσως, όμως, συμβαίνει το αντίθετο: τώρα, είσαι κι εσύ influencer. Αν ναι, το σώμα σου μπορεί να είναι η βιτρίνα σου. Σήμερα, τα wearables είναι, κατά βάση, κουτιά ηλεκτρονικών συσκευών που φοριούνται στα χέρια και τα πόδια σου. Αύριο, ελπίζει η Σίντι Σιν Λιου Κάο, η οποία διευθύνει το Hybrid Body Lab στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ, θα μοιάζουν περισσότερο με το ίδιο σου το δέρμα. Η Κάο αναπτύσσει wearables όπως είναι αυτοκόλλητα σκιάς ματιών που αλλάζουν χρώμα και μίνι trackpads νυχιών που μπορούν να ελέγχουν το κινητό σου ή να ανοίγουν την πόρτα του αυτοκινήτου. Στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον, φαντάζεται, «ίσως μπορείς να νοικιάζεις κάθε σου νύχι ως διαφήμιση για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης». Ή ίσως τα μαλλιά σου: Αν υφάνεις μέσα τους πολύ λεπτές ίνες LED, θα μπορούσαν να μετατραπούν σε ένα είδος οθόνης.
Στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον ίσως μπορείς να νοικιάζεις κάθε σου νύχι ως διαφήμιση για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Τι θα γινόταν αν οι έξυπνοι φακοί ματιών μπορούσαν να είναι και αυτοί χώροι προβολής; «Αυτό θα ήταν πραγματικά ανατριχιαστικό», σχολιάζει η Κάο. «Απλώς να κοιτάζεις στα μάτια κάποιου και να βλέπεις CNN».
2059 – 35 ετών, ένα σπίτι που ξέρει;
Μέχρι τώρα, πιθανότατα έχεις πια τακτοποιηθεί σε κάποιο σπιτικό, αλλά ίσως να μη μοιάζει και πολύ με το σπίτι στο οποίο μεγάλωσες. Ο Κιθ Ίβαν Γκριν, καθηγητής Ανθρωποκεντρικού Σχεδιασμού στο Κορνέλ, δεν πιστεύει ότι πρέπει να φανταζόμαστε το σπίτι του μέλλοντος. «Θα το αποκαλούσα δωμάτιο του μέλλοντος», λέει, επειδή θα είναι ο χώρος για τα πάντα: δουλειά, μάθηση, παιχνίδι. Η τάση αυτή επιταχύνθηκε από την πανδημία.
Το σπίτι σου θα είναι πιθανότατα μικρό αν ζεις σε μια μεγάλη πόλη. Οι αβεβαιότητες της κλιματικής αλλαγής και του κόστους μεταφοράς σημαίνουν ότι δεν μπορούμε να χτίζουμε πόλεις προς τα έξω αέναα. Έτσι, φαντάζεται έναν αναδιαμορφώσιμο αρχιτεκτονικό ρομποτικό χώρο: Οι τοίχοι κινούνται, τα αντικείμενα διογκώνονται ή ξεδιπλώνονται, τα έπιπλα εμφανίζονται ή διαλύονται σε επιφάνειες ή ανασυνδυάζονται. Οποιαδήποτε τεχνολογία είναι ενσωματωμένη. Το σπίτι θα είναι τελικά αυτό που φανταζόταν ο Λε Κορμπιζιέ: μια μηχανή για να ζει κανείς μέσα σε αυτήν.
Ο Γκριν φαντάζεται αυτόν τον χώρο λακωνικά λιτό, όμως όμορφο, σαν ένα ιερό – το μέρος, λέει, όπου μπορούμε να σκεφτόμαστε και να υπάρχουμε. «Θα το χαρακτήριζα ως ευρύχωρο μοναστηριακό κελί που δεν έχει πολλά πράγματα, εκτός από εμάς», λέει. Οι ειδικοί μας πιστεύουν ότι το σπίτι σου, όπως και το αυτοκίνητό σου, θα ανταποκρίνεται σε φωνητικές εντολές ή χειρονομίες. Όμως, θα παίρνει κάποιες αποφάσεις αυτόνομα, μαθαίνοντας και παρατηρώντας σε: την κίνηση, την τοποθεσία, τη θερμοκρασία σου.
Οι ειδικοί πιστεύουν ότι το σπίτι σου, όπως και το αυτοκίνητό σου, θα ανταποκρίνεται σε φωνητικές εντολές ή χειρονομίες. Όμως, θα παίρνει κάποιες αποφάσεις αυτόνομα.
Ο Ιβάν Πούπιρεφ, συνιδρυτής και CEO της Archetype AI, λέει πως δεν θα χρειάζεσαι μια διαφορετική εφαρμογή για κάθε έξυπνη συσκευή στο σπίτι. Αντίθετα, πιστεύει πως θα πρέπει να σκεφτείς το σπίτι σου σαν μια σκηνή κι εσένα σαν τον σκηνοθέτη. «Δεν αλληλεπιδράς με το κλιματιστικό. Δεν αλληλεπιδράς με την τηλεόραση», λέει. «Αλληλεπιδράς με το σπίτι ως σύνολο». Αντί να πεις στην τηλεόραση να παίξει ένα συγκεκριμένο κανάλι, θέτεις απαιτήσεις υψηλού επιπέδου σε ολόκληρο τον χώρο: «Βάλε κάτι ενδιαφέρον, είμαι κουρασμένος».
Ο Φόλμερ, από το Στάνφορντ, πιστεύει πως, όπως η πληροφορική πέρασε από τη βιομηχανική φάση στην προσωπική και τελικά έγινε πανταχού παρούσα, το ίδιο θα συμβεί και με τη ρομποτική. Οι προπαππούδες σου οραματίστηκαν φουτουριστικά σπίτια που τα φρόντιζε ένα ανθρωποειδές ρομπότ. Εκείνος οραματίζεται σμήνη από ίσως 100 ρομπότ στο μέγεθος νομίσματος που εμφανίζονται για να καθαρίσουν, να βγάλουν τα σκουπίδια ή να σου φέρουν κάτι παγωμένο να πιεις. («Γνωρίζουν εκ των προτέρων, ακόμη και πριν από σένα, ότι διψάς, λέει.)
Μικρέ, πιθανόν τώρα να έχεις το δικό σου μωρό. Η επιστημονική τεχνολογία της αναπαραγωγής έχει αλλάξει από τότε που γεννήθηκες. Αρχικά, λέει η Γκέρμπερ, η παρακολούθηση της γονιμότητας είναι πολύ πιο ακριβής: «Θα είναι σαν την πρόγνωση του καιρού». Ίσως, λέει η Κάο, εύκαμπτοι αισθητήρες που μοιάζουν με ύφασμα θα μπορούσαν να ενσωματωθούν σε σερβιετάκια για να παρακολουθούν την κατάσταση της εμμήνου ρύσεως. Ή, μόλις έρθει το μωρό, να μπουν σε αυτοκόλλητα θηλών. Αν το μωρό δυσκολεύεται να πιει γάλα, ίσως οι χωρητικοί αισθητήρες αφής του αυτοκόλλητου να βοηθούσαν τον γονέα να βρει μια καλύτερη θέση.
Επίσης, αντίο άυπνες νύχτες. Η Γκέρμπερ οραματίζεται μια συσκευή που, ελλείψει υπάρχοντος όρου, αποκαλεί «χειριστή μωρού» – φαντάσου έναν εξωσκελετό διασταυρωμένο με ένα κάθισμα αυτοκινήτου. Πρόκειται για ένα μηχάνημα που το βράδυ ταχταρίζει το μωρό, παρέχει μητρικό γάλα που έχει προηγουμένως αντληθεί από τη μητέρα και ίσως προσφέρει μια υπηρεσία «καθαρισμού και στεγνώματος» που μοιάζει με μπιντέ. Για τα παιδιά σου, πιθανόν αυτή να είναι η πρώτη τους εμπειρία με μια μηχανή από τόσο κοντά.
2074 – 50 ετών, το όμοιό σου αντί για σένα
Τώρα είσαι στο αποκορύφωμα της καριέρας σου. Για τα επαγγέλματα που οδεύουν προς την αυτοματοποίηση με τεχνητή νοημοσύνη, μπορεί να είσαι ο άνθρωπος που επιβλέπει μια μηχανή να εκτελεί τα καθήκοντά της. Το οκτάωρο, το οποίο καταρρέει στην εποχή μας, μπορεί να εξατομικευτεί εντελώς σε ένα σύστημα εργασίας από το σπίτι ή σε μεμονωμένες εργασίες όπου πληρώνεσαι ανά πρότζεκτ.
Η Αν πιστεύει ότι μπορεί να ξεκινάς την εργάσιμη ημέρα από κρεβάτι και να ελέγχεις τα μηνύματά σου σε έναν εμφυτευμένο φακό επαφής. Όλοι αγαπούν μια μεγάλη οθόνη και η τοποθέτησή της στο μάτι σου ουσιαστικά σού δίνει «τη μεγαλύτερη οθόνη στον κόσμο», λέει. Έχεις ήδη πειραματιστεί με τις εκδοχές ενός ψηφιακού εαυτού σου για φλερτ. Αλλά τώρα οι εικονικοί πράκτορες είναι πιο φωτορεαλιστικοί και μπορούν να μιμηθούν τη φωνή και τους τρόπους σου. Γιατί να μη βάλεις έναν να πηγαίνει σε ραντεβού αντί για σένα;
Η Κόρι Ίνκπεν, η οποία μελετά την αλληλεπίδραση ανθρώπου-υπολογιστή στο Microsoft Research, το αποκαλεί «το όμοιό σου». Πιο επίσημα, μια τεχνολογία μίμησης, ενσώματη, που αντιπροσωπεύει ένα συγκεκριμένο άτομο. «Το όμοιό μου μοιάζει, ενεργεί σαν εμένα, ακούγεται σαν εμένα, ξέρει περίπου ό,τι ξέρω κι εγώ», λέει. Μπορείς να του δώσεις εντολή να τονίσει ορισμένα σημεία και να σου κάνει μια σούμα της συζήτησης αργότερα. Στη δουλειά, οι συνάδελφοί σου αισθάνονται σαν να ήσουν εκεί, και εσύ έχεις το πλεονέκτημα μιας επικοινωνίας που δεν είναι ακριβώς σε πραγματικό χρόνο, αλλά δεν είναι και τόσο ασύγχρονη όσο το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.
Στην εποχή μας, η επαυξημένη πραγματικότητα αρχίζει σιγά σιγά να χρησιμοποιείται ως εργαλείο για τους εργαζομένους των οποίων η εργασία απαιτεί φυσική παρουσία και απτά αντικείμενα. Όμως οι ειδικοί ανησυχούν ότι μόλις οι τελευταίοι baby boomers συνταξιοδοτηθούν, η τεχνική τους εμπειρία θα σβήσει μαζί τους. Ίσως μπορούν να αφήσουν πίσω τους μια κληρονομιά εκπαιδευτικών προσομοιώσεων.
Η Ίνκπεν βλέπει, επίσης, ευκαιρίες για DIY δράσεις. Ας πούμε, χαλάει το ψυγείο σου. Αντί να καλέσεις έναν μάστορα, ξεκινάς ένα σεμινάριο AR σε ειδικά γυαλιά, στο τάμπλετ ή προβάλλοντας μια επιφάνεια με ψηφιακές οδηγίες πάνω στο ίδιο το ψυγείο. Ο Φόλμερ αναρωτιέται αν οι απτικοί αισθητήρες που είναι υφασμένοι σε γάντια ή ρούχα θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους ανθρώπους που εκπαιδεύονται σε πολύ εξειδικευμένες εργασίες –όπως η χειρουργική– να αισθάνονται κυριολεκτικά τις κινήσεις των χεριών των έμπειρων επαγγελματιών.
Ας πούμε, χαλάει το ψυγείο σου. Αντί να καλέσεις έναν μάστορα, ξεκινάς ένα σεμινάριο AR σε ειδικά γυαλιά, στο τάμπλετ ή προβάλλοντας ψηφιακές οδηγίες πάνω στο ίδιο το ψυγείο.
Για τον Πουπίρεφ, οι επιπτώσεις είναι πολύ μεγαλύτερες. Ένας τρόπος για να σκεφτούμε την ΤΝ είναι «ως μέσο αποθήκευσης», λέει. «Είναι μια διατήρηση της ανθρώπινης γνώσης». Ένα μεγάλο γλωσσικό μοντέλο όπως το ChatGPT είναι ουσιαστικά μια συλλογή όλων των πληροφοριών κειμένου που οι άνθρωποι έχουν βάλει στο διαδίκτυο. Στη συνέχεια, αν τροφοδοτήσουμε τα μοντέλα όχι μόνο με κείμενο, αλλά και με δεδομένα αισθητήρων του πραγματικού κόσμου που περιγράφουν την κίνηση και τη συμπεριφορά, «γίνεται μια πολύ συμπιεσμένη παρουσίαση όχι μόνο της γνώσης, αλλά και του πώς οι άνθρωποι λειτουργούν». Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να καταγράψει πώς να χορεύεις ή να φτιάχνεις ένα αυτοκίνητο, ή να παίζεις κάποιο άθλημα –όλες τις δεξιότητες που δεν μπορείς να μάθεις μόνο από λέξεις– και να διατηρήσει αυτή τη γνώση για το μέλλον.
2099 – 75 ετών, ένα σπίτι που σίγουρα ξέρει
Όταν θα έχεις φτάσει στη σύνταξη, οι οικογένειες μπορεί να είναι μικρότερες, με περισσότερους ηλικιωμένους να ζουν μόνοι. Ή σχεδόν μόνοι. Η Τσάιγουο Λι, ερευνήτρια στο MIT AgeLab, πιστεύει ότι σε 75 χρόνια το σπίτι σου θα είναι «κάποιος που συγκατοικεί στον χώρο αυτόν μαζί σου», λέει. «Αντιδρά στα συναισθήματά σου, ίσως σε καταλαβαίνει».
Πλέον, η τεχνητή νοημοσύνη ενός σπιτιού μπορεί να είναι τόσο καλή στην αποκρυπτογράφηση της γλώσσας του σώματος, ώστε, αν περνάς πολύ χρόνο στον καναπέ ή φαίνεσαι βιαστικός ή εκνευρισμένος, θα μπορούσε να προσπαθήσει να ελαφρύνει τη διάθεσή σου. «Αν πρόκειται για έναν συνομιλητικό πράκτορα, μπορεί να σου μιλήσει», λέει η Λι. Ή μπορεί να σου προτείνει να πάρεις τηλέφωνο ένα αγαπημένο σου πρόσωπο. «Ίσως αλλάζει την ατμόσφαιρα του σπιτιού, για να είναι πιο ευχάριστη».
Το σπίτι συλλέγει επίσης δεδομένα για την υγεία σου, επειδή εκεί τρως, κάνεις ντους και χρησιμοποιείς το μπάνιο. Η παθητική συλλογή δεδομένων έχει πλεονεκτήματα έναντι των αισθητήρων που είναι φορετοί: Δεν χρειάζεται να θυμάσαι να φορέσεις κάτι. Δεν φέρει το στίγμα της ασθένειας ή της αδυναμίας. Και σε γενικές γραμμές, λέει η Λι, οι άνθρωποι δεν αρχίζουν να φορούν ανιχνευτές υγείας μέχρι να αρρωστήσουν, οπότε δεν έχουν συγκριτικά δεδομένα. Ίσως είναι καλύτερα να αφήνουμε την τουαλέτα ή τον καθρέφτη να κάνουν την παρακολούθηση συνεχώς.
Ο Γκριν λέει ότι τα διαδραστικά σπίτια θα μπορούσαν να βοηθήσουν άτομα με κινητικά και γνωστικά προβλήματα να ζουν ανεξάρτητα για μεγαλύτερο διάστημα. Ρομποτικά έπιπλα μπορούν να βοηθήσουν με το σήκωμα αντικειμένων, το μάζεμα ή τον καθαρισμό. Πια, μπορεί να είναι τόσο εξελιγμένα ώστε να προσφέρουν υποστήριξη όταν τη χρειάζεσαι και να αποσύρονται όταν δεν τη χρειάζεσαι.
Η Κάο φαντάζεται τη ρομποτική τεχνολογία ενσωματωμένη σε υφάσματα: ρούχα που σκληραίνουν γύρω από τη μέση για να σε βοηθούν να στέκεσαι όρθιος, ένα γάντι που ενισχύει τη λαβή σου.
Αν γίνεται δύσκολο το να φτάσεις από το σημείο Α στο σημείο Β, ίσως μπορείς να ταξιδέψεις χωρίς να πας πουθενά. Ο Γκριν, που είναι οπαδός του άδειου δωματίου, αναρωτιέται εάν θα έχεις στη διάθεσή σου τεχνολογία που θα σου επιτρέπει να αλλάζεις όσα σε περιβάλλουν ανάλογα με τη διάθεσή σου. Για παράδειγμα, σκέφτεσαι τη ζούγκλα και η ταπετσαρία προσαρμόζεται αναλόγως, τα ρομποτικά έπιπλα τοποθετούνται κατάλληλα. «Θέλουμε να μπορούμε να καθόμαστε στον βράχο ή να ξαπλώνουμε στην αιώρα», λέει.
Η Αν-Μαρί Πάιπερ, αναπληρώτρια καθηγήτρια πληροφορικής στο UC Irvine, η οποία μελετά ηλικιωμένα άτομα, φαντάζεται κάτι παρόμοιο –χωρίς το τσιπ του εγκεφάλου– στο πλαίσιο ενός οίκου ευγηρίας, όπου οι χώροι θα μπορούσαν να αλλάζουν για να θυμίζουν ιδιαίτερες αναμνήσεις, όπως ένα ταξίδι του μέλιτος στο Παρίσι. «Τι θα συνέβαινε αν ο χώρος μεταμορφωνόταν σε ένα καφέ; Με τις μυρωδιές, τη μουσική και την ατμόσφαιρα;»
Η Γκέρμπερ είναι πολύ υπέρ του εικονικού ταξιδιού. Είναι φθηνότερο, γρηγορότερο και καλύτερο για το περιβάλλον από τα πραγματικά ταξίδια. Όμως, πιστεύει ότι για μια πραγματικά καθηλωτική παριζιάνικη εμπειρία, θα χρειαστούμε μηχανικούς να εφεύρουν… το απομακρυσμένο ψωμί. Κάτι που θα σου επιτρέπει να μασάς μια βαρετή και συνάμα θρεπτική πηγή θερμίδων, ενώ παράλληλα θα διεγείρει τις αισθήσεις σου, ώστε να έχεις την τραγανή υφή, το άρωμα και τη γεύση της τέλειας μπαγκέτας.
2149 – 125 ετών, εικονική αθανασία
Ελπίζουμε ότι τα τελευταία σου χρόνια δεν θα είναι μοναχικά ή οδυνηρά. Μακρινά αγαπημένα πρόσωπα μπορούν να σε επισκέπτονται μέσω μιας ψηφιακής εκδοχής του εαυτού τους ή να στέλνουν την αγάπη τους μέσω έξυπνων υφασμάτων: Η Πάιπερ φαντάζεται ένα κασκόλ που λάμπει ή ζεσταίνεται όταν κάποιος σε σκέφτεται, η Κάο μια συσκευή στο δέρμα που προσομοιώνει το άγγιγμα του χεριού του. Αν είσαι πολύ άρρωστος, μπορείς να αποδράσεις σε έναν καταπραϋντικό εικονικό κόσμο. Η Τζούντιθ Αμόρες, ερευνήτρια στο Microsoft Research, εργάζεται πάνω στην εικονική πραγματικότητα που ανταποκρίνεται σε βιολογικά σήματα. Στο μέλλον, φαντάζεται ότι η εικονική πραγματικότητα θα ανιχνεύει το άγχος χωρίς να απαιτείται ο χρήστης να φοράει αισθητήρες· ίσως μέσω της όσφρησης.
Μακρινά αγαπημένα πρόσωπα μπορούν να σε επισκέπτονται μέσω μιας ψηφιακής εκδοχής του εαυτού τους ή να στέλνουν την αγάπη τους μέσω έξυπνων υφασμάτων.
Μπορεί να αναλογίζεσαι την εικονική αθανασία. Ο Τιμ Ρέκουμπερ, κοινωνιολόγος στο Smith College και συγγραφέας του βιβλίου The Digital Departed, σημειώνει ότι σήμερα οι άνθρωποι δημιουργούν ιστοσελίδες μνήμης και chatbots ή εγγράφονται σε υπηρεσίες μεταθανάτιων μηνυμάτων. Αυτά προσφέρουν κάποια παρηγοριά στο τέλος της ζωής, αλλά δεν μπορούν να διατηρήσουν τη μνήμη σου επ’ αόριστον. Οι εταιρείες χρεοκοπούν. Οι ιστότοποι καταρρέουν. Οι άνθρωποι προχωρούν· έτσι λειτουργεί το πένθος.
Πώς θα σου φαινόταν αν η συνείδησή σου «φορτωνόταν» σε κάποιο ψηφιακό σύννεφο; Η ιδέα έχει φανατικούς οπαδούς, λέει ο Ρέκουμπερ. Οι άνθρωποι ελπίζουν να αναστηθούν ακόμα και με τη μορφή ρομποτικών σωμάτων, αλλά είναι επιφυλακτικός ως προς το αν αυτό θα έχει επιτευχθεί, ειδικά μέσα σε 125 χρόνια. Επιπλέον, τι γίνεται αν το να είσαι φάντασμα εγκλωβισμένο μέσα σε μια μηχανή είναι τρομερό; «Η ενσάρκωση είναι, απ’ όσο γνωρίζουμε, ένα αρκετά βασικό συστατικό της ύπαρξης. Και μπορεί να είναι αρκετά ενοχλητικό να είσαι μια ενσυνείδητη εκδοχή του εαυτού σου μέσα σε έναν υπολογιστή», λέει.
Υπάρχει ίσως ένα τελευταίο πράγμα που πρέπει να δοκιμάσεις. Είναι μια διαφορετική τεχνητή νοημοσύνη. Αυτήν την επιμελείσαι εσύ ο ίδιος, χρησιμοποιώντας ψηφιακά εφήμερα μιας ολόκληρης ζωής: τα βίντεο, τα κείμενά σου, τις αναρτήσεις σου στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Είναι ένα ολόγραμμα που κάνει παρέα με τους αγαπημένους σου, για να τους παρηγορήσει όταν θα φύγεις. Ίσως χρησιμεύσει ακόμη και ως σημάδι για το σημείο στο οποίο έχεις ταφεί. «Είναι φοβερό να σκέφτεσαι τα νεκροταφεία στο μέλλον, να στοιχειώνονται κυριολεκτικά από ολογράμματα που ενεργοποιούνται με την κίνηση», λέει ο Ρέκουμπερ.
Δεν θα κρατήσει για πάντα. Τίποτα δεν κρατάει. Όμως, ίσως ο ευφυής πράκτορας να μην είναι πια φίλος σου. Ίσως να είσαι εσύ ο ίδιος.
Ακου, έχουμε επιφυλάξεις
Φανταζόμαστε έναν κόσμο που έχει ξεπεράσει τις μεγαλύτερες απειλές του καιρού μας: μια υφέρπουσα κλιματική καταστροφή, ένα βαθύτερο ψηφιακό χάσμα, το επίμονο φλερτ μας με τον πυρηνικό πόλεμο, η πιθανότητα ότι μια πανδημία θα μας σκοτώσει σύντομα, ότι ο υπερβολικά βολικός τρόπος ζωής θα μας σκοτώσει αργά ή ότι οι ευφυείς μηχανές θα αποδειχθούν υπερβολικά έξυπνες.
Ελπίζουμε ότι η δημοκρατία θα επιβιώσει και ότι αυτές οι τεχνολογίες θα αποτελέσουν τα προαιρετικά εργαλεία μιας ακμάζουσας κοινωνίας και όχι τα εργαλεία παρακολούθησης μιας δυστοπίας. Αν έχεις έναν ψηφιακό δίδυμο, ελπίζουμε να μην είναι ένα deepfake.
Θα μπορούσες να εκλάβεις αυτά τα σκίτσα από το 2024 ως μια ανέμελη υπόσχεση, μια προειδοποίηση ή ένα πυρετώδες όνειρο. Το σημαντικό είναι: Το παρόν μας είναι απλώς η αφετηρία για άπειρα μέλλοντα. Το τι θα συμβεί στη συνέχεια, μικρέ, εξαρτάται από σένα.
