Ο μακαρίτης Πιερ ντε Κουμπερτέν ήταν μεγάλος σεξιστής – όπως η εποχή του. Το 1912 έγραφε ότι οι Ολυμπιακοί Αγώνες αποτελούν «μια εξύμνηση του ανδρικού αθλητισμού… με το γυναικείο χειροκρότημα ως ανταμοιβή» των συμμετεχόντων. Δεν είναι να απορεί, λοιπόν, καμιά που χρειάστηκε να αποσυρθεί εκείνος από την Ολυμπιακή Επιτροπή, τo 1925, για να ξεκινήσει η σοβαρή προσπάθεια να συμμετέχουν και γυναίκες στη διοργάνωση. Έναν αιώνα αργότερα, οι Ολυμπιακοί του Παρισιού έκαναν σημαία τους, μεταφορικά και κυριολεκτικά, την έμφυλη ισότητα, χωρίς ωστόσο, όπως αναφέρει η Μισέλ Ντόνελι, καθηγήτρια Sport Management στο Πανεπιστήμιο Brock και επί μακρόν μελετήτρια του θέματος, να διευκρινίζει κανείς από τη ΔΟΕ τι ακριβώς εννοεί με τον όρο αυτόν.
Η αριθμητικά (σχεδόν) ισότιμη συμμετοχή, λέει η Ντόνελι, είναι μεν ένα σημαντικό βήμα, αλλά δεν απαντά πλήρως στο πρόβλημα της ανισότητας. Για αρχή, δεν αφορούσε οριζόντια όλες τις διαγωνιζόμενες χώρες. Ορισμένες αποστολές έφεραν σημαντικό αριθμό γυναικών στους Αγώνες και άλλες έφεραν πολύ λιγότερες. Οι τρεις αθλήτριες που εκπροσώπησαν το Αφγανιστάν δεν αναγνωρίστηκαν καν από την κυβέρνηση των Ταλιμπάν, που απαγορεύει τη συμμετοχή γυναικών σε αγωνίσματα. Επίσης, η ισότιμη συμμετοχή στο επίπεδο των διαγωνιζομένων δεν αντανακλά ακόμη κάποια αντίστοιχη ισορροπία στον αριθμό προπονητών/προπονητριών ή και στα διοικητικά στελέχη της διοργάνωσης.
Αλλά και η εμπειρία των αθλητριών που συμμετέχουν στους Αγώνες πάσχει σε σημεία που υπονομεύουν σοβαρά την ουσιαστική σημασία της ισότητας. Η έμφαση στην ισόρροπη δημοσιογραφική κάλυψη και προβολή τους, με έντονες συστάσεις από την Επιτροπή για την αποφυγή της αντικειμενοποίησης των αθλητριών και του σεξιστικού λόγου, και η αποπομπή δημοσιογράφων που δεν ακολούθησαν τις παραινέσεις ήταν βέβαια ένα σημαντικό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση. Το ίδιο και η –αδικαιολόγητα καινοτόμος για το 2024– δημιουργία χώρου φύλαξης βρεφών για τη διευκόλυνση των διαγωνιζόμενων γονέων και η διευκόλυνση των αθλητριών που θηλάζουν ώστε να έχουν κοντά τα μωρά τους.
Όμως τα διαφορετικά σταθμά που ισχύουν, για άνδρες και γυναίκες, στους κανονισμούς αρκετών αθλημάτων (διάρκεια, μήκος πισίνας ή γηπέδου κ.λπ.) και στην αμφίεση αθλητών και αθλητριών εξακολουθούν να αμαυρώνουν το ιδανικό της ίσης μεταχείρισης. Φέτος μάλιστα, σύμφωνα με τον γαλλικό νόμο, οι μουσουλμάνες αθλήτριες που φορούν χιτζάμπ δεν επιτράπηκε να το φορέσουν στο Παρίσι – διάταξη που ανάγκασε πολλές από αυτές, όπως δήλωσαν, να επιλέξουν μεταξύ της θρησκευτικής πίστης τους και της αγάπης τους για τον αθλητισμό.
Ένα άλλο σημείο στο οποίο αξίζει να σταθεί κάποιος είναι ότι, για να πετύχει τον στόχο του 49-51, η Επιτροπή επέλεξε την οδό της κατάργησης αποκλειστικά ανδρικών αθλημάτων και την αντικατάστασή τους με μεικτά, καθώς και τη μείωση των ποσοστώσεων για άνδρες αθλητές, προκειμένου να προστεθούν θέσεις για αθλήτριες. Η προσέγγιση αυτή, επισημαίνει η Ντόνελι, αναγκαία ή μη, υποδηλώνει ότι η επίτευξη της ισότητας θα συμβεί εις βάρος μιας ομάδας και προς όφελος μιας άλλης, δημιουργώντας έτσι ένα πλήθος από άνδρες αθλητές (αλλά και τις οικογένειες και τους υποστηρικτές τους) που θεωρούν πλέον την ισότητα ως κάτι που στρέφεται εναντίον τους.
Για να πετύχει τον στόχο του 49-51, η Επιτροπή επέλεξε την κατάργηση αποκλειστικά ανδρικών αθλημάτων και την αντικατάστασή τους με μεικτά, καθώς και τη μείωση των ποσοστώσεων για άνδρες αθλητές.
Η αντίδραση, βέβαια, δεν αφορά μόνο την προώθηση της συμμετοχής των γυναικών, αλλά και την αντανάκλαση, στον κοινωνικό καθρέφτη των Αγώνων, ευρύτερων ζητημάτων γύρω από το φύλο, όπως ο σεβασμός των δικαιωμάτων των διεμφυλικών, ίντερσεξ και μη δυαδικών ατόμων, μέσα και έξω από τον αθλητισμό: τα στατιστικά που δίνει στη δημοσιότητα η ΔΟΕ για να διαφημίσει το επίτευγμα της «έμφυλης ισότητας» περιορίζονται στο δίπολο ανδρών/γυναικών, ενώ στις κοινωνίες των περισσότερων από τις χώρες που συμμετέχουν στη διοργάνωση η έμφυλη συζήτηση έχει διευρυνθεί ώστε να συμπεριλάβει και νέους προβληματισμούς, τους οποίους οι Αγώνες, ως ένας επιπλέον ατελής θεσμός της δικής μας, ακόμη σεξιστικής, εποχής, δεν έχουν προλάβει ή καταφέρει να επεξεργαστούν, πόσω μάλλον να επιλύσουν.
Με αφορμή τη διεθνή αναμπουμπούλα γύρω από τη συμμετοχή της Αλγερινής Ιμανέ Κελίφ, ερευνητές έσπευσαν να αναδείξουν ένα μοτίβο που επί χρόνια παρατηρούν: η κατηγορία των γυναικών αθλητριών είναι η μόνη που αστυνομεύεται με τη χρήση τεστ φύλου, τα οποία συνήθως επικεντρώνονται στο ποια είναι «αρκετά γυναίκα» για να διαγωνιστεί σε αυτή την κατηγορία. Αντίστοιχη αστυνόμευση δεν υπάρχει στην κατηγορία των ανδρών, παρότι υπάρχουν, φυσικά, αθλητές που διαθέτουν βιολογικό πλεονέκτημα έναντι των ανταγωνιστών τους. Επιπλέον, αναφέρουν, οι μη λευκές αθλήτριες και οι γυναίκες από τον Παγκόσμιο Νότο είναι εκείνες που, διαχρονικά, υφίστανται δυσανάλογους ελέγχους και ψευδείς κατηγορίες. Η Κελίφ αλλά και η Ταϊβανέζα πυγμάχος Λιν Γιου-Τινγκ είναι τα πιο πρόσφατα παραδείγματα της προκατάληψης εναντίον μη λευκών αθλητριών που δεν συμμορφώνονται με τα τυπικά δυτικά ιδεώδη θηλυκότητας.
Ένας ακόμη λόγος για να θυμηθούμε ότι χρειαζόμαστε τον χρόνο και την απόσταση από τις «μεγάλες», έντονες και ακραία δημοσιοποιημένες στιγμές των Αγώνων για να συνεχίσουμε τη δύσκολη δουλειά της κοινωνικής ενδοσκόπησης και της επεξεργασίας ζητημάτων που θα κληθούμε, σε λιγότερο από τέσσερα χρόνια πλέον, να διαχειριστούμε με πολύ πιο ουσιαστικά φιλόδοξο τρόπο.
