Και όμως, η μνήμη συχνά μυρίζει καμένο ξύλο. Από τις σόμπες, το μαγκάλι, στον χωριάτικο φούρνο, εκεί όπου η φωτιά έψηνε όχι μόνο ψωμί αλλά και υλικά που συνιστούν την ταυτότητά μας, την κουλτούρα του τόπου. Ένα ξύλινο φτυάρι για τον φούρνο, το πυρίφτε, γίνεται για τον εικαστικό Διονύση Χριστοφιλογιάννη το πιο απλό και το πιο φορτισμένο αντικείμενο: καθημερινό και τελετουργικό, εργαλείο και σφραγίδα, παιδική ανάμνηση και καλλιτεχνική πρόταση.
Ο Διονύσης Χριστοφιλογιάννης δεν αρκείται στο να δημιουργεί έργα· δημιουργεί γέφυρες. Ανάμεσα στην παιδική μνήμη και το παρόν, στην παράδοση και την καινοτομία, στην ελληνικότητα και τη σύγχρονη παγκόσμια σκηνή. Αρχιτέκτονας και εικαστικός, με σπουδές στην Αθήνα και στο Λονδίνο, έχει παρουσιάσει έργα του σε εκθέσεις και φεστιβάλ στην Ελλάδα και το εξωτερικό, με θεματικές που αγγίζουν την ταυτότητα, την κοινωνία, την οικογένεια.
 |
 |
Στη νέα του σειρά, εμπνευσμένη από το πυρίφτε –το ξύλινο φτυάρι που έμπαινε στον φούρνο με το ψωμί– επιστρέφει στις παιδικές του εικόνες από την Καλλιθέα Μεσσηνίας. Για εκείνον, το πυρίφτε δεν ήταν απλώς εργαλείο, αφού το αποτύπωμα που έμενε πάνω στο ψωμί έλεγε «αυτό ανήκει σε εμάς». Με τη φωτιά ως μέσο, χαράζει σήμερα πάνω στο ξύλο μοτίβα εμπνευσμένα από κιλίμια, κεντήματα και παραδοσιακές φόρμες. Η φωτιά δεν συγχωρεί· εκεί που καίει, δεν υπάρχει επιστροφή. Όπως και η μνήμη, αφήνει σημάδια ανεξίτηλα.
«Με την επιμονή μου να συνδυάσω την ελληνική παραδοσιακή τέχνη με τη σύγχρονη καλλιτεχνική έκφραση», εξηγεί, «δημιούργησα μια σειρά έργων εμπνευσμένων από το πυρίφτε, αξιοποιώντας μοτίβα από τη συλλογή του Ε.Κ.Κ.Α. Λουλούδια, πουλιά και στοιχεία της λαϊκής τέχνης αποτυπώνονται με καυστική χάραξη πάνω στο ξύλο, κρατώντας ζωντανή τη φωνή της παράδοσης. Για μένα, η φωτιά είναι σύμβολο μεταμόρφωσης και αναγέννησης. Μέσα από αυτή τη διαδικασία θέλω να τιμήσω τις αξίες της Οικοτεχνίας και να αναδείξω την κλασική ελληνική τέχνη με νέο, δυναμικό τρόπο, ώστε τα έργα να μιλούν όχι μόνο για το παρελθόν αλλά και για το παρόν και το μέλλον της πολιτιστικής μας κληρονομιάς».
 |
 |
Την ίδια στιγμή, ο καλλιτέχνης συνομιλεί με το σήμερα μέσα από συνεργασίες όπως αυτή με τη Lito Fine Jewelry, όπου η συλλογή «Νησάκι Α» παρουσιάζεται στη βιτρίνα του οίκου. Εκεί, το κόσμημα γίνεται το ίδιο φορέας μνήμης, ένας τρόπος να κουβαλάς πάνω σου την αλήθεια και την ευθραυστότητα που διαπερνούν και τη δική του δουλειά. Η παράδοση δεν μένει κλειδωμένη στο παρελθόν· ανανεώνεται, αποκτά λάμψη, γίνεται διάλογος ανάμεσα στην τέχνη και την πολυτέλεια, στο παρελθόν και στο μέλλον.
Με αφορμή το πυρίφτε, μιλήσαμε με τον Διονύση Χριστοφιλογιάννη για το τι σημαίνει γι’ αυτόν η φωτιά, για την αλήθεια που δεν σβήνει και για το ψωμί που εξακολουθεί να μυρίζει σπίτι.
Τι είναι για εσάς το πυρίφτε;
Ένα σκεύος μνήμης. Το γνώρισα παιδί, στο χωριό μου στην Καλλιθέα Μεσσηνίας, όταν έμπαινε στον φούρνο με το ψωμί. Δεν ήταν απλώς εργαλείο, αλλά σημάδι ταυτότητας: το αποτύπωμα που έμενε πάνω στο ψωμί έλεγε «αυτό ανήκει σε εμάς». Το επέλεξα γιατί φέρει μια σιωπηλή αλλά δυνατή δύναμη· είναι ένα εργαλείο που ενώνει το καθημερινό με το τελετουργικό.
Γιατί επιλέξατε να δουλεύσετε με χρωστήρα σας τη φωτιά;
Η φωτιά είναι οριστική. Εκεί που καίει δεν μπορείς να γυρίσεις πίσω. Δεν υπάρχει διόρθωση· μόνο αποδοχή. Μου δίνει μια αλήθεια που το πινέλο δεν μπορεί να προσφέρει.
Πώς εργαστήκατε για αυτή τη σειρά έργων;
Ξεκινώ από το ξύλο, την αφή του. Σχεδιάζω μοτίβα εμπνευσμένα από κιλίμια, κεντήματα, παραδοσιακές φόρμες. Το λέιζερ είναι η φωτιά που τα χαράζει· καίει ακριβώς εκεί που πρέπει, αφήνοντας το μαύρισμα σαν ίχνος μνήμης. Είναι διάλογος ανάμεσα στην ακρίβεια της μηχανής και στην ατέλεια του υλικού.
Αν έπρεπε να διαλέξετε μια λέξη για το καμένο ξύλο;
Αναπνοή.
Η μυρωδιά πού σας πάει;
Πίσω. Στις σόμπες, στο μαγκάλι, στους φούρνους. Στις βραδιές που η φωτιά ήταν το κέντρο του σπιτιού.
Οι σκιές που αφήνει η καύτρα;
Είναι και προσευχή και θρήνος. Η φωτιά γράφει μνήμη, άλλοτε σαν ψίθυρο, άλλοτε σαν σημάδι απώλειας.
Η καλύτερη μπουκιά ψωμί που φάγατε ποτέ;
Στο χωριό, με φρεσκοψημένο ψωμί. Ζεστό, με λάδι και ρίγανη. Το αγαπημένο όλης της οικογένειας.
Τα εγκαύματα στα χέρια σας;
Μικρά σημάδια μύησης. Απόδειξη ότι το έργο περνά και από το σώμα, όχι μόνο από τα χέρια.
Ποιο μοτίβο σας ιντριγκάρει να χαράζετε;
Τα γεωμετρικά, αυτά που επαναλαμβάνονται σαν χτύποι καρδιάς. Με τη φωτιά μοιάζουν με παλμούς.
Αν έπρεπε να κρατήσετε ένα μοτίβο για να συνοψίσετε την Ελλάδα;
Τη ροζέτα. Είναι κύκλος, ήλιος, μάτι. Ένα μοτίβο που επαναλαμβάνεται σαν ανάσα, σαν παλμός.
Αν το πυρίφτε έψηνε μια ιδέα αντί για ψωμί;
Την κοινή μνήμη. Όσα κουβαλάμε ως λαός και οικογένεια δεν χάνονται· παίρνουν νέο σχήμα.
Το ψωμί που κουβαλάτε πιο πολύ μέσα σας;
Το χωριάτικο, με τραγανή κόρα και πυκνή ψίχα. Το έκοβες και μύριζε ολόκληρο το σπίτι. Η πιο καθαρή εικόνα του «σπιτιού».
Πηγή: Γαστρονόμος
