Υπήρχαν συγκεκριμένα ερωτήματα που ταλάνιζαν την Ισπανία του 7ου αιώνα και στα οποία έμμεσα ή άμεσα εμπλεκόταν και η Εκκλησία. Στην προσπάθεια να βρεθεί μια λύση σε όλα αυτά, πραγματοποιήθηκε η Δ΄ Σύνοδος του Τολέδο, η οποία συγκλήθηκε από τον Βησιγότθο βασιλιά Σισένανδο στις 5 Δεκεμβρίου 633.
Υπήρξε μία από τις πιο πολυπληθείς στην ισπανική ιστορία, αφού συμμετείχαν έξι μητροπολίτες, πενήντα έξι επίσκοποι καθώς και οι αναπληρωτές όσων επισκόπων δεν μπορούσαν να παρευρεθούν. Σύμφωνα με ορισμένες μαρτυρίες, όταν ο βασιλιάς Σισενάνδος (βασ. 631-636) άνοιξε τις διαδικασίες, έπεσε στο έδαφος μπροστά στους επισκόπους, και με δάκρυα στα μάτια τούς ικέτευσε και τους ζήτησε να αποκαθάρουν την εκκλησία από τις καταχρήσεις. Με αυτόν τον τρόπο, κατάφερε να κερδίσει την εύνοιά τους. Πράγματι, λοιπόν, καταδικάστηκε από την Εκκλησία κάθε είδους εξέγερση ή συνωμοσία εναντίον του κι εκείνος, από την πλευρά του, απάλλαξε τον κλήρο από την καταβολή φόρων προς το κράτος.
Παρά την προχωρημένη ηλικία του, στη Σύνοδο προήδρευσε ο φημισμένος επίσκοπος Ισίδωρος της Σεβίλλης (560-638), ένας από τους πιο μορφωμένους ανθρώπους στη δυτική Ευρώπη εκείνη την εποχή και με πλούσιο συγγραφικό έργο. Σε μια περίοδο κατά την οποία στην Ισπανία είχαν κυριαρχήσει οι Βησιγότθοι και η κλασική παιδεία βρισκόταν σε παρακμή, ο Ισίδωρος είχε προσπαθήσει να την κρατήσει ζωντανή και να διασώσει όσα περισσότερα έργα μπορούσε. Παράλληλα, εργάστηκε για την καθιέρωση ενός ενιαίου τυπικού λειτουργίας, καθώς υπήρχε μια ουσιαστική διαφορά ανάμεσα στους Ισπανούς και τους Βησιγότθους: οι δεύτεροι ακολουθούσαν τον Αρειανισμό – δεν πίστευαν, δηλαδή, στην πλήρη θεότητα του Χριστού. Η παρουσία του Ισίδωρου, επομένως, στη συγκεκριμένη σύνοδο ήταν ιδιαίτερα σημαντική, καθώς υπήρξε ο βασικός εμπνευστής των περισσότερων από τις τελικές διατάξεις της.
Η Σύνοδος ρύθμισε πολλά ζητήματα πειθαρχίας στην Εκκλησία, θέσπισε ομοιόμορφους κανόνες λειτουργίας σε όλο το βασίλειο και, παράλληλα, έλαβε πολλές αποφάσεις για τον εβραϊκό πληθυσμό. Συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορούσε τους Εβραίους, οι τελευταίοι δεν μπορούσαν έκτοτε να έχουν στην κατοχή τους χριστιανούς σκλάβους. Οσοι ήταν παντρεμένοι με χριστιανούς έπρεπε να δεχτούν το βάπτισμα· σε διαφορετική περίπτωση, όφειλαν να πάρουν διαζύγιο. Μια σημαντική απόφαση, ωστόσο, ήταν η καταδίκη της βίαιης μεταστροφής του εβραϊκού πληθυσμού στον χριστιανισμό, η οποία είχε προηγηθεί χρόνια πριν. Οσοι Εβραίοι είχαν μεταστραφεί με αυτόν τον καταναγκαστικό τρόπο, είχαν πλέον τη δυνατότητα -αν το επιθυμούσαν- να επιστρέψουν στον ιουδαϊσμό.
Αναφορικά με τα θεολογικά ζητήματα, η Σύνοδος διακήρυξε ότι το Πνεύμα εκπορευόταν τόσο από τον Πατέρα όσο και από τον Υιό, επηρεάζοντας έτσι πολύ αργότερα την ανάπτυξη της δυτικής θεολογίας. Από την άλλη, διακήρυξε ότι η Εκκλησία είναι ελεύθερη και ανεξάρτητη, δεσμεύεται όμως να δείχνει πίστη στον αναγνωρισμένο βασιλιά. Είναι αξιοσημείωτο ότι δεν υπήρχε αναφορά για πίστη στη Ρώμη.
Χάρη στην επιρροή του Ισίδωρου, πιθανότατα, εκδόθηκε διάταγμα που απαιτούσε από όλους τους επισκόπους να οργανώσουν σχολές στις πόλεις τους. Πρότυπο θα αποτελούσε η σχολή της Σεβίλλης, η οποία ήδη λειτουργούσε χάρη στον ίδιο. Συγκεκριμένα, προβλέφθηκε η μελέτη της ελληνικής και της εβραϊκής γλώσσας, των ελεύθερων τεχνών, καθώς και του δικαίου και της ιατρικής. Επίσης, η πολιτική εκπαίδευση κατέστη για όλους τους επισκόπους του βασιλείου υποχρεωτική.
Λίγα χρόνια ύστερα από αυτή τη σημαντική παρακαταθήκη της Δ΄ Συνόδου στο Τολέδο, ο Ισίδωρος έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας όλη του την περιουσία στους φτωχούς.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
