Μία από τις πιο σημαντικές στιγμές στη δημιουργία του έθνους της Ελβετίας ήταν η μάχη του Μόργκαρτεν, στις 15 Νοεμβρίου 1315. Παρά τη σημασία της, ωστόσο, παραμένει ένα γεγονός για το οποίο δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες. Οι πρωτογενείς πηγές είναι σχεδόν ανύπαρκτες, ενώ τα χρονικά που υπάρχουν παρουσιάζουν μια αρκετά αντιφατική εικόνα. Χαρακτηριστικό είναι μάλιστα ότι δεν είναι γνωστά ούτε η ακριβής τοποθεσία της μάχης ούτε ο ακριβής αριθμός των δυνάμεων που αναμετρήθηκαν.
Η μάχη έλαβε χώρα μεταξύ του Λεοπόλδου Α΄, Δούκα της Αυστρίας, και της Παλαιάς Ελβετικής Συνομοσπονδίας. Προς τα τέλη του 13ου αιώνα, οι Αψβούργοι εποφθαλμιούσαν τη γύρω περιοχή, καθώς προσέφερε το συντομότερο πέρασμα προς την Ιταλία. Ωστόσο, τα καντόνια Ούρι, Σβιτς και Ούντερβαλντεν είχαν επισημοποιήσει την (Παλαιά) Ελβετική Συνομοσπονδία το 1291 και κατείχαν επιστολές «ελευθερίας» από πρώην αυτοκράτορες των Αψβούργων. Η αφορμή για τη σύγκρουση ήταν μια συνοριακή διαμάχη μεταξύ του Βενεδικτινού μοναστηριού του Αϊνσίντελν και του καντονιού του Σβιτς. Το μοναστήρι είχε δεχθεί επιδρομή τον προηγούμενο χρόνο και είχε ζητήσει προστασία από τον Δούκα. Σύμφωνα με τον χρονικογράφο Ιωάννη του Βίντερτουρ, ο Λεοπόλδος κάλεσε τις δυνάμεις του με σκοπό να υποτάξουν και να ταπεινώσουν τους αγρότες που ήταν περικυκλωμένοι από βουνά, τα οποία παρομοίασε με τείχη.
Πράγματι, στις 15 Νοεμβρίου οι αψβουργικές δυνάμεις ξεκίνησαν με σκοπό να επιτεθούν στο Σβιτς. Τα πράγματα, όμως, δεν εξελίχθηκαν όπως περίμενε ο Λεοπόλδος. Μόλις έγινε αντιληπτό ότι ο στρατός του πλησίαζε, ο Ελβετός αρχηγός, Βέρνερ Στάουφαχερ, διέταξε τους περισσότερους στρατιώτες του να καλύψουν το μήκος μιας δασώδους κορυφογραμμής και να περιμένουν τις αντίπαλες δυνάμεις να εισέλθουν στο στενό πέρασμα δίπλα στη λίμνη Εγκερι˙ σύντομα οι δυνάμεις αυτές βρέθηκαν αποκλεισμένες και δέχθηκαν την επίθεση των Ελβετών αντιπάλων τους.
Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των απωλειών των δυνάμεων των Αψβούργων φτάνουν στους 1.500 νεκρούς, ενώ πολλοί ήταν αυτοί που αναγκάστηκαν να διαφύγουν με όποιον τρόπο μπορούσαν. Ο Λεοπόλδος δεν είχε άλλη επιλογή από το να διατάξει υποχώρηση. Σύμφωνα με τα γραπτά του Ιωάννη του Βίντερτουρ, εκείνο το βράδυ ο Δούκας φαινόταν μισοπεθαμένος από την ακραία, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, θλίψη.
Την ημέρα εκείνη, και μετά την έκβαση της μάχης, οι τρεις μικρές δημοκρατικά διοικούμενες αγροτικές κοινότητες στην καρδιά των κεντρικών κοιλάδων της Ελβετίας, οι οποίες είχαν απαιτήσει την ανεξαρτησία τους και είχαν θέσει τα θεμέλια για το σύστημα πολιτοφυλακής των Συνομοσπονδιακών ήδη από το 1291, κέρδισαν την εμπιστοσύνη και άλλων ελβετικών κοινοτήτων, αρκετές από τις οποίες είχαν πολεμήσει εναντίον τους στη μάχη. Ετσι, προέκυψαν νέα μέλη της συμμαχίας, τα αποκαλούμενα «εξωτερικά» καντόνια της Ζυρίχης, του Τσουγκ, του Γκλάρους, της Λουκέρνης, του Φρίμπουργκ, του Γκράουμπίντεν, της Βέρνης κ.ά. Η συσπείρωση των άλλων ελβετικών καντονιών στο πλευρό της Συνομοσπονδίας είχε ως αποτέλεσμα όχι μόνο τη διατήρηση της ειρήνης με τους Αψβούργους για πολλά χρόνια, αλλά στην ουσία τη «γέννηση» του ελβετικού κράτους.
Το 1908, δημιουργήθηκε ένα μνημείο αφιερωμένο σε αυτή τη σημαντική, για την Ελβετία μάχη, το οποίο όμως πυροδότησε «εντάσεις» ανάμεσα στο Τσουγκ και το Σβιτς, αφού η τοποθεσία της δεν ήταν ακριβής. Από το 1912, ανήμερα της επετείου, κοντά στο μνημείο, πραγματοποιείται αγώνας σκοποβολής απόστασης άνω των 300 μέτρων, ενώ το 1957 εισήχθη και νέος αγώνας απόστασης 50 μέτρων στην περιοχή του Σβιτς.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
