Το 1776, εν μέσω του αμερικανικού Πολέμου της Ανεξαρτησίας, ένα νέο είδος ναυτικού πολέμου έκανε την εμφάνισή του. Στις 7 Σεπτεμβρίου πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη η πρώτη γνωστή απόπειρα υποβρύχιας επίθεσης στην Ιστορία, με το πρωτοποριακό υποβρύχιο σκάφος Turtle, που είχε κατασκευάσει ο Ντέιβιντ Μπούσνελ, ένας νεαρός εφευρέτης από το Κονέκτικατ με σπουδές στο Γέιλ. Ο Μπούσνελ είχε πειραματιστεί με τη χρήση υποβρύχιων εκρηκτικών και είχε καταφέρει να δημιουργήσει μια μικρή ξύλινη κάψουλα σε σχήμα βαρελιού, κινούμενη με χειροκίνητους έλικες και με περιορισμένη ικανότητα πλεύσης κάτω από την επιφάνεια του νερού.
Το Turtle –όνομα που του δόθηκε λόγω του σχήματός του, το οποίο θύμιζε χελώνα– προοριζόταν για αποστολές δολιοφθοράς εναντίον βρετανικών πολεμικών πλοίων που είχαν αγκυροβολήσει στον ποταμό Χάντσον. Στις 7 Σεπτεμβρίου, ο λοχίας Εζρα Λι ανέλαβε να το χειριστεί και να προσεγγίσει τη βρετανική ναυαρχίδα HMS Eagle υπό τον ναύαρχο Ρίτσαρντ Χάου. Στόχος ήταν να τρυπήσει το ξύλινο κύτος και να προσαρτήσει έναν εκρηκτικό μηχανισμό με χρονοκαθυστέρηση.
Η επιχείρηση, ωστόσο, δεν στέφθηκε από επιτυχία. Ο Λι πλησίασε με δυσκολία το Eagle, αλλά δεν κατάφερε να στερεώσει το εκρηκτικό, πιθανόν επειδή βρήκε σιδερένια επένδυση στο πλοίο ή επειδή εξαντλήθηκε από τους δύσχρηστους χειροκίνητους μηχανισμούς. Τελικά, απελευθέρωσε τη βόμβα, η οποία εξερράγη αργότερα χωρίς να προκαλέσει ζημιές. Οι βρετανικές πηγές δεν κατέγραψαν ποτέ το περιστατικό, γεγονός που έχει οδηγήσει ορισμένους ιστορικούς να αμφισβητήσουν την ακρίβεια των αμερικανικών αφηγήσεων. Παρ’ όλα αυτά, η ιστορία του Turtle έμεινε στη μνήμη ως η απαρχή του υποβρύχιου πολέμου.
Παρά την αποτυχία του, το εγχείρημα απέσπασε τον θαυμασμό του ίδιου του Τζορτζ Ουάσιγκτον. Σε επιστολή του προς τον Τόμας Τζέφερσον το 1787 χαρακτήρισε τον Μπούσνελ «άνθρωπο με μεγάλες μηχανικές ικανότητες, πλούσιο σε ιδέες και δεξιοτέχνη στην εκτέλεση». Και πρόσθετε: «Θεωρούσα –και εξακολουθώ να θεωρώ– ότι επρόκειτο για προσπάθεια ιδιοφυΐας· αλλά έπρεπε να συνδυαστούν πάρα πολλά πράγματα για να μπορούμε να περιμένουμε μεγάλη επιτυχία από την επιχείρηση» (George Washington Papers, 10 Δεκεμβρίου 1787).
Το Turtle δεν χρησιμοποιήθηκε ξανά με επιτυχία και τελικά χάθηκε όταν το πλοίο που το μετέφερε βυθίστηκε. Ωστόσο, ο συμβολισμός του παραμένει σημαντικός: ήταν η πρώτη σοβαρή προσπάθεια να αξιοποιηθεί η τεχνολογία για να δημιουργηθεί ένα υποβρύχιο όπλο. Αν και απέτυχε επιχειρησιακά, η απόπειρα του Σεπτεμβρίου 1776 προανήγγειλε μια νέα εποχή στον πόλεμο στη θάλασσα, όπου η καινοτομία θα γινόταν όπλο εξίσου σημαντικό με τα κανόνια και τα πανιά.
Η επιρροή του Μπούσνελ φάνηκε αργότερα. Η ιδέα της υποβρύχιας ναυτικής επίθεσης επανήλθε στον Αμερικανικό Εμφύλιο, με το περίφημο Hunley, το πρώτο υποβρύχιο που βύθισε εχθρικό πλοίο το 1864, αλλά και με τις επανειλημμένες προσπάθειες του 19ου αιώνα να αξιοποιηθεί η τεχνολογία για στρατιωτικούς σκοπούς. Σταδιακά, τα υποβρύχια πέρασαν από πειραματικές χειροποίητες κατασκευές σε βιομηχανικά σκάφη, ώσπου στα τέλη του αιώνα η τεχνολογική πρόοδος στην πρόωση και τον εξαερισμό κατέστησε δυνατή τη δημιουργία πραγματικών πολεμικών υποβρυχίων. Ετσι, το «χελωνάκι» του Μπούσνελ, όσο αδέξιο κι αν φάνταζε στα μάτια των συγχρόνων του, μπορεί να ιδωθεί εκ των υστέρων ως ο πρώτος κρίκος σε μια αλυσίδα εξελίξεων που θα άλλαζαν ριζικά τον ναυτικό πόλεμο του 20ού αιώνα.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
