Το 1868, ο Τοκουγκάβα Γιοσινόμπου, 15ος σογκούν του σογκουνάτου Τοκουγκάβα (της φεουδαρχικής ιαπωνικής στρατιωτικής κυβέρνησης), έχασε την εξουσία, με συνέπεια την αποκατάσταση της αυτοκρατορικής εξουσίας. Ηδη από το 1867 αυτοκράτορας ήταν ο Μέιτζι, η λεγόμενη Μεταρρύθμιση Μέιτζι, ωστόσο, ξεκίνησε επίσημα στις 2 Αυγούστου 1869. Επρόκειτο για μια ιδιαίτερα φιλόδοξη προσπάθεια, καθώς αφορούσε μια στρατιωτικά αδύναμη χώρα, κυρίως γεωργική, με μικρή τεχνολογική ανάπτυξη. Η Ιαπωνία είχε αναγκαστεί να υπογράψει συνθήκες με ευρωπαϊκές χώρες αλλά και τις ΗΠΑ που περιόριζαν τον έλεγχό της στο εξωτερικό της εμπόριο και απαιτούσαν τα εγκλήματα που αφορούσαν αλλοδαπούς στην Ιαπωνία να εκδικάζονται όχι σε ιαπωνικά αλλά σε δυτικά δικαστήρια.
Μέχρι τον Ιούλιο του 1869, οι φεουδάρχες κλήθηκαν να εγκαταλείψουν τις περιοχές τους. Δύο χρόνια αργότερα, οι περιοχές που έλεγχαν, μετατράπηκαν σε νομαρχίες ενός ενιαίου κεντρικού κράτους. Στους φεουδάρχες και στην τάξη των σαμουράι προσφέρθηκε ετήσιο επίδομα, το οποίο αργότερα μετατράπηκε σε εφάπαξ πληρωμή σε κρατικά ομόλογα. Το 1872 δημιουργήθηκε ενιαίος εθνικός στρατός, ενώ παράλληλα καθιερώθηκε ένα εθνικό σύστημα φόρου γης σε χρήματα αντί για ρύζι, με στόχο τη σταθεροποίηση του εθνικού προϋπολογισμού.
Για τα επόμενα 20 χρόνια, βασική προτεραιότητα παρέμεινε ο εκσυγχρονισμός και η εσωτερική μεταρρύθμιση, η οποία στόχευε στην αλλαγή των κοινωνικών και οικονομικών θεσμών και δομών της χώρας σύμφωνα με το μοντέλο που υιοθετούσαν τότε τα ισχυρά δυτικά κράτη. Κατασκευάστηκαν σιδηροδρομικές και ναυτιλιακές γραμμές, τηλεγραφικά και τηλεφωνικά συστήματα, ναυπηγεία, ορυχεία, εργοστάσια πυρομαχικών και βιομηχανίες παραγωγής ζάχαρης, γυαλιού, υφασμάτων, τσιμέντου, χημικών και άλλων σημαντικών προϊόντων. Ταυτόχρονα δημιουργήθηκε ένα εθνικό εκπαιδευτικό σύστημα στο οποίο, εκτός από τα «κλασικά» μαθήματα, οι μαθητές είχαν και τη λεγόμενη «ηθική» εκπαίδευση. Στο πλαίσιό της τονιζόταν η σημασία του καθήκοντός τους απέναντι στον αυτοκράτορα, ο οποίος κατείχε πια κεντρικό ρόλο ως σύμβολο της εθνικής ενότητας, ιστορίας και θρησκείας στη χώρα. Το 1889 εγκρίθηκε το Σύνταγμα και το επόμενο έτος πραγματοποιήθηκαν εκλογές για το κοινοβούλιο.
Παράλληλα, οι διεθνείς εξελίξεις έφεραν την Ιαπωνία απέναντι σε προκλήσεις. Το 1894, πολέμησε με την Κίνα για τα συμφέροντά της στην Κορέα. Οι Ιάπωνες επικράτησαν αποκτώντας τον έλεγχο της κορεατικής χερσονήσου, αλλά και τη χερσόνησο Λιαοτούνγκ και την Ταϊβάν ως αποικία. Ωστόσο, η νίκη αυτή ήταν βραχύβια. Μέσα σε μία εβδομάδα, Γαλλία, Ρωσία και Γερμανία ένωσαν τις δυνάμεις τους για να πιέσουν την Ιαπωνία να παραιτηθεί από τα δικαιώματά της στη χερσόνησο Λιαοτούνγκ και την Κίνα να τους παραχωρήσει λιμάνια, ναυτικές βάσεις και ειδικά οικονομικά δικαιώματα, με τη Ρωσία να παίρνει εντέλει τη χερσόνησο Λιαοτούνγκ, την οποία η Ιαπωνία αναγκάστηκε να εγκαταλείψει. Η εξέλιξη αυτή οδήγησε στην ακόμη μεγαλύτερη ενίσχυση του ιαπωνικού στρατού τα επόμενα χρόνια. Μέχρι το 1904, οπότε οι Ρώσοι απείλησαν να αποκτήσουν τον έλεγχο της Κορέας, η Ιαπωνία ήταν πια σε θέση να απαντήσει. Κήρυξε τον πόλεμο στη Ρωσία, στον οποίο επικράτησε μόλις ένα χρόνο αργότερα.
Χάρη στη μεταρρύθμιση Μέιτζι, η Ιαπωνία, μέσα σε λίγο περισσότερο από μια γενιά, είχε ξεπεράσει τους στόχους της. Αλλαξε εκ βάθρων στο εσωτερικό και παράλληλα πέτυχε να θεωρηθεί ένα ισότιμο κράτος έναντι των δυτικών δυνάμεων και να καθιερωθεί και η ίδια ως αποικιακή δύναμη στην Ανατολική Ασία. Ο μεγάλος αυτός κύκλος έκλεισε περίπου 75 χρόνια μετά την αρχή του, με το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
