Μετά τη σύναψη της Συνθήκης του Βουκουρεστίου, το καλοκαίρι του 1913, το κύρος της Σερβίας μεταξύ των Νοτιοσλάβων της Βαλκανικής Χερσονήσου εκτοξεύτηκε στα ύψη. Σε ορισμένους ακαδημαϊκούς κύκλους του Βελιγραδίου, γεννήθηκε η ιδέα της ένωσης των Νοτιοσλάβων σε ένα εκτενές κράτος.
Ωστόσο, η επίσημη θέση των περισσότερων πολιτικών κομμάτων ήταν η ίδρυση μιας Μεγάλης Σερβίας, η οποία θα λειτουργούσε ως παράγοντας ισορροπίας στα Βαλκάνια έναντι της Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας. Αυτήν την πολιτική ευνοούσε και η Ρωσία, η οποία δεν επιθυμούσε την ένωση των ορθοδόξων Σέρβων και των καθολικών Κροατών στο ίδιο κράτος. Η σερβική κοινή γνώμη, βέβαια, αδυνατώντας να συλλάβει την ιδέα του γιουγκοσλαβισμού, τασσόταν υπέρ της δημιουργίας μιας Μεγάλης Σερβίας με την προσάρτηση της Βοϊβοδίνας, της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, ενός τμήματος των δαλματικών ακτών και της βορείου Αλβανίας.
Σύντομα ξέσπασε ένας πόλεμος νεύρων ανάμεσα στη Βιέννη και στο Βελιγράδι. Οι Αυστριακοί φοβούνταν την αύξηση του κύρους της Σερβίας στη Βαλκανική, εκτιμώντας ότι η ενδυνάμωση της Σερβίας απειλούσε τη συνοχή της πολυεθνικής αυτοκρατορίας της. Πολλοί Αυστριακοί επιτελείς θεωρούσαν ότι έπρεπε να γίνει ένας προληπτικός πόλεμος με τη Σερβία, προκειμένου να εξουδετερωθεί η απειλή που προερχόταν από την ισχυρή πλέον σλαβική χώρα των Βαλκανίων.
Η αφορμή για το ξέσπασμα αυτού του πολέμου δόθηκε στις 28 Ιουνίου 1914, όταν ο Σερβοβόσνιος επαναστάτης Γκαμπρίλο Πρίντσιπ δολοφόνησε στο Σεράγεβο τον διάδοχο του αυστριακού θρόνου αρχιδούκα Φραγκίσκο Φερδινάνδο. Εναν μήνα αργότερα ξεκίνησαν οι επιχειρήσεις ενός πολέμου στον οποίο ενεπλάκησαν μέσα σε λίγες ημέρες όλες οι μεγάλες δυνάμεις της εποχής.
Παρά την υπεροχή τους σε απόλυτους αριθμούς και πολεμικό εξοπλισμό, οι Αυστριακοί δεν κατάφεραν αρχικά να διασπάσουν τη σερβική άμυνα. Τον Δεκέμβριο του 1914 η σερβική Βουλή εξέδωσε τη Διακήρυξη της Νις, με την οποία τέθηκε ως στόχος η απελευθέρωση όχι μόνο των Σέρβων αλλά όλων των Νοτιοσλάβων από την αυστριακή κυριαρχία. Επρόκειτο βέβαια για μια κίνηση τακτικής των Σέρβων, προκειμένου να προκληθούν πλήγματα στο εσωτερικό της Αυστροουγγαρίας. Κατά τη διάρκεια του πολέμου, Κροάτες πολιτικοί και διανοούμενοι προσέγγισαν τους Σέρβους αναζητώντας μια συνεννόηση μαζί τους για την ένωσή τους σε ένα κράτος, φοβούμενοι πιθανή διάσπαση των εδαφών όπου κατοικούσαν οι ομοεθνείς τους (η Ιταλία διεκδικούσε τις δαλματικές ακτές).
Το φθινόπωρο του 1915, όμως, οι σερβικές ένοπλες δυνάμεις δεν μπόρεσαν να αποκρούσουν τις συντονισμένες αυστρο-γερμανικές επιθέσεις και η άμυνά τους κατέρρευσε. Λίγο αργότερα στον πόλεμο εισήλθε και η Βουλγαρία, ο στρατός της οποίας επιτέθηκε από τα ανατολικά στους Σέρβους στρατιώτες και αμάχους που υποχωρούσαν προς τις νότιες επαρχίες της πατρίδας τους.
Τελικά, οι Σέρβοι διέσχισαν μέσα στον δριμύ χειμώνα του 1915-1916 τα αλβανικά βουνά φθάνοντας στην Αδριατική και στη συνέχεια διαπεραιώθηκαν στην Κέρκυρα, όπου βρήκαν ασφαλές καταφύγιο. Λίγους μήνες αργότερα, οι Σέρβοι στρατιώτες μεταφέρθηκαν στη Μακεδονία, όπου συμμετείχαν στις εκεί πολεμικές επιχειρήσεις.
Μετά την πτώση του τσάρου Νικολάου Β΄, τον Φεβρουάριο του 1917, η σερβική κυβέρνηση υπό τον Νίκολα Πάσιτς απώλεσε έναν πολύτιμο σύμμαχο στην προσπάθειά της να εκπληρώσει το όνειρο της δημιουργίας της Μεγάλης Σερβίας. Στη διάρκεια του πολέμου, είχε τεθεί αρκετές φορές στη δημόσια σφαίρα η συζήτηση της μετατροπής της Αυστροουγγαρίας σε τριαδικό κράτος με την αναγνώριση της ισοτιμίας των Νοτιοσλάβων έναντι των Αυστριακών και των Ούγγρων. Σε αυτό το πλαίσιο οι κοινοβουλευτικοί εκπρόσωποι της Σλοβενίας, της Ιστρίας και της Δαλματίας υπέγραψαν τον Μάιο του 1917 μια διακήρυξη, απαιτώντας από την αυστριακή κυβέρνηση την ένωση όλων των Νοτιοσλάβων της Αυστροουγγαρίας σε ένα κράτος, το οποίο θα βρισκόταν υπό το σκήπτρο των Αψβούργων.
Υπό το βάρος αυτών των εξελίξεων, ο Πάσιτς άρχισε διαπραγματεύσεις με τη Γιουγκοσλαβική Επιτροπή (ομάδα Νοτιοσλάβων της Αυστροουγγαρίας που επιθυμούσαν ένωση με τη Σερβία) στην Κέρκυρα για τον καθορισμό του μελλοντικού καθεστώτος της Σερβίας. Οι δύο πλευρές κατέληξαν σε συμφωνία στις 20 Ιουλίου 1917 υπογράφοντας τη Διακήρυξη της Κέρκυρας. Η Διακήρυξη χαρακτήριζε τους Σέρβους, τους Κροάτες και τους Σλοβένους ως ένα έθνος με τρία ονόματα, αναγνώριζε το δικαίωμα του ελεύθερου προσδιορισμού τους και της ένωσής τους σε ένα κράτος με τη Σερβία, το οποίο θα βρισκόταν υπό τη δυναστεία των Καραγιώργηδων.
Το κείμενο της 20ής Ιουλίου είχε πολλές ασάφειες. Κυρίως άφηνε εκκρεμές το ζήτημα του συντάγματος, αν θα ήταν συγκεντρωτικό ή ομοσπονδιακό, θέμα το οποίο απασχόλησε μεταπολεμικά τη σερβική πολιτική. Στην ουσία με την υπογραφή της Διακήρυξης της Κέρκυρας επικράτησε η πολιτική του μεγαλοσερβισμού.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
