Η ανεξαρτησία της Αργεντινής το 1816 αποτελεί ένα κομβικής σημασίας γεγονός για την ιστορία της Νότιας Αμερικής. Η Αργεντινή υπήρξε η δεύτερη χώρα της ηπείρου μετά την Παραγουάη, η οποία απέκτησε την ανεξαρτησία της από την Ισπανία. Πρόκειται για το αποτέλεσμα μιας μακράς διαδικασίας, η οποία ξεκίνησε το 1810 με την Επανάσταση του Μαΐου στο Μπουένος Αϊρες, όταν εκδηλώθηκε για πρώτη φορά ανοιχτά η δυσαρέσκεια των ντόπιων εναντίον της ισπανικής κυριαρχίας.
Η περιοχή της Αργεντινής δεν διέθετε ενιαία πολιτική ή πολιτισμική ταυτότητα πριν από την ισπανική κατάκτηση κατά τον 16ο αιώνα. Στην ευρύτερη περιοχή κατοικούσαν διάφοροι αυτόχθονες λαοί, όπως οι Κετσούα στα βορειοδυτικά, οι Γκουαρανί στα βορειοανατολικά και διάφορες νομαδικές φυλές στην Παταγονία και στις πεδιάδες του Ρίο ντε λα Πλάτα. Αν και κάποιες περιοχές, κυρίως στον βορρά, αποτελούσαν τμήματα της Αυτοκρατορίας των Ινκας, η μεγαλύτερη έκταση του σημερινού εδάφους της Αργεντινής παρέμενε πολιτικά κατακερματισμένη.
Οι Ισπανοί άποικοι έφτασαν στην Αργεντινή κατά τη διάρκεια της πρώιμης φάσης των εξερευνήσεων του Νέου Κόσμου. Η πρώτη απόπειρα ίδρυσης αποικίας στην περιοχή του Μπουένος Αϊρες έγινε το 1536 καταλήγοντας όμως σε αποτυχία εξαιτίας της εχθρικής αντιμετώπισης των αυτοχθόνων έναντι των Ισπανών. Περίπου μισό αιώνα αργότερα, τον Ιούνιο του 1580, ο Χουάν ντε Γκαράι κατάφερε να εγκαθιδρύσει έναν οικισμό, ο οποίος εξελίχθηκε σε σημαντικό εμπορικό και στρατιωτικό κόμβο των Ισπανών στη Νότια Αμερική. Οπως συνέβη και σε άλλες περιοχές της Νότιας Αμερικής, η ισπανική κατάκτηση έγινε με βίαιο τρόπο, με την υποταγή των ντόπιων στο ισπανικό στέμμα και την εκμετάλλευσή τους για την απόκτηση των πλουτοπαραγωγικών μέσων.
Καθ’ όλη τη διάρκεια της αποικιακής περιόδου, η ισπανική διοίκηση ήταν αυστηρά ιεραρχημένη και συγκεντρωτική. Η περιοχή της σημερινής Αργεντινής εντάχθηκε αρχικά στο Αντιβασίλειο του Περού, έδρα του οποίου ήταν η Λίμα και στη συνέχεια στη Βασιλική Διοίκηση του Μπουένος Αϊρες. Η ισπανική διοίκηση χαρακτηριζόταν από αναποτελεσματικότητα και αναβλητικότητα στη λήψη των σημαντικών αποφάσεων. Οι διοικητές και οι κρατικοί αξιωματούχοι κατάγονταν από την Ισπανία και διορίζονταν από τη Μαδρίτη. Στις αρμοδιότητές τους περιλαμβάνονταν η συλλογή των φόρων, η επίβλεψη της θρησκευτικής πολιτικής και η επιβολή της τάξης. Η Αργεντινή απέκτησε μεγαλύτερη διοικητική αυτονομία μετά το 1776, όταν συγκροτήθηκε το Αντιβασίλειο του Ρίο ντε λα Πλάτα.
Καταλυτικό ρόλο για την ανεξαρτησία της Αργεντινής διαδραμάτισαν οι Ναπολεόντειοι Πόλεμοι στην Ευρώπη. Το 1808 καθαιρέθηκε ο Φερδινάνδος Ζ΄ της Ισπανίας έπειτα από την εισβολή του Ναπολέοντα στη χώρα. Στη θέση του τοποθετήθηκε ο αδερφός του Ναπολέοντα Ιωσήφ, γεγονός το οποίο δημιούργησε πολλά προβλήματα στην τεράστια αποικιακή αυτοκρατορία των Ισπανών. Στο αντιβασίλειο του Ρίο ντε λα Πλάτα οι Criollos, πλούσιοι και μορφωμένοι κάτοικοι της Αργεντινής, οι οποίοι είχαν ισπανική καταγωγή αλλά είχαν γεννηθεί στις αποικίες και ήταν αποκλεισμένοι από την εξουσία, αμφισβήτησαν την ισπανική εξουσία διεκδικώντας μεγαλύτερο ρόλο στη διακυβέρνηση. Εχοντας επηρεαστεί από τις ιδέες του Διαφωτισμού και της Γαλλικής Επανάστασης οι διανοούμενοι της Αργεντινής διαμόρφωσαν ένα δικό τους εθνικό πρόγραμμα για το μέλλον της χώρας τους.
Κατά την Επανάσταση του Μαΐου το 1810, οι επαναστάτες εκδίωξαν τον αντιβασιλέα Σισνέρος και σχημάτισαν την Προσωρινή Κυβέρνηση του Ρίο ντε λα Πλάτα. Τα μέλη της κυβέρνησης δεν αποκήρυξαν την πίστη τους στον Φερδινάνδο Ζ΄, παρά το γεγονός ότι έθεσαν σε κίνηση τη διαδικασία της πολιτικής χειραφέτησής τους από την Ισπανία. Την άνοιξη του 1816 συνεδρίασε στην πόλη Σαν Μιγκέλ ντε Τουκουμάν το Κογκρέσο των Επαρχιών του Ρίο ντε λα Πλάτα. Στις 9 Ιουλίου το Κογκρέσο ανακήρυξε την ανεξαρτησία από την Ισπανία και κάθε άλλη ξένη δύναμη.
Μετά την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας τους, οι νεοσύστατες Ηνωμένες Επαρχίες του Ρίο ντε λα Πλάτα βρέθηκαν αντιμέτωπες με σοβαρές προκλήσεις. Στο εξωτερικό, οι βασιλικές ισπανικές δυνάμεις εξακολουθούσαν να ελέγχουν περιοχές στο Ανω Περού. Σύντομα η χώρα κλονίστηκε από έναν αιματηρό εμφύλιο πόλεμο ανάμεσα στους υπέρμαχους της ιδέας για συγκρότηση ενός ομοσπονδιακού κράτους και εκείνους οι οποίοι επεδίωκαν να δημιουργηθεί ένα ισχυρό κεντρικό κράτος με έδρα το Μπουένος Αϊρες. Η Αργεντινή τελικά απέκτησε το πρώτο της εθνικό Σύνταγμα το 1853.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
