Ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος ξέσπασε τον Οκτώβριο του 1912 παρά το γεγονός ότι δεν συντάχθηκε στο πλευρό των Βαλκάνιων συμμάχων κάποια μεγάλη ευρωπαϊκή δύναμη. Αφενός η Αυστροουγγαρία δεν ξεκαθάρισε τη στάση της, παρά ανέμενε την εξέλιξη των γεγονότων, και αφετέρου η Ρωσία δεν επιβεβαίωσε τη βοήθειά της προς τις σλαβικές χώρες της Χερσονήσου του Αίμου. Απρόβλεπτη ήταν επίσης και η στάση της Ρουμανίας.
Η Ελλάδα, η Σερβία, η Βουλγαρία και το Μαυροβούνιο παραγνώρισαν ακόμη τον αλβανικό παράγοντα, ενώ οι μεταξύ τους σχέσεις μπορούσαν ανά πάσα στιγμή να διαρραγούν εξαιτίας των διαφωνιών που θα προέκυπταν στην εδαφική διανομή των οθωμανικών εδαφών στην Ευρώπη.
Στις 17/30 Μαΐου 1913 υπογράφτηκε στο Λονδίνο η ομώνυμη συνθήκη, σύμφωνα με την οποία η Οθωμανική Αυτοκρατορία εκχώρησε στα βαλκανικά κράτη όλες τις ευρωπαϊκές της κτήσεις δυτικά της γραμμής Αίνου-Μήδειας, η Κρήτη πέρασε στην κυριαρχία της Ελλάδας και η Αλβανία αναγνωρίστηκε ως ανεξάρτητο κράτος. Ωστόσο, δεν αναφέρθηκαν ρητώς κάποιοι όροι σχετικά με τη διανομή των εδαφών που κατέκτησαν οι βαλκανικοί στρατοί, ούτε αποσαφηνίστηκαν τα σύνορα του νεότευκτου αλβανικού κράτους, ενώ το καθεστώς των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου αφέθηκε προς διευθέτηση στο μέλλον από τις Μεγάλες Δυνάμεις.
Η υπογραφή της συνθήκης ειρήνης του Λονδίνου, βέβαια, δεν προδίκαζε την ειρήνευση στα Βαλκάνια. Σύννεφα πολέμου άρχισαν να συγκεντρώνονται πάνω από τη Χερσόνησο του Αίμου μέσα στον Ιούνιο του 1913. Η Βουλγαρία δημιουργούσε το μεγαλύτερο πρόβλημα στην περιοχή, καθότι αρνείτο να αποδεχθεί τη νέα πραγματικότητα. Αντίθετα, Ελλάδα και Σερβία έθεταν ως βάση της πολιτικής τους την αρχή της ισορροπίας στα Βαλκάνια, δηλώνοντας ότι τα βαλκανικά κράτη όφειλαν να κρατήσουν στην κατοχή τους τα εδάφη που είχαν καταλάβει οι στρατοί τους, ανεξάρτητα από τις προπολεμικές συζητήσεις που είχαν διεξαχθεί για το εδαφικό.
Αρνούμενη να αποδεχθεί το εδαφικό καθεστώς, τη νύχτα της 16ης/29ης Ιουνίου η Βουλγαρία εξαπέλυσε επίθεση κατά των ελληνικών θέσεων στις περιοχές της Νιγρίτας και του Παγγαίου και κατά των σερβικών θέσεων στην περιοχή του Στιπ και στη Γευγελή. Αμέσως, η Ελλάδα και η Σερβία κήρυξαν τον πόλεμο στη Βουλγαρία.
Από την αρχή της νέας αυτής σύγκρουσης, οι επιχειρήσεις εξελίχθηκαν αρνητικά για τη Βουλγαρία. Τα δύο βουλγαρικά τάγματα που στρατοπέδευαν στη Θεσσαλονίκη αιχμαλωτίστηκαν άμεσα. Παρότι κράτησε τις αμυντικές του θέσεις στο πολεμικό μέτωπο με τη Σερβία, ο βουλγαρικός στρατός υποχώρησε μπροστά στην προέλαση του ελληνικού στρατού. Σε μεγάλο βαθμό η ελληνοβουλγαρική σύγκρουση κρίθηκε στη μάχη του Κιλκίς-Λαχανά, από την οποία οι ελληνικές δυνάμεις εξήλθαν νικήτριες παρά τις μεγάλες απώλειες σε νεκρούς και τραυματίες.
Σύντομα οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις προωθήθηκαν στην Ανατολική Μακεδονία απελευθερώνοντας τις πόλεις και τα χωριά της περιοχής. Στις 26 Ιουνίου 1913 απελευθερώθηκε η Καβάλα από Ελληνες στρατιώτες, τους οποίους μετέφεραν στην πόλη πλοία του ελληνικού στόλου. Ο επικεφαλής του ελληνικού στόλου, αντιναύαρχος Παύλος Κουντουριώτης ανακοίνωσε την είδηση της απελευθέρωσης του μεγάλου λιμανιού της Ανατολικής Μακεδονίας στην Αθήνα ως εξής: «Καβάλλα κατελήφθη εν ονόματι Βασιλέως· εν λιμένι ορμούσι “Πάνθηρ”, “Ιέραξ” και “Δόξα”. Λαός πανηγυρίζει».
Oπως επιβεβαίωσε ο Κουντουριώτης, οι Eλληνες στρατιώτες έγιναν δεκτοί με ενθουσιασμό τόσο από τους χριστιανούς όσο και από τους μουσουλμάνους κατοίκους της Καβάλας. Ο ντόπιος πληθυσμός είχε υποφέρει πολύ κατά την περίοδο της βουλγαρικής διοίκησης της Ανατολικής Μακεδονίας. Μάλιστα, κατά την υποχώρησή τους από την Καβάλα οι Βούλγαροι πήραν ως αιχμαλώτους πολλούς από τους επιφανείς κατοίκους της πόλης, ανάμεσά τους και τον μητροπολίτη Αθανάσιο.
Για την Καβάλα διεξήχθη ένας διπλωματικός μαραθώνιος στις διαπραγματεύσεις για την υπογραφή της συνθήκης ειρήνης στο Βουκουρέστι. Τελικά, η πόλη και η περιφέρειά της πέρασαν στην κυριαρχία της Ελλάδας χάρη στους διπλωματικούς ελιγμούς του πρωθυπουργού Ελευθέριου Βενιζέλου με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου (28 Ιουλίου/10 Αυγούστου 1913).
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
