Κατά το δεύτερο μισό του 15ου αιώνα, το μεγάλο ζητούμενο για τους Πορτογάλους και τους Ισπανούς ήταν το καθεστώς ιδιοκτησίας των νέων περιοχών που ανακαλύπτονταν, καθώς και οι δύο πλευρές είχαν φιλοδοξίες περαιτέρω επέκτασης.
Μια πρώτη ρύθμιση έγινε με τη Συνθήκη του Αλκατσόβας (4 Σεπτεμβρίου 1479), η οποία επέτρεψε στην Ισπανία να κρατήσει τα Κανάρια Νησιά, ενώ η Πορτογαλία έλαβε επίσημη αναγνώριση της κτήσης των Αζορών και του Πράσινου Ακρωτηρίου, καθώς και του αποκλειστικού δικαιώματος ναυσιπλοΐας, ανακάλυψης και εμπορίου πέρα από τη Γουινέα. Η συγκεκριμένη συνθήκη επιβεβαιώθηκε από παπική βούλα το 1481, καθιερώνοντας την αρχή της απόδοσης μιας περιοχής εκτός Ευρώπης σε μια ευρωπαϊκή χώρα.
Ωστόσο, όταν τον Μάρτιο του 1493, πριν από την επιστροφή του στην Ισπανία, ο Χριστόφορος Κολόμβος έφτασε στη Λισαβόνα, κατέστη σαφές ότι διεκδικούσε την κυριαρχία στα εδάφη που μόλις είχαν ανακαλυφθεί με βάση παλαιότερες παπικές βούλες, καθότι οι νεότερες υποστήριζαν περισσότερο τους Πορτογάλους. Ήταν ξεκάθαρο ότι οι δύο ιβηρικές δυνάμεις είχαν διαφορετικές βλέψεις ως προς την ιδιοκτησία των νέων εδαφών.
Υπό αυτές τις συνθήκες, στις 4 Μαΐου 1493, ο πάπας Αλέξανδρος ΣΤ’ εξέδωσε τη βούλα Inter caetera, η οποία παρείχε στην Ισαβέλλα της Καστίλλης και στον Φερδινάνδο της Αραγονίας «πλήρη και ελεύθερη εξουσία, καθώς και δικαιοδοσία» στα εδάφη που ανακαλύφθηκαν ή θα ανακαλυφθούν και βρίσκονταν 100 λεύγες «προς τα δυτικά και νότια» των Αζορών και του Πράσινου Ακρωτηρίου. Ταυτόχρονα, απαγορευόταν αυστηρά «με ποινή αφορισμού» σε κάθε αλλοδαπό να ταξιδέψει σε αυτά τα μέρη χωρίς άδεια.
Μπροστά σε αυτές τις εξελίξεις, ο Πορτογάλος μονάρχης ζήτησε διαπραγματεύσεις για τα όρια των περιοχών των δύο χωρών στον Ατλαντικό. Η συμφωνία επετεύχθη στις 7 Ιουνίου 1494, όταν Ισπανία και Πορτογαλία υπόγραψαν την Συνθήκη της Τορδεσίγιας. Σύμφωνα με αυτήν, αποφασίστηκε η χάραξη της οριοθετικής γραμμής να είναι στις 370 λεύγες από τα νησιά του Πράσινου Ακρωτηρίου. Το ανατολικό τμήμα θα ήταν μέρος της πορτογαλικής επικράτειας και το δυτικό της ισπανικής. Η κάθε πλευρά δεσμευόταν να μη στέλνει πλοία στην περιοχή της άλλης και να μην προσφύγει στον πάπα κατά των δεσμεύσεων της συνθήκης, αλλά μόνο για την αναγνώρισή της.
Η μετατόπιση της γραμμής οριοθέτησης προς τα δυτικά επέτρεψε στους Ισπανούς να ασκήσουν την κυριαρχία τους σε μεγαλύτερο μέρος της περιοχής που νόμιζαν ότι ήταν η Ασία. Στους Πορτογάλους, επέτρεψε τον έλεγχο της διαδρομής προς την Ινδία γύρω από το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας. Επιπλέον, τους παρεχόταν εγγύηση της κυριαρχίας τους στην περιοχή που σήμερα γνωρίζουμε ως Βραζιλία, η οποία ανακαλύφθηκε επίσημα το 1500.
Ωστόσο, το μονοπώλιο τον δύο χωρών όσον αφορά την ανακάλυψη, τη ναυσιπλοΐα και το εμπόριο αμφισβητήθηκε από άλλες ευρωπαϊκές χώρες –Γαλλία, Αγγλία και Ολλανδία–, οι οποίες θεωρούσαν τις παπικές αποφάσεις μη δεσμευτικές και τη Συνθήκη της Τορδεσίγιας απλώς μια διμερή δέσμευση.
Ο ευρύτερος ανταγωνισμός οδήγησε σε μια διαμάχη μεταξύ εκείνων που επιθυμούσαν την αποκλειστικότητα των θαλάσσιων περιοχών (mare clausum) κι εκείνων που υποστήριζαν την ελευθερία των θαλασσών (mare liberum). Μόλις στις αρχές της δεκαετίας του 1640 η Ισπανία και η Πορτογαλία θα αποδέχονταν το δικαίωμα των άλλων χωρών να ταξιδεύουν σε αυτό που, για ένα διάστημα τουλάχιστον, θεωρούσαν ότι ήταν μέρος αποκλειστικά του δικού τους κόσμου.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
