Μετά τις νίκες της Ελβετικής Συνομοσπονδίας επί της Βουργουνδίας και της Αυστρίας κατά το τελευταίο τέταρτο του 15ου αιώνα, οι Ελβετοί μισθοφόροι έγιναν δημοφιλείς στην Ευρώπη.
Μάλιστα, η Γαλλία είχε ξεκινήσει τη στρατολόγησή τους ακόμη νωρίτερα, γύρω στο 1444. Επιπλέον, οι δύο χώρες υπέγραψαν δεκαετή συνθήκη συμμαχίας το 1499. Στη συνέχεια, όμως, παρατηρήθηκε ταχεία επιδείνωση των διμερών σχέσεων. Από τη μια πλευρά, υπήρχε δυσκολία στον έλεγχο και την πειθαρχία των Ελβετών μισθοφόρων. Από την άλλη, η γαλλική πλευρά δεν ήταν σε θέση –ή δεν επιθυμούσε– να δώσει στους Ελβετούς ό,τι είχε υποσχεθεί. Αποτέλεσμα τούτου ήταν το 1507, η Συνομοσπονδία να αποσύρει όλα τα στρατεύματα που είχε διαθέσει στην υπηρεσία της Γαλλίας. Τα αντιγαλλικά αισθήματα ενισχύθηκαν έτι περαιτέρω όταν η Ομοσπονδιακή Δίαιτα αρνήθηκε να ανανεώσει τη συμμαχία το 1509.
Παράλληλα, Ελβετοί και Γάλλοι είχαν εδαφικές φιλοδοξίες στη βόρεια Ιταλία. Για περισσότερο από έναν αιώνα, οι Ελβετοί είχαν συγκρουστεί με το Δουκάτο του Μιλάνου για τον έλεγχο στρατηγικών αλπικών περασμάτων. Επιπλέον επιθυμούσαν τα εύφορα εδάφη γύρω από τις λίμνες Λουγκάνο, Κόμο και Ματζόρε, καθώς και την οχυρωμένη πόλη Μπελιντσόνα. Η θέση τους στην περιοχή εδραιώθηκε το 1500.
Από την άλλη πλευρά, οι Γάλλοι είχαν εδραιώσει την κυριαρχία τους στη Λομβαρδία. Παρά τη Συνθήκη της Αρόνα, το 1503, μεταξύ Γαλλίας και Ελβετικής Συνομοσπονδίας, η εδραίωση της γαλλικής κυριαρχίας στο Μιλάνο θεωρήθηκε από τους Ελβετούς ως απειλή όχι μόνο για τα πρόσφατα κερδισμένα εδάφη επί ιταλικού εδάφους, αλλά και για την ίδια την κεντρική Ελβετία. Η δυσπιστία αυξήθηκε περαιτέρω όταν οι Γάλλοι απέκτησαν τον έλεγχο περισσότερων εδαφών της βόρειας Ιταλίας.
Αυτά ήταν τα δεδομένα τον Μάιο του 1513, όταν 13.500 Γάλλοι στρατιώτες διέσχισαν τις Άλπεις για να συγκεντρωθούν στο σημερινό Πιεμόντε. Απαντώντας από την πλευρά τους, έστειλαν στρατιώτες και οι Ελβετοί για να διασφαλίσουν την προστασία του Μαξιμιλιανού Σφόρτσα. Καθώς τα νέα για το ότι πλησιάζουν οι Ελβετοί έφτασαν στο γαλλικό στρατόπεδο, ξεκίνησε η πολιορκία της Νοβάρα στις 5 Ιουνίου 1513. Ωστόσο, περίπου 7.500 Ελβετοί κατάφεραν να παρακάμψουν τις γαλλικές θέσεις και να εισέλθουν στην πόλη, όπου τους υποδέχτηκαν θερμά 4.000 συμπατριώτες τους.
Από τους αριθμούς αυτούς, αντιλαμβάνεται κανείς ότι η ανισορροπία μεταξύ των δύο πλευρών ήταν μεγάλη. Επιπλέον, οι Ελβετοί δεν είχαν πυροβολικό και διέθεταν πολύ λίγο ιππικό, ενώ οι στρατιώτες, που μόλις είχαν φτάσει, ήταν εξουθενωμένοι. Ταυτόχρονα, δεν υπήρχε χρόνος για να λάβουν ασφαλείς θέσεις γύρω από τις τάφρους και τους θάμνους έξω από τη Νοβάρα. Το ελβετικό σχέδιο ήταν να αντιμετωπιστούν οι γαλλικές δυνάμεις αιφνιδιαστικά με μια καλά συντονισμένη επίθεση λίγο πριν την αυγή της 6ης Ιουνίου.
Η τρίωρη μάχη αποδείχθηκε ιδιαίτερα αιματηρή. Τελικά, οι Ελβετοί ήταν εκείνοι που επικράτησαν, καταφέρνοντας να υλοποιήσουν το σχέδιό τους. Οι ιστορικοί υπολογίζουν ότι στη μάχη σκοτώθηκαν περίπου 5.000 Γάλλοι και 1.000-1.200 Ελβετοί.
Η ήττα στη Νοβάρα ήταν μια ταπείνωση για τους Γάλλους. Η θέση του Γάλλου βασιλιά ήταν πλέον ιδιαίτερα δύσκολη, καθώς δεν ήταν σε θέση να στείλει άλλο στρατό στην Ιταλία, εξαιτίας της εισβολής στον βορρά από την Αγγλία και την Αυστρία. Μάλιστα, οι Ελβετοί, συμμάχησαν με τους τελευταίους ενισχύοντάς τους στην πολιορκία της Ντιζόν τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους. Με τη Βενετία να μην μπορεί να προσφέρει βοήθεια εξαιτίας της αντιπαράθεσης με την Ισπανία, μοναδικός σύμμαχος της Γαλλίας παρέμενε η Σκωτία, η βοήθεια της οποίας όμως δεν ήταν ικανή να αντιστρέψει την κατάσταση. Το σχέδιο του Λουδοβίκου ΙΒ΄ για τα εδάφη της βόρειας Ιταλίας είχε αποτύχει.
Επιμέλεια στήλης: Μυρτώ Κατσίγερα, Βασίλης Μηνακάκης, Αντιγόνη-Δέσποινα Ποιμενίδου, Αθανάσιος Συροπλάκης
