Ορόσημο για την περαιτέρω πορεία των ελληνοτουρκικών σχέσεων αποτελεί εκ των πραγμάτων η προγραμματισμένη για την Παρασκευή συνάντηση των Γιώργου Γεραπετρίτη και Χακάν Φιντάν στην Αθήνα. Οι δύο υπουργοί Εξωτερικών θα μπουν στα «βαθιά» των διμερών σχέσεων, καθώς αναμένεται να συζητηθούν το πλαίσιο και οι αρχές του διαλόγου που θα μπορούσε να οδηγήσει, κατά την ελληνική πλευρά, σε δεύτερο χρόνο, στην παραπομπή της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και της ΑΟΖ στο δικαστήριο της Χάγης ή του Αμβούργου. Το σκηνικό, πάντως, εντός του οποίου πραγματοποιείται η συνάντηση δεν είναι το καλύτερο δυνατό:
Η Αγκυρα επιμένει στη ρητορική περί ενός συνόλου προβλημάτων, από τον εναέριο χώρο και τα χωρικά ύδατα μέχρι την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών, που πρέπει να αντιμετωπιστούν ως «πακέτο» από κάποιο διεθνές δικαιοδοτικό όργανο. Επιπροσθέτως, με την προ μηνών αποστολή πολεμικού πλοίου νοτίως της Κάσου, αλλά και με μια σειρά από NAVTEX, επιχειρεί να δώσει υπόσταση στις διεκδικήσεις της.
Παράλληλα, και στο εσωτερικό, το κλίμα για τον ελληνοτουρκικό διάλογο έχει επιβαρυνθεί μετά την πρόσφατη ηχηρή παρέμβαση του πρώην πρωθυπουργού Αντ. Σαμαρά, αλλά και τις επιφυλάξεις που φέρεται να διατηρεί ο Κ. Καραμανλής.
Σύμφωνα με πληροφορίες, η Αθήνα αναμένει με αφετηρία τη συνάντηση της Παρασκευής τη σταδιακή αποσαφήνιση των τουρκικών διαθέσεων: να διαπιστωθεί, δηλαδή, κατά πόσο τα περί «συνολικής λύσης» των διμερών προβλημάτων συνιστούν μια αρχική μαξιμαλιστική διαπραγματευτική θέση της Αγκυρας, από την οποία είναι διατεθειμένη στη συνέχεια να υποχωρήσει προκειμένου να επιτευχθεί συμβιβασμός στην πορεία προς το διεθνές δικαστήριο. Αν δεν διαφανεί δυνατότητα προσέγγισης, η Αθήνα θα επιδιώξει να υπάρξει Plan B: δηλαδή, παρότι η προοπτική της Χάγης θα έχει ναυαγήσει, θα καταβληθεί προσπάθεια να μην ατονήσουν, αλλά αντιθέτως να ενισχυθούν οι τρεις άλλοι πυλώνες των διμερών επαφών που έχουν διασφαλίσει τα ήρεμα νερά στο Αιγαίο, δηλαδή ο πολιτικός διάλογος, τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, καθώς επίσης και η θετική ατζέντα.
Την ίδια ώρα, στην άλλη πλευρά του Αιγαίου, η συνάντηση της Παρασκευής επισήμως εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται ως ουσιαστικό βήμα στην προσπάθεια της εξομάλυνσης των σχέσεων με την Ελλάδα. Ο Ερντογάν, έλεγαν αναλυτές στην «Κ», έχει δείξει και στην πράξη πως θέλει να αφήσει στο παρελθόν τις εντάσεις και, παρά τις σοβαρές διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των δύο χωρών, η τουρκική ηγεσία δείχνει πως είναι αποφασισμένη να μπει σε ουσιαστικό διάλογο.
«Η προσφυγή στη διεθνή Δικαιοσύνη θα δημιουργήσει ένα μορατόριουμ. Οι αποφάσεις των δικαστηρίων δεν βγαίνουν πριν από τουλάχιστον 5 ή 6 χρόνια. Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει μια πορεία ηρεμίας».
Ο πρόεδρος του τμήματος Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Γαλατάσαραϊ, καθηγητής Ενίς Τούλτσα, ο οποίος στο παρελθόν συμμετείχε σε πολλές διαβουλεύσεις μεταξύ των δύο χωρών και ήταν και σύμβουλος του πρώην πρωθυπουργού της Τουρκίας Μεσούτ Γιλμάζ, προβλέπει εξελίξεις που μπορούν να οδηγήσουν στο διεθνές δικαστήριο, γεγονός που με τη σειρά του θα συνεπαγόταν αυτόματο μορατόριουμ.
Ο κ. Τούλτσα, ο οποίος πρόσφατα είχε ταξιδέψει και με ομάδα καθηγητών και αναλυτών για συζητήσεις με την ελληνική πολιτική ηγεσία, εξηγεί ότι για να κριθεί το θέμα της υφαλοκρηπίδας πρέπει προηγουμένως να έχει καθοριστεί το εύρος των χωρικών υδάτων. «Ισως έρθει στην ατζέντα το ζήτημα του διεθνούς δικαστηρίου. Η Τουρκία δεν το αποφεύγει, όπως και η Ελλάδα. Η προσφυγή στη διεθνή Δικαιοσύνη θα δημιουργήσει ένα μορατόριουμ. Ξέρετε, οι αποφάσεις των δικαστηρίων δεν βγαίνουν πριν από τουλάχιστον 5 ή 6 χρόνια. Αυτό θα μπορούσε να ανοίξει μια πορεία ηρεμίας», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Ο έμπειρος καθηγητής τονίζει πως «παραμένουν βέβαια και τα ζητήματα του εναέριου χώρου, όπως σημαντικό είναι και το ζήτημα των “γκρίζων ζωνών” των νησιών με αμφισβητούμενη κυριαρχία. Εκεί δεν ξέρω τι μπορεί να γίνει».
Ως προς τα σενάρια περί κλιμακωτού εύρους χωρικών υδάτων που έχουν κυκλοφορήσει, ο κ. Τούλτσα αναφέρει πως η πιθανότητα αυτή είχε συζητηθεί και στο παρελθόν μεταξύ των αντιπροσωπειών των δύο χωρών. «Εκεί είχε ακουστεί ότι σε κάποιες περιοχές θα μπορούσαν να επεκταθούν στα 8 μίλια, ενώ σε άλλες να πάνε στα 4 μίλια. Αν η Ελλάδα συζητήσει εκτός των 12 μιλίων, η τουρκική πλευρά θα μπορούσε να συγκλίνει και σε αυτό. Διότι το Αιγαίο είναι διαφορετικό στις δυτικές περιοχές και διαφορετικό στα ανατολικά».
Ο έμπειρος πολιτικός αναλυτής Μουράτ Γετκίν εντάσσει το ραντεβού της Παρασκευής στο κλίμα που επικρατεί αυτή τη στιγμή στην εσωτερική πολιτική ζωή της Τουρκίας: «Εχουμε τόσο πολλές εξελίξεις, με συλλήψεις δημάρχων, με το Κουρδικό και την οικονομία. Μέσα σε αυτή την επικαιρότητα που φτάνει στα όρια της σχιζοφρένειας, τα ζητήματα των ελληνοτουρκικών την περίοδο αυτή είναι μια λεπτομέρεια», λέει στην «Κ».
