Σε ένα κρίσιμο βήμα προς την αναβάθμιση των υποδομών και την ενίσχυση της γεωπολιτικής σημασίας της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, υπεγράφη στις Βρυξέλλες στα μέσα της εβδομάδας νέο Μνημόνιο Κατανόησης (MoU) μεταξύ Ελλάδας, Βουλγαρίας και Ρουμανίας. Το μνημόνιο αφορά τη δημιουργία Κάθετου Διαδρόμου για τις οδικές και σιδηροδρομικές μεταφορές, ένα σχέδιο που παρέμενε επί τρεις δεκαετίες στα «χαρτιά», αλλά πλέον επιδιώκεται η υλοποίησή του. Ο πρωταρχικός στόχος του έργου είναι η παράκαμψη των στενών του Βοσπόρου για τις εμπορευματικές ροές προς και από την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας. Η τρέχουσα διαδρομή του Βοσπόρου παρουσιάζει σημαντικά μειονεκτήματα, όπως υψηλό κόστος, λόγω ακριβών τελών διέλευσης και χρόνου μεταφοράς, καθώς και μεγάλη επικινδυνότητα για το περιβάλλον. Ο εναλλακτικός διάδρομος επιδιώκει, επιπλέον, την εξασφάλιση μιας ασφαλούς διαδρομής σε περίπτωση έκτακτης ανάγκης. Το σχέδιο που επεξεργάζονται η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι τρεις χώρες περιλαμβάνει τρεις κύριους άξονες μεταφορών:
– Δυτικός άξονας (σιδηροδρομικός και οδικός): Από την Αθήνα, μέσω Θεσσαλονίκης, Σόφιας και Βουκουρεστίου, με κατάληξη στην Κεντρική Ευρώπη.
– Κεντρικός άξονας: Σύνδεση Θεσσαλονίκης και Αλεξανδρούπολης, μέσω Σβίλεγκραντ και Ρούσε, με το Βουκουρέστι, περιλαμβάνοντας επεκτάσεις προς Ουκρανία και Μολδαβία.
– Ανατολικός άξονας: Σύνδεση των λιμανιών του Αιγαίου (Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη) με τα λιμάνια του Μπουργκάς, της Βάρνας (Βουλγαρία) και της Κωστάντζας (Ρουμανία).
Η υπογραφή του μνημονίου πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία εκπροσωπήθηκε από τον επίτροπο Μεταφορών και Τουρισμού Απόστολο Τζιτζικώστα. Συμμετείχε επίσης η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ). Το μνημόνιο υπέγραψαν ο αναπληρωτής υπουργός Μεταφορών της Ελλάδας Κωνσταντίνος Κυρανάκης, ο υπουργός Μεταφορών και αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της Βουλγαρίας Γκρόζνταν Καράτζοφ και ο υφυπουργός Μεταφορών της Ρουμανίας Ιονούτ Κρίστιαν Σαβοΐου. Η Κομισιόν, διά του επιτρόπου Τζιτζικώστα, υπέγραψε δήλωση στήριξης, τονίζοντας ότι το έγγραφο αποτελεί «ένα αποφασιστικό βήμα προς μια ταχύτερη, πιο ανταγωνιστική, βιώσιμη και ανθεκτική στις κρίσεις συνδεσιμότητα στη Νοτιοανατολική Ευρώπη».
Στις προτεραιότητες του έργου εντάσσεται η αναβάθμιση της οδικής και σιδηροδρομικής σύνδεσης Θεσσαλονίκης – Βουκουρεστίου, καθώς και η παράλληλη σύνδεση με λιμενικές και ενεργειακές υποδομές στο Αιγαίο, στη Μαύρη Θάλασσα και στον Δούναβη. Προβλέπεται επίσης η κατασκευή τριών νέων γεφυρών στον Δούναβη. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην αμυντική διάσταση του Νότιου Διαδρόμου. Ο επίτροπος Τζιτζικώστας και ο κ. Καράτζοφ τόνισαν ότι έχει εξασφαλιστεί η στήριξη του ΝΑΤΟ, καθώς επιδιώκεται η δημιουργία υποδομής που θα επιτρέπει την ταχεία μεταφορά στρατευμάτων και εξοπλισμού.
Ως προς τη χρηματοδότηση, στόχος είναι η κινητοποίηση κοινοτικών πόρων και η αξιοποίηση χρηματοδοτικών εργαλείων, όπως συμβάσεις παραχώρησης ή Συμπράξεις Δημόσιου και Ιδιωτικού Τομέα (ΣΔΙΤ). Εχει τεθεί ως στόχος η κατάρτιση λεπτομερούς χρονοδιαγράμματος και η εξασφάλιση κεφαλαίων τουλάχιστον μέχρι την έναρξη του επόμενου ΕΣΠΑ (2028-2034). Για την επίτευξη αυτού, ο κ. Τζιτζικώστας υποστήριξε τη σύσταση μιας ομάδας εργασίας με ειδικούς στις υποδομές και χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, η οποία θα μετατρέψει την πολιτική δέσμευση σε συγκεκριμένα χρονοδιαγράμματα υλοποίησης.
Η σιδηροδρομική διασύνδεση των λιμανιών κρίνεται ως ένα λίαν σημαντικό έργο, ενώ αντίστοιχα έργα, όπως αυτό της διασύνδεσης των χωρών της Βαλτικής με την Πολωνία (Rail Baltica), λειτουργούν ως παράδειγμα διακρατικής συνεργασίας και αξιοποίησης εθνικών και κοινοτικών κονδυλίων.
